Helgarpósturinn - 02.04.1987, Blaðsíða 27

LISTAP
Að vera persónulegur
skiptir meginmáli
HP ræðir við Ragnheiði Jónsdóttur einn fremsta
grafíklistamann hérlendis.
Ragnheidur Jónsdóttir grafíklista-
kona opnar á laugardaginn kt. 15
sýningu á verkum sínum í Norrcena
húsinu. íoktóber sídastliðnum voru
10 ár frá því hún hélt sína fyrstu
einkasýningu í graftk, einmitt í Nor-
rœna húsinu, þannig ad hér er um
nokkurs konar afmœlissýningu að
rœða. Ragnheiður er löngu þjóð-
kunn af verkum sínum, hún hefur
haldið alls 11 einkasýningar á ferli
sínum, bœði hér á landi og erlendis,
hlotið fjölda viðurkenninga og verð-
launa og verk hennar eru til sýnis í
söfnum víða um heim. Hún er einn
af frumkvöðlunum í viðreisn ís-
lenskrar graftkur og hefur með list
sinni borið hróöur sinn og íslenskr-
ar menningar um heimsbyggðina.
Sýning Ragnheiðar stendur til 23.
apríl, sem er 85. afmœlisdagur Hall-
dórs Laxness, en svo skemmtilega
vill til aö hún myndskreytti bók með
úrvali Ijóða Halldórs sem gefin var
út þegar hann var áttrœður. Ragn-
heiður gerir fyrst grein fyrir því
hvernig hún byrjaði í grafíkinni og
ferli sínum í grófum dráttum.
„Þegar ég var í myndlistarskóla í
kringum 1960 var lenska að mála,
það voru allir í málverki og máiuðu
abstrakt. Þeir sem ekki gerðu það
voru bara settir út í kuldann. Núna
hefur þetta breyst og fjölbreytnin er
orðin gífurleg, sem er kærkomið
fyrir marga. Það hentar ekki fyrir
alla, einn stíll og eitt efni. Ég máiaði
líka abstrakt og hélt eina einkasýn-
ingu á þeim málverkum og ég teikn-
aði líka og vann í keramik. Sama
haust og ég hélt þessa fyrstu og einu
málverkasýningu mína var grafík-
deildin við Handíðaskólann endur-
vakin og þar var ég á kvöldnám-
skeiðum. Mér fannst þetta vera svo
spennandi efni að síðan hef ég ekki
litið við öðru.
Við endurvöktum félagið Islenska
grafík árið 1969 og um vorið 1970
héldum við okkar fyrstu samsýn-
ingu í Unuhúsi. Hún gekk ágætlega
og vakti nokkra athygli. Við sendum
hana síðan út á land og ég man að
hún gekk sæmilega á Neskaupstað
og svo var hún hengd upp í Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri. Þar
borguðu sig tveir inn.
Þegar þarna var komið sögu
fannst mér ég verða að víkka sjón-
deildarhringinn svo ég fór til Parísar
og komst þar inn á verkstæði S.W.
Hayter. Til hans kom fólk frá öllum
heimshornum, fólk sem var búið að
vinna að sinni list lengi en langaði til
að læra eitthvað nýtt. Þetta var ekki
neinn skóli, heldur var maður alveg
frjáls. Ég lærði þarna svokallaða
Hayters-aðferð við að setja lit í
grafíkmyndir en hún heillaði mig
ekki svo ég hef aldrei notað hana.
Mér opnuðust samt alveg nýir heim-
ar í París, ég kynntist miklu af óliku
fólki og sá fjöldann allan af sýning-
um og sá hvað var að gerast. Þar
frétti ég af alþjóðlegum grafíksýn-
ingum, þeim fyrstu sem ég vissi af,
og sendi myndir á þær og komst
þar inn.
Eftir það fékk ég boð um að senda
verk á sýningar víða og seinna við-
urkenningar og verðiaun, sem varð
til þess að ég fékk fleiri boð. Þannig
vatt þetta uppá sig. Eftir Parísar-
dvölina kom ég heim og vann hér
heima og hélt mína fyrstu einkasýn-
ingu 1976.“
— Þá hefurðu þegar verið búin að
fá ýmis verðlaun?
