Helgarpósturinn - 27.11.1986, Blaðsíða 42

AFKVÆMI
Greinilegar
viöhorfsbreytingar meðal
framhaldsskólanema
ÓÐARINNAR
Er þetta uppa-raus ekki oröiö dálítiö þreytt, aö hampa og einblína á ungt fólk á upp-
leiö eftir metoröastiga tœknikrataþjóöfélagsins, blint á hámanísk gildi, hugsandi ein-
göngu um eigiö skinn, troöandi hvert á annars tœr í vaxandi samkeppni í háskólakerfi
og atvinnulífi sem vegsamar „hagnýt" gildi en telur fremur fánýtt aö gera útámiö bók-
mennta og heimspeki?
Er nippabrandarinn ekki oröinn dálítiö þreyttur líka: aö gera grín aö '68 kynslóöinni
svokölluöu sem enn streitist viö aö vinna „óaröbœr“ störftil dœmis í mennta-, menn-
ingar- og félagsmálageiranum þrátt fyrir aö þau eru harla lítils metin á vogarskálum
markaöshyggjunnar?
Hvaö líöur börnum '68 kynslóöarinnar sem nú eru farin aö flykkjast inn í framhalds-
skólana?Eru þau virkilega líkleg tilaö fylkja liöi í viöskiptafræöina, sólbrún ogsmart,
í fótspor uppanna, eöa hafa umbótasinnaöir og róttœkir foreldrar þeirra gertþau víö-
sýnni og húmanískari? Nú veröur reynt aö gefa einhver svör viö þessum spurningum.
Til að setja umfjöllun þessari einhver
mörk verður einkum svipast um í Há-
skólanum þar sem tæplega 2000 manns
hefja nám á ári hverju, og framhaldsskólum
höfuðborgarsvæðisins en nú er svo komið
að u.þ.b. 80% hvers árgangs leita þar inn-
göngu. Svipumst fyrst um innan veggja
Háskólans þar sem aðsókn hefur mjög
aukist í „arðbærum" greinum á borð við
viðskipta-, tölvu- og lögfræði.
MEIRI BLÖNDUN í HÁSKÓLA-
DEILDUM
Salvör Nordal stundar nám bæði í heim-
speki og viðskiptafræði. Hún segist telja að
nú sé blandaðra fólk í hinum einstöku
deildum en áður var. „Þá fóru allir streitarar
í lögfræði eða viðskiptafræði, en nú er þar
alls konar fólk," segir Salvör. „Áður leit rót-
tækt fólk ekki við þessum greinum, þótti
þær hreinlega hallærislegar, og flykktist í
húmanísku greinarnar. Nú virðist mér að
fólkið sé blandaðra í öllum deildum auk
þess sem konum hefur víða fjölgað
stórlega."
Þá taldi Salvör að hertar námslánakröfur
og aukin samkeppni á atvinnumarkaði hefði
gert það að verkum að háskólanemendur
hefðu gjarnan mjög ákveðnar skoðanir á því
hvað þeir ætli sér með námi sínu. Þeir væru
svo sannarlega ekki í Háskólanum til að lifa
og leika sér, eða auka sér víðsýni almennt
séð, heldur til að stefna að ákveðnu starfi.
Hún hefur jafnframt orðið vör við að
yngra fólk sé farið að skipuleggja líf sitt í
ríkara mæli en áður tíðkaðist, og hefði þá
lífsmynstur þeirra sem nú eru á milli þrítugs
og fertugs sem víti sér til varnaðar, semsé
að lítt fýsilegt sé að lenda í húsnæðisbasli
með tíu ára skuldahala, í tvöfaldri vinnu og
42 HELGARPÓSTURINN
kannski engan til að passa börnin. „Það er
ekki mikið látið með fjölskyldulíf í mínum
hópi,“ segir Salvör. „Enginn tekur það til sín
þótt barneignum hér hafi fækkað ískyggi-
lega rnikið."
