Helgarpósturinn - 27.11.1986, Blaðsíða 43

VAXANDI HÚMANÍSKUR
ÁHUGI
Sigurdur Svavarsson íslenskukennari sem
jafnframt hefur starfað mikið með
nemendum í félagslífinu síðastliðinn áratug
er með það á hreinu að ýmsar viðhorfs-
breytingar hafi átt sér stað meðal nemenda
á allra síðustu árum, sem hann telur tví-
mælalaust til hins betra. I fyrsta lagi segir
hann alveg greinilegt að það viðhorf að
bókmenntir og öll önnur tungumál en enska
séu ópraktísk sé mjög á undanhaldi, og að
áhugi á húmanískum greinum fari að sama
skapi mjög vaxandi. Margir nemendur séu
orðnir mjög vel að sér í bókmenntum, leik-
húsi og kvikmyndum þegar um sautján,
átján ára aldur. En auðvitað velji sumir allt
aðra leið, hafi þá t.d. mestan áhuga á
tölvum.
„Mér finnst líka mikill munur á að um-
gangast framhaldsskólanema í dag heldur
en fyrir fjórum, fimm árum hvað það varðar
að þessi hrikalega svartsýni sem talsvert var
dekrað við er óðum að hverfa," segir
Sigurður. „Nú eru nemendur miklu
ákveðnari í því að gera það besta úr því
sem framtíðin ber í skauti sér. Fyrir
nokkrum árum var vonleysi mjög áberandi,
mörgum þótti ástandið í húsnæðis- og
atvinnumálum, svo ég tali nú ekki um víg-
búnaðarmálum, svo dökkt að þeir veltu því
hreinlega fyrir sér hvort ekki væri einfaldast
að leggja árar í bát, þeir fengju hvort sem er
engu ráðið um framtíðina. Nú hafa
krakkarnir aftur öðlast trú á að frammistaða
þeirra í jarðlífinu, ábyrgð hvers og eins, hafi
eitthvað að segja. Af þeim sökum finnst mér
réttlætanlegt að fara að tala um ’86 kynslóð.
Henni finnst skipta máli að spá í ástandið og
trúir því »ð hún geti lagt eitthvað af
mörkum til að breyta því og bæta.“
Sigurður segir að nú í ár hafi í fyrsta sinn
í áraraðir farið fram einhver heildstæð
skólamálaumræða meðal nemenda í þá
veru, að skólinn sé ekki bara úrelt
afgreiðslustofnun heldur stofnun sem
hugsanlega sé hægt að þróa eitthvað áfram.
Nemendur séu jafnvel farnir að veita
kennurum meira aðhald á svipaðan hátt og
nemendur tóku upp á í kringum 1970.
MARGT '86 RÍMAR VIÐ '68
„Þetta rímar allt mjög vel við það sem var
að gerast fyrir tæpum tuttugu árum. Því
held ég að óhætt sé að fullyrða að uppeldi
'68 kynslóðarinnar sé farið að skila mjög
jákvæðum árangri," segir Sigurður.
„Annað sem rökstyður þessa skoðun mína
er það að þegar maður var að tala við
nemendur sína um '68 kynslóðina fyrir
þremur, fjórum árum t.d. í sambandi við
verk Péturs Gunnarssonar þurfti maður að
setja sig í sögukennarastellingar," heldur
Sigurður Svavarsson áfram. „Þau kannski
rámaði í að hafa heyrt á þetta minnst eins
og hvert annað fjarlægt skeið í sögunni, eins
og til dæmis kreppuárin, en margir komu af
fjöllum. Eftir að börn '68 kynslóðarinnar
fóru að koma inn í skólann hefur þetta
breyst. Ég held að trú krakkanna á að það
sé hugsanlega hægt að breyta einhverju
megi sumpart skýra með því að foreldrar
þeirra hafa frætt þau um þetta tímabil og
sýnt þeim fram á að ýmsu hafi verið hægt
að breyta þrátt fyrir allt.“
Um pólitískan áhuga nemenda finnst
Sigurði ekki rétt að tala alfarið um pólitíska
deyfð, fremur að þeir einskorði sig ekki við
hægri og vinstri pólitík. „Mér finnst
húmanísk róttækni vera orðin mjög
áberandi," segir hann. „Allflestir nemendur
eru nokkurn veginn sammála um hvaða
afstöðu eigi að taka í vígbúnaðar- og
mengunarmálum en það eru mál sem upp-
haflega tengdust vinstri hreyfingunni. En
margir nemendanna hafna hinni hefð-
bundnu flokkspólitísku skiptingu, finnst hún
hafa komið fáu góðu til leiðar. Þau neita t.d.
alfarið að tala um afvopnunarmál út frá
austri og vestri, vinstri og hægri heldur
reyna að gera það á húmanískum grunni."
Þá tekur Sigurður undir þá skoðun
Guðrúnar Hannesdóttur að skilin milli
nemenda hvað varðar menntun foreldra hafi
mjög skerpst. Áhugi á ljóðagerð hafi t.d.
aukist mjög undanfarin ár, margir nemend-
anna séu ljóðaneytendur áður en kennarar
fara að halda þessu að þeim.
AUKIN BJARTSÝNI OG
LÍFSGLEÐI
„En það sem mér finnst ánægjulegast við
þessa þróun er að maður skuli finna fyrir
nýrri bjartsýni og lífsgleði í hópi nemenda,
tiltrú á lífið," segir Sigurður Svavarsson.