„Já, ég var búin að fá tvenn verð-
laun, önnur í Þýskalandi það sama
sumar en hin í Póllandi '74. Reyndar
frétti ég ekki af þeim fyrr en 10 ár-
um síðar þegar mér var boðið að
taka þátt í 10 ára afmælissýningu
pólska biennalsins. Mér barst aldrei
bréfið sem greindi frá þessum verð-
launum. Ég hef reyndar alltaf stílað
mikið upp á stórar alþjóðlegar sýn-
ingar til þess að fá viðmiðun og sam-
anburð við það sem aðrir eru að
gera.“
— Ef við víkjum að þessari sýn-
ingu sem þú œtlar að opna núna á
laugardaginn, verðurðu þar með
nýjar myndir?
„Já, þær eru allar unnar á síðasta
einu eða tveimur árum, reyndar
langflestar á síðasta ári. Ég sýni 26
eða 27 myndir og ég trúi varla að ég
hafi unnið þær allar á svona stuttum
tíma, þetta er svo gífurlegt puð að
vinna í grafík, seinlegt og erfitt. Eig-
inlega er grafíkin miklu líkari mynd-
höggi en málverki."
— Er þessi sýning framhald afsíð-
ustu einkasýningu þinni?
„Já, ég held að stemmningin í
þessum myndum sé framhald af því
sem ég hef áður verið með, ég get
a.m.k. ekki séð það sjálf að það sé
einhver breyting."
— En yrkisefnin, hvað viltu segja
um þau?
„Ég held að það sé alltaf þannig,
að það sem endar á pappírnum séu
áhrif sem maður verður fyrir, eitt-
JIM SMART
hvað sem maður upplifir en þekkir
kannski ekki aftur fyrr en löngu síð-
ar. Örugglega kemur oft fram eitt-
hvað í myndunum sern ég ætlaði
mér ekki að hafa þar. Ég geri yfir-
leitt ekki skissur, í mesta lagi mjög
ónákvæmar, heldur byrja án þess að
hafa nákvæma hugmynd um það
sem ég ætla að gera. Samt býr auð-
vitað alltaf einhver hugmynd að
baki. Það er eins og maður leiðist
áfram, það er eitthvað sem gerist í
myndinni sjálfri þegar hún er í
vinnslu. Ég hef einhvern tímann lýst
því að það að skapa mynd væri eins
og að lesa bók, bókin þróar sig
áfram og oftast veit maður ekki
hvað gerist á næstu síðu, kannski fer
hún í allt aðra átt en maður hafði
haldið. Annars skiptir mestu máli að
vera persónulegur í sinni myndlist
og reyna að hreyfa við fólki."
— Ertu enn haldin sýningar-
skrekk?
„Nei, nei, ég hef það prinsipp að
láta ekki frá mér mynd nema ég sé
sátt við hana sjálf. Maður verður að
hafa alveg á hreinu að maður sé
sáttur við verkið hvar sem það lend-
ir. Þegar ég loksins hengi upp mynd-
irnar, er ég sátt við að sýna þær,
annars myndi ég sleppa því.“ -KK
TONLIST
eftir Atla Heimi Sveinsson
Stórkostlegur Schönberg
Flestir tónleikar sem maður
hlýðir á gleymast fljótlega. Sjald-
an kemur fyrir að músikflutningur
lifi í minningunni; og örsjaldan
skeður að tónleikar verða eftir-
minnilegir: upplifunin fylgir
manni frá degi til dags, og minn-
ingin verður áleitnari eftir því sem
tímar líða. En þetta henti í vetur
með tónleika Kammersveitar
Reykjavíkur í Áskirkju þann 12.
mars síðastliðinn. Flutt voru tvö
verk eftir Schönberg: Blásara-
kvintettinn op. 26 og Serenaðan
op. 24. Það virðist sem þetta kvöld
eigi eftir að verða mér (og kannski
fleirum) ógleymanlegt, „eitthvað"
skeði, sem greinir á milli hins
venjulega og hins stórfenglega.
Sá grunur, sem búið hefur í sál-
arafkimum mínum í nær aldar-
fjórðung, staðfestist, að Schön-
berg sé tónskáld aldarinnar. Þessi
músík er engu lík. Hún virðist ætla
að lifa af alla fordóma og fjand-
skap. Nú finnst mér hún ennþá
ferskari, áleitnari og frumlegri en
þegar ég kynntist henni fyrst. Það
sem er ferskt og frumlegt í listum
virkar illa á suma, því það víkkar
sjóndeildarhringinn, færir menn í
fang hins óþekkta. Þá geta sumir
orðið óttaslegnir, jafnvel farið að
hugsa. En það eru ekki allir sem
vilja það. Menn vilja bara hafa
músikkina til yndisauka, þæg-
inda, gleði eða jafnvel í þágu ein-
hverrar stjórnmálastefnu.
