Helgarpósturinn - 17.07.1986, Blaðsíða 4

Helgarpósturinn - 17.07.1986, Blaðsíða 4
INNLEND YFIRSYN I stríði þessu töpuðu byggðastefnumenn orrustunni einkum vegna „svika“ þeirra sem traustastir áttu að vera, hinna hefðbundnu byggðastefnuflokka. Byggðastef nan: Töpuð orrusta - liðið á flótta Sú ákvörðun meirihluta stjórnar Byggða- stofnunarinnar, að stofnun þessi skuli áfram staðsett í Reykjavík en ekki flutt norður á Akureyri, hefur að vonum orðið mörgum byggðastefnumanninum talsvert áfall. „Þetta mál var í raun prófsteinn á það hvort hægt væri að flytja einhverjar stofnan- ir út á land frá höfuðborgarsvæðinu. Þessi stofnun þjónar landsbyggðinni fyrst og fremst og á þess vegna heima þar en ekki í Reykjavík," sagði Askell Einarsson, fram- kvæmdastjóri Fjórðungssambands Norð- lendinga, eftir fall flutningstillögunnar og bætti við: „Þetta er slagur við kerfið sjálft og það eru mjög sterk öfl sem við er að etja hér. Við höfum tapað þessum leik og getum lært af því." Ékki voru byggðastefnumenn einir um að hneykslast. Jónas Kristjánsson, sem af sum- um er talinn óvinur byggðastefnunnar núm- er eitt, sá þannig ástæðu til að spyrja í leið- ara: „Hver á að fara eftir byggðastefnu, ef Byggðastofnun gerir það ekki?" Alþýðubandalagið og Alþýðuflokkurinn hafa að því er virðist tekið einarða afstöðu í málinu og fordæmt ákvörðun meirihluta stjórnarinnar. Það er einmitt hvað undar- legast í máli þessu, að A-flokkarnir skuli nú hrópa hæst um hversu and-byggðastefnuleg þessi ákvörðun hafi verið, en hinir „hefð- bundnu" byggðastefnuflokkar, Sjálfstæðis- flokkurinn og þó einkum Framsóknarflokk- urinn, virðast vilja þegja málið í hel — í vand- ræðum sínum. Mörgum framsóknarmannin- um sárnaði verulega og varð fyrir pólitísku áfalli þegar það barðst út að báðir fulltrúar flokksins í stjórn Byggðastofnunar, Stefán Gudmundsson og Olafur Þ. Þórdarson, hefðu greitt flutningstillögunni mótatkvæði. Segja má að vandræðaleg staða Framsókn- arflokksins í máli þessu endurspeglist livað best í ærandi þögn málgagnsins Tímans um málið; annað eins tilefni til leiðaraskrifa um byggðastefnuna hefur vart gefist fyrr. Morg- unblaðið hefur heldur ekki séð ástæðu til leiðaraskrifa um málið. Fulltrúar Sjálfstæðis- flokksins í stjórn Byggðastofnunarinnar klofnuðu í afstöðu til málsins. Akureyrar- þingmaðurinn Halldór Blöndal studdi flutn- inginn, en Sunnlendingurinn Eggert Hauk- dal og Garðbæingurinn Ólafur G. Einarsson stóðu að falli tillögunnar. Rök meirihluta stjórnarinnar fyrir því að flytja stofnunina ekki koma að nokkru fram í fréttatilkynningu þeirri sem rakin er til for- stjóra stofnunarinnar, Guðmundar Malm- kuist: „Þessi ákvörðun stjórnarinnar er byggð á mati á hlutverki stofnunarinnar og getu til þess að anna þeim mikilvægu verk- efnum sem henni eru falin, þeirri staðreynd að núverandi starfsmenn hennar munu ekki flytjast búferlum með stofnuninni og þeim kostnaði og þeirri áhættu sem því mundi fylgja að ráðast í þetta nú." Þessum rökum hafna flutningsmenn alfarið. Á þessum tímamótum í sögu byggðastefn- unnar er ekki úr vegi að staldra við og spyrja sem svo, hver árangurinn hafi orðið af þess- ari stefnu hingað til og við hverju megi búast næstu árin. Mannfjöldatölur bera því vissulega vott að byggðastefnan hafi siglt í strand. A rúmlega tveimur áratugum, 1961—1982, voru aðflutt- ir