Mikið hefur verið rætt og ritað að undan-
förnu um dvínandi áhuga yngra fólks á
pólitík, a.m.k. flokkspólitík. Salvör segist
taka undir það, í háskólapólitíkinni séu
miklu minni öfgar en áður, ékki eins
afgerandi skoðanir; fólk sé skiljanlega orðið
þreytt á þessum gömlu flokkspólitísku
jálkum. Þess í stað hugsi fólk t.a.m. meira
um mataræði og heilsu, íþróttir og útlitið.
Auðvitað skemmti fólk sér og detti í það af
og til en það sé ekki Málið. Það sé púkalegt
að vera djammari og lifa fyrir liðandi stund.
VAXANDI MIÐJUMOÐ
í HÁSKÓLANUM
Stefán Ólafsson lektor í félagsvísindadeild
tók í svipaðan streng og Salvör hvað varðar
lífsskoðanir háskólanema. Honum þykir þó
afar villandi að tala um hægri sveiflu í því
sambandi:
„í skoðanakönnunum Félagsvísinda-
stofnunar höfum við gert talsvert af því að
bera saman gildismat kynslóðanna, viðhorf
þeirra til ólíkra mála. Þá kemur i ljós að
vinstri bylgjan upp úr ’68 hefur haft mjög
afgerandi áhrif til viðhorfsmótunar, en þessi
svokallaða hægri bylgja sem fylgdi í kjöl-
farið er ekkert meira til hægri en fólk hefur
almennt verið áður fyrr" segir Stefán.
„Þegar borin eru saman viðhorf ólíkra
aldurshópa til t.d. fóstureyðinga, vændis,
samkynhneigðs fólks, Ieyfis til einkarekstrar
skóla og sjúkrahúsa kemur í ljós að þetta
svokallaða unga hægri fólk er ekkert meira
til hægri en hinn venjulegi íslendingur á
aldrinum 40—70 ára. Vinstri sveiflan sker
sig úr en kynslóðin sem fylgdi í kjölfarið er
bara svona ósköp normal. Nýir kjósendur
eru t.d. ekkert innstilltari á Sjálfstæðis-
flokkinn en hinir eldri."
Því ályktar Stefán Ólafsson sem svo að ný
hægri vídd sé ekki komin til sögunnar,
heldur einungis afturhvarf til þess sem var
áður en vinstri bylgjan skall á.
„Yngra fólk hugsar meira um eigið skinn,
neyslu og starfsframa, heldur en það að
bjarga heiminum," segir hann. „Fólk vill
bara eignast sitt húsnæði og fá að vera þar í
friði.”
Þá segir hann að þeir háskólanemendur
sem telji sig vinstra megin í pólitík séu ekki
eins dogmatískir og áður var, t.d. hvað
varðar einkarekstur. Mörkin á milli vinstri
og hægri séu orðin býsna fljótandi nema hjá
frjálshyggjumönnum sem séu í raun örfáir.
Eiginlega sé þetta óskapiega litlaust
miðjumoð.
Stefán segir aðsókn nemenda í félags-
vísindadeild mjög mikla sem að einhverju
leyti megi skýra með því að hún hafi fengið
hagnýtara yfirbragð, einkum eftir að Félags-
vísindastofnun kom til sögunnar en hún sé
viðurkennd stofnun alls staðar í þjóð-
félaginu. Nemendurnir í deildinni séu mjög
blandaðir, allt frá kommatýpum og alveg
yfir í frjálshyggjukrakka. Aður hefði fólk
einkum farið í deildina af pólitískum áhuga
en nú væri framtíðaráhugi í víðum skilningi
það sem réði þessu námsvali.