„Svartagallsrausið var búið að ganga svo
lengi að fólk er farið að sjá að tilveran getur
hreinlega ekki verið svo svört. Ef einhverjir
bjarga skólakerfinu á næstunni þá verða
það örugglega nemendur, en hvorki vinnu-
lúnir kennarar né núverandi menntamála-
yfirvöld, svo mikið er víst.“
Skoðanir Sigurðar hlutu víða hljómgrunn
hjá samkennurum hans, þar á meðal Wincie
Jóhannsdóttur enskukennara. Hún vildi
einungis bæta við að þau tækju ekkert sem
gefið og væru ekkert endilega í því að til-
einka sér gildismat þeirra sem eldri væru og
vissulega pirraði það suma kennarana eins
og gengur.
„Almennt finnst mér þetta ofsalega fínir
krakkar," segir Wincie. „Stundum finnst mér
þau þó eiga erfitt með að skilja á milli þess
sem skiptir máli og þess sem ekki skiptir
máli og eiga þá til að berjast fyrir fárán-
legustu hlutum í félagslífinu. Þá dettur mér í
hug eftirfarandi vísa eftir pabba (Jóhann
Hannesson):
Ómar um firdi og fjöll
köll hinna komandi tída.
Hvar á ad hpsla sér völl?
Þetta eru ósköpin öll
sem ekki er vid að strída."
Þá leituðum við álits Gudrúnar Helga-
dóttur alþingismanns sem hefur verið með
fullt hús af börnum og síðar unglingum
síðastliðna áratugi, sín eigin afkvæmi og
vini þeirra. En Guðrún á fjögur börn, elsti
sonurinn er floginn út í heim en síðan á hún
tvítugan son við háskólanám, átján ára
dóttur í MR og aðra sextán ára í MH. Bæði
er að heimili Guðrúnar hefur verið nokkurs
konar félagsmiðstöð unglinga og svo er hitt
að í bókum sínum hefur hún borið saman
uppvaxtarkjör barna og unglinga nú á
tímum og þegar hún sjálf var að alast upp.
Af öllu þessu leiðir að hún er kjörinn álits-
gjafi í grein á borð við þessa.
•
MEÐVITAÐRI OG STERKARI
UNGLINGAR
„Ég held að börnin mín og félagar þeirra
séu miklu meðvitaðri um sig sjálf og
heiminn í kringum sig en ég og mínir jafn-
aldrar vorum á þeirra aldri," segir Guðrún.
„Ekki síst vegna þess að þessir krakkar hafa
komist í miklu meiri lífsháska heldur en við
gerðum og gera sér þar af leiðandi betri
grein fyrir hver ábyrgð þeirra er í
veröldinni. Þó að þau hafi í raun og veru
gengið í gegnum þjóðfélagsbyltingu frá því
að við höfðum mömmu heima sem hugsaði
um okkur, þá hafa þessi börn hvorki haft
mömmu né pabba heima við og orðið meira
og minna að sjá um sig sjálf. í mínum
kunningjahópi er launastaðan a.m.k. þannig
að fólk verður að vinna alltof langan vinnu-
dag, en þrátt fyrir allt þá reynir þetta fólk
að vera meira með börnunum sínum þegar
og þá sjaldan það hefur tíma til þess. Að
sumu leyti finnst mér þessir krakkar bara
miklu sterkari. Ég held að þau geti axlað
ýmislegt sem við hefðum ekki á nokkurn
hátt verið fær um.“
Þá telur Guðrún að skólakerfið hafi
batnað til mikilla muna, að alrangt sé að
halda því fram að það geri minni kröfur í
dag en áður.
„Ég held reyndar að innst í brjósti
unglinganna í dag búi ótti en mér finnst ein-
hvern veginn að þau séu raunverulega til-
búin til að takast á við hann og reyndar að
koma í veg fyrir það sem við óttumst öll,“
heldur Guðrún áfram. „Og mér virðist að
ótrúlega stór hópur sé lítt ginnkeyptur fyrir
frjálshyggju og lífsgæðakapphlaupi."
Guðrún viðurkennir að hún sé ein af þeim
lúxusverum sem hafi losnað við unglinga-
vandamálið ef svo má segja, allar þær
hremmingar sem sumir unglingar óneitan-
lega komast í. Hún játar hreinskilnislega að
hún hafi ekki gert tilraun til að ala börnin
sín upp, hafi ekki haft nokkurn minnsta
tíma til þess, og henni finnst sem þau hafi
alið sig upp sjálf.
„En kannski umgöngumst við börnin
okkar á dálítið meiri jafnréttisforsendum
heldur en áður var gert,“ segir hún. „Ég
held að börn og foreldrar reyni að standa
saman í baslinu, að samband barna og
foreldra hafi normalíserast, að við þrátt fyrir
alla vinnuna og streðið séum að sumu leyti
nær þessum krökkum sem manneskjur."
Þá tekur Guðrún Helgadóttir undir þá
skoðun Winciar Jóhannsdóttur að fram-
haldsskólaæskan í dag taki ekkert sem sjálf-
gefið enda sé þetta t.a.m. hjónaskilnaðar-
kynslóðin. En unglingarnir hafi virkilega
reynt að axla vandamál foreldranna og jafn-
framt lært að umgangast þá sem tvær jafn-
réttháar manneskjur, eigi orð yfir fleiri hluti
en fyrri kynslóðir. Orð séu til alls fyrst.
„Það kann að vera ofurbjartsýni en ég
held ekki að það sé kynslóð unglinganna
sem er hættuleg heldur við sem eldri erum.
Og einasta von okkar er að þau hafi vit fyrir
okkur,“ sagði Guðrún Helgadóttir alþingis-
maður að lokum.
Við höllumst að því að enda umfjöllunina
á þessari ofurbjartsýni í þeirri von að '68
byltingin hafi ekki étið börnin sín heldur
hafi orðið þeim til blessunar .. .
HELGARPÓSTURINN 43