umfram brottflutta í Reykjavík og á Reykja- nesi alls 10.450, en á sama tíma fækkaði samsvarandi í öðrum kjördæmum. Tölur sýna að hlutur landsbyggðarinnar skánaði nokkuð 1971—1975 og jafnvægi hélst nokk- urn veginn 1975 — 1979, en á hinn bóginn hefur misræmið aukist aftur hin síðari ár. Frá 1. desember 1980 til 1. desember 1985 fjölg- aði landsmönnum öllum um 12.563. I Reykjavík og Reykjaneskjördæmi fjölgaði íbúunum hins vegar um 11.595. Vestfirðing- um fækkaði á þessu tímabili um 274 en í öðr- um kjördæmum varð fjölgunin aðeins 0,5%—2,3%, mest á Suðurlandi. Þetta gerist á fimm ára tímabili, en ef tölur yfir síðustu tvö árin, 1983—1985, eru skoðaðar sést hversu misræmið ágerist sífellt. Á þessum tíma fjölgaði íbúum í Reykjavík og á Reykja- nesi um 4.031; á Norðurlandi vestra, Austur- landi og Suðurlandi varð óveruleg fjölgun, en hins vegar fækkaði íbúum Norðurlands eystra um 232, íbúum Vestfjarða um 221 og íbúum Vesturlands um 155. Þessar tölur segja sína sögu: Gjörsamlega hefur mistekist að snúa við fólksflóttanum til suðvestur- hornsins. Sú byggðastefna sem lögð hefur verið til grundvallar hefur beðið skipbrot — í mesta lagi að hún hafi eitthvað haldið aftur af enn meira misræmi. Þessu má líkja við eftir Friðrik Þór Guðmundsson knattspyrnuleik, þar sem góður markvörður í lélegu liði verður til þess að leikurinn tapast 1:10 en ekki 1:15. Leikurinn er þó jafn gjör- tapaður eftir sem áður. En sá maður innan Byggðastofnunarinnar sem hvað mest hetur haft fingurna á púlsi byggðaþróunarinnar á íslandi er Bjarni Ein- arsson, aðstoðarforstjóri stofnunarinnar. Bjarni var að mestu sammála því að ofan- taldar mannfjöldatölur endurspegluðu þann afturkipp er orðið hefur síðustu árin, en um mögulega þróun á næstu árum sagði hann: „Eg geri ráð fyrir áframhaldandi byggða- röskun ef aðstæður breytast ekki frá því sem nú er. Skýringin er einföld. Þó að við höldum áfram að byggja upp grundvaltaratvinnuveg- ina þá verður hlutfallið hjá okkur svipað og í nágrannalöndunum, að 90% af nýjum störf- um koma í þjónustugreinunum. Og við höf- um hér á landi búið til e.k. lögmál, sem verð- ur til þess að 80—90% af þessum nýju þjón- ustustörfum koma til í Reykjavík. Þessu verð- ur ekki snúið við upp á gamla mátann og ekki af Byggðastofnun einni saman. Ég hef engar auðveldar patentlausnir, en ef ekki finnast ráð við þessu þá erum við illa sett, því þá verður erfitt að byggja upp traustan hag- vöxt og efnahagsleg kyrrstaða tekur við að mínu viti. Við verðum að hugsa málið upp á nýtt. Passíf lánastefna dugar ekki ein sér hér frekar en í nágrannalöndum okkar. Fram- undan er ekkert annað en puð og vinna, þar sem ríkisstofnanir og aðilar á landsbyggð- inni verða að taka saman höndum um mark- visst þróunarstarf." Nú stendur til að kanna hvort mögulega verði hægt að koma upp e.k. „útibúum" frá Byggðastofnun í hinum ýmsu landshlutum og ef til vill gæti slíkt orðið byggðastefnu- mönnum dulítil huggun. En eftir stendur að í „striði" þessu töpuðu þeir mikilvægri orr- ustu og að hún tapaðist einkum og sér í lagi vegna „svika" þeirra sem traustastir töldust vera fyrir, fulltrúa byggðastefnuflokkanna sem nú fara með völdin í landinu. ERLEND YFIRSÝN Greiðasta leið ungra, bandarískra svert- ingja til fjár og frama er eftir íþróttabraut- inni, og í vor virtist framtíðin brosa við Len