Þá kom fram hjá viðmælendum blaðsins í
tengslum við háskólastigið að yfirvöld
menntamála hefðu svert um of húmanísku
greinarnar þannig að fólk væri farið að
forðast þær. Það kemur m.a. fram í því að
margir eru vantrúaðir á að þeir geti náð
valdi á veröldinni í kringum sig með
auknum þroska og víðsýni, en einblíndu
þess í stað á að kýla á eitthvert „hagnýtt"
nám í hvelli. Það viðhorf gæti ekki annað
en flokkast undir dæmigerðan tækniskóla-
hugsunarhátt. Ýmsar húmanískar greinar
væru varla kennsluhæfar sem stendur, t.d.
mættu innan við tíu manns til leiks í haust í
uppeldisfræði til BA-prófs. Þarna speglaðist
náttúrulegá m.a. umræðan um lág laun
kennara.
Af því sem hér hefur komið fram má e.t.v.
draga þá ályktun að háskólanemar hugsi
fyrst og fremst um hagnýtt gildi náms og
starfs, að ljúka námi sem fyrst og komast í
sæmilega launað starf áður en þeir hella sér
út í húsnæðisbasl og barneignir, hugsi jafn-
framt um eigið skinn með því að gæta sín í
mataræði og heilsurækt en hafi lítinn áhuga
á flokkapólitík. En hvað líður framhalds-
skólanemum, skyldu einhverjar viðhorfs-
breytingar vera í aðsigi í þeirra hópi? HP
leitaði svara hjá nokkrum kennurum sem
hafa kennt undanfarinn áratug eða svo við
MH.
FRAMHALDSSKÓLANEMAR
I JAFNVÆGI
Fyrst varð fyrir svörum Gudrún Hannes-
dóttir félagsfræðikennari og námsráðgjafi.
Hún taldi að núverandi nemendur MH væru
upp til hópa mjög jákvæðir og vandamála-
lausir, tiltölulega frjálslegir í umgengni og
fáir skæru sig úr. Hún telur þá raunsærri en
fyrir nokkrum árum síðan. Þá hefði verið
meira um uppreisnartilhneigingar, t.d. að
menn mættu ekki í tíma í mótmælaskyni
við mætingarreglurnar:
„Ég hef á tilfinningunni að margir þeir
sem nú taka þátt í mælskukeppnunum af
kappi hefðu lent í einhvers konar uppreisn
fyrir nokkrum árum. Það eru framfærnir
krakkar með munninn fyrir neðan nefið,
sem geta öðlast viðurkenningu annarra á
þessum vettvangi."
Þá segir Guðrún að nemendur séu í ríkara
mæli praktískt þenkjandi varðandi náms- og
starfsval, velti fyrir sér í ríkara mæli hvað
komi sér vel í framtíðinni. En á síðasta
námsári gætu þau allt eins skipt um skoðun
og sagt við sjálf sig: Nú geri ég bara
það sem mig langar mest til að gera, burt-
séð frá því hvort það er hagkvæmt eða
ekki. Nemendur væru líka praktískir að því
leyti að rúmlega helmingur þeirra vinnur
með skólanum, til að vera aðstandendum
sínum ekki til byrði og til að öðlast meira
sjálfstæði.
„Það sorglega er aftur á móti að ýmsir
ráða alls ekki við framhaldsskólanám þó að
þau hafi fengið svokallaða lágmarkseinkunn
upp úr grunnskóla," segir Guðrún. „Á
nemendunum sér maður hvernig skilin í
þjóðfélaginu skerpast æ meir og þá einkum
varðandi menntun foreldra, þann stuðning
og uppörvun sem þeir veita börnum sínum
sem veganesti í skólann. Slíkt er orðið að
félagslegum arfi eins og annað. Það er mjög
átakanlegt að horfa upp á þann trúnaðar-
brest sem skapast milli margra nemenda og
foreldra þeirra. En það er afar lítið um að
þeir krakkar álasi foreldrum sínum. Þau
geta gengið ótrúlega langt í því að finna
skýringar og afsakanir fyrir foreldra sína,
sýnt þeim alveg ótrúlegt umburðarlyndi.”