Bias, fremstu skyttu körfuboltaliðs Mary- landháskóla. í skólaliði komst hann í Banda- ríkjaúrvalsliðið, og í vor gaf hann kost á sér til atvinnumennsku. Bias reyndist annar eft- irsóttasti leikmaður í hópi atvinnumann- anna tilvonandi og var ráðinn til liðsins Bost- on Celtics. Síðasta ár tryggði annað sætið í valröðinni leikmanni ráðningarsamning, sem gefur 600.000 dollara árstekjur. En til þess kom aldrei að Len Bias undirrit- aði samning við eigendur Boston Celtics. Að kvöldi dagsins sem valið í atvinnumennsk- una var kunngert, hélt hann upp á velgengn- ina með félögum sínum í heimavist Mary- landháskóla. Um lágnættið slóst í hópinn stúdent með kókaín. Haft er eftir viðstödd- um, að Bias hafi reykt efnið úr pípu. Undir morgun var hann fluttur rænulaus á sjúkra- hús, og þar kom í ljós að hjartsláttur og önd- un voru stöðvuð. Klukkustunda tilraunir lækna til að lífga manninn með adrenalíni og rafmagnshöggum var árangurslaus. Len Bias var allur, tuttugu og tveggja ára gamall. Afdrif hans hafa orðið tilefni ákafra um- ræðna í Bandaríkjunum um fíkniefnafarald- urinn sem þar hefur ríkt í rúma tvo áratugi. Hann hefur gerst háskalegri á síðustu miss-' erum, eftir að á markað kom marghreinsað kókain, nefnt freebase eða crack í neytenda- hópnum. Þannig unnið efni er gjarnan reykt, áhrifin eru afar snögg og sterk, en afturkast- ið að sama skapi óþægilegt, og þá verður þörfin á nýrri pípufylli einatt ómótstæðileg. Fíkn við fyrstu notkun. Þar að auki reynist kókaín í þessari mynd vera lífshættulegt í mjög litlum skömmtum. Neysla efnisins í hverri mynd sem er þýðir aukið álag á blóðrásar- og öndunarkerfið. Hjartsláttur örvast, blóðþrýstingur hækkar. Kransæðar vilja dragast svo saman að súr- efni skorti til hjartavöðvans. Af geta hlotist krampaflog, hjartaslag og skyndidauði. Len Bias var 203 sentimetrar á hæð, 90 kíló á þyngd, margrannsakaður þrekskrokkur. í vikunni eftir útför hans fór annar vinsæll íþróttamaðursömu leið. Það var Don Rogers, varnarmaður í fótboltaliðinu Cleveland Browns. Hann hafði kókaín um hönd í gleð- skap með félögum sínum kvöldið fyrir brúð- Len Bias lifði ekki af gleðskap til að fagna kjöri í körfuboltaúrvalið. Fíkniefnafaraldur í rénun nema kókaínið heldur velli kaupsdag sinn. Af því brúðkaupi varð aldrei. Þessi fréttnæmu kókaíndauðsföll hafa valdið því, að skýrsla um rannsókn á fíkni- efnanotkun bandarískrar skólaæsku hefur vakið enn meiri athygli en ella. Stofnun fé- lagsmálarannsókna við Michiganháskóla í Ann Arbor hefur fylgst með úrtaki 8000 framhaldsskólanema í rannsókn sem hófst árið 1976. Meginniðurstaða er þessi: „Ljóst er að framhaldsskólanemar hérlendis og annað ungt fólk neytir ólöglegra fíkniefna í meira mæli en þekkist með nokkurri annarri iðn- væddri þjóð í heimi." Um miðjan þriðja tug aldurs reynast milli 75% og 80% Bandaríkjamanna hafa reynt eitthvert ólöglegt fíkniefni. Rúmur helming- ur hefur reynt annað fíkniefni en marihuana. Enn er marihuana útbreiddasta ólöglega fíkniefnið i Bandaríkjunum, en notkun þess virðist hafa náð hámarki um 1980 og dalað síðan. Notkun þess náði samkvæmt rann- sókn Michiganháskóla til 51% nemenda árið 1980 en var komin niður í 41% árið 1984 og reyndist svipuð 1985 eða 42%. Kókaínnotkun reyndist hins vegar standa í stað á þessu síðasta tímabili könnunarinnar. Bæði 1980 og 1984 höfðu 17 af hundraði menntaskólanema kókaín um hönd. Þrír menntaskólanemendur af hverjum tíu reyn- ast hafa notað kókaín einu sinni eða oftar á fjórða skólaári. Á könnunartímabilinu hefur dregið merkj- anlega úr ólöglegri notkun lækningalyfja og ofskynjunarlyfja. Það á jafnt við um tauga- lyf, svefnlyf af barbítúrsýruflokki, amfetam- ín, methaqualone og LSD. Notkun þessara efna rénaði þó hægar síðustu ár könnunar- innar en uppúr 1980. Einn af stjórnendum könnunar Michigan- háskóla, dr. Lloyd D. Johnston, dregur þesss- ar ályktanir af meginniðurstöðum hennar: „Fíkniefnafaraldurinn hófst einkum í framhaldsskólum landsins á síðari hluta sjö- unda áratugs aldarinnar. Því er athyglisvert að fá í hendur gögn, sem bera vott um að hann er tekinn að réna í þessum sömu fram- haldsskólum. Alvarlegasti vandinn sem nú er við að etja er greinilega sú staðreynd, að notkun kóka- íns er áfram í hámarki meðal rannsóknar- hópsins. Það á reyndar líka við um gagn- fræðaskólanemendur og ungt fólk yfirleitt, ekki bara nemendur í æðri skólum." Eftir lát Len Bias átti fréttamaður New York Times viðtal við dr. Jeffrey Rosecan, yfirmann meðferðardeildar kókaínsjúklinga við Columbia Presbyterian lækningastofn- eftir Magnús Torfa Ólafsson unina. Honum sagðist svo frá, að eftir frétt- ina um lát körfuboltakappans hefðu um fimm tugir manna símað til sín að leita ráða. Sumt voru foreldrar, sem höfðu áhyuggjur af börnum sínum, „en flest voru þetta miðaldra stjórnendur fyrirtækja, sem vildu fá að vita hver háski þeim væri búinn af að halda áfram að taka kókaín í nefið, og spurðu hvort ég hefði nokkrar staðtölur á takteinum." Töluefni lagði yfirmaður fíkniefnadeildar bandarísku heilbrigðismálastjórnarinnar fram á fréttamannafundi í Washington í síð- ustu viku. Dr. Donaid MacDonald bar saman við rannsóknarmenn Michiganháskóla um að kókaínneysla virtist hætt að breiðast út, hún hefði haldist nokkuð stöðug síðasta fimm ára tímabil. En jafnframt fjölgar veru- lega dauðsföllum af völdum kókaíns, bæði vegna þess að það er í auknum mæli reykt og eftir því sem áhrif langvarandi neyslu segja til sín. í 25 bandarískum stórborgum voru skráð 185 dauðsföll af völdum kókaínnotk- unar árið 1981 en voru komin upp í 580 árið 1984. Niðurstaða rannsóknarmanna Michigan- háskóla er að verð á kókaíni á fíkniefna- markaðinum í Bandaríkjunum hafi farið lækkandi síðustu ár, og það sé hvarvetna fá- anlegt. Magnið sem fram er boðið virðist því fara vaxandi. Lagt er til að fræðsla um hætt- urnar sem fíkniefnanotkun eru samfara hefj- ist snemma í skólum „ef hún á að ná til nem- enda áður en einhver „úrslitafjöldi" meðal þeirra er þegar tekinn að neyta fíkniefna." Allt kókaín á markaði í Bandaríkjunum er innflutt, öfugt við mörg önnur fíkniefni, og verður því að smygla fram hjá margföldu eft- irliti, sem sífellt er verið að efla en ræður greinilega ekki við neitt. Er það gömul saga, að þegar eftirspurn er fyrir hendi gerir gróð- inn af bannvörunni eftirlit óvirkt að meira leyti frekar en minna. Þar að auki er málið pólitískt flókið. Dálka- höfundurinnn Stanley Karnow rekur í grein frásögn erindreka fíkniefnavarna, sem vissi um þátt valdamanna í Thailandi í fíkniefna- verslun, en kvaðst ekki geta blakað við þeim. „Þetta eru bandamenn okkar," sagði hann. 4 HELGARPÓSTURINN

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.