Og svo er Schönberg seintekinn,
hann býr til alls konar hindranir
milli verksins og áheyrandans.
Hann reynir ekkert að vera
skemmtilegur, og er leiðinlegur og
stórfenglegur í senn. Flestum tón-
skáldum, sem reyna að vera
skemmtiieg tekst það ekki en
lenda þess í stað í því að vera
ómerkileg.
Flutningurinn var stórkostlegur,
bæði Blásarakvintett Reykjavíkur
(Bernharður Wilkinson, flauta,
Daði Kolbeinsson, óbó, Einar
Jóhannesson, klarinett, Hafsteinn
Guðmundsson, fagott, Joseph
Ognibene, horn) og Kammersveit-
in (Einar Jóhannesson, klarinett,
Sigurður I. Snorrason, bassaklarin-
ett, Martin Smith, mandólín, Þór-
arinn Sigurbergsson, gítar, Rut
Ingólfsdóttir fiðla, Guðmundur
Kristmundsson, lágfiðla, Arnþór
Jónsson, selló og John Speight,
bassasöngvari). Og svo stjórnaði
Paul Zukofsky. Hann hefur kennt
mönnum hér að flytja Schönberg
sem venjulega músik, en ekki sem
hljómandi stærðfræðiformúlur.
Flutningurinn var meira að segja
„schwungvoli" og „wienerisch".
Schönberg var að ósekju löng-
um bendlaður við stærðfræði, út-
reikninga og rökhyggju en hann
skrifaði aldrei nótu nema innblást-
ur væri að baki. Hann var algjör
andstæða þeirra sem segja að iist-
in sé 5% innblástur og 95% vinna.
Og það skýrir árangur hans. Þess
vegna þagði hann þegar hann
hafði ekkert að segja, samkvæmt
ráðleggingum Wittgensteins, sem
var Vínarbúi eins og Schönberg:
um þá hluti sem ekki er unnt að
ræða — um þá skal þegja.
Ég held að allir þeir, sem tóku
þátt í þessum tónleikum hafi fyllst
heilbrigðum metnaði. Þegar mað-
ur gerir eitthvað vel, þá er maður
ekki ánægður, þvi maður veit að
unnt er að gera betur. Þegar eitt-
hvað tekst sæmilega, langar mann
ekkert að gera betur, er ánægður
með allt og finnst það auk þess
harla gott. Þannig verður útnesja-
mennska eða próvinsíalismi til og
það er sérstök listastefna, sem allt-
af hefur verið vinsæl hérlendis. En
vera Pauls hér með okkur af og til
hindrar uppgang útnesjamennsk-
unnar. Þess vegna eru margir á
móti starfi hans, þó þeir þræti
kannski fyrir það. Hann hefur
unnið mikið starf með Sinfóníu-
hljómsveit æskunnar næstum ára-
tug, og ég hef ekki séð að það hafi
verið metið nema hjá listamönn-
um, og hver tekur mark á þeim?
Hann hefur einnig stjórnað Sin-
fóníuhljómsveitinni á nýútkom-
inni hljómplötu, þar sem íslensk
hljómsveitarverk er að finna. Ég
hef aldrei heyrt Sinfóníuhljóm-
sveitina spila af jafnmiklu list-
fengi. Samt hefur Paul Zukofsky
ekki verið boðið að stjórna á þeim
bæ á næstunni. Tregðulögmáiið er
sterkt og meðalmennskan seig.
Og Schönberg hefur eignast hér
trúan söfnuð, eins og annars stað-
ar, sem fyllti Áskirkju. Hann varð
kannski til á Listahátíð fyrir
nokkrum árum þegar Zukofsky,
Kammersveitin og Ruth Magnús-
son fluttu Pétur í tunglinu. Það var
mikilfenglegt. Og ég bíð vongóður
eftir næstu stórtíðindum frá Paul
og Kammersveitinni og Sinfóníu-
hljómsveit æskunnar. Skyldi Sin-
fóníuhljómsveit íslands vilja vera
með?
HRAÐUR akstur er allajafna
um þann hluta Miklubrautar sem
liggur framhjá steindu stóði Ragn-
ars. Kjartanssonar myndhöggv-
ara, en þar hefur það staðið á stalli
mörg herrans ár, í þann mund að
stökkva af stað. Og nú er stokkið...
Þetta fræga og dáða myndverk
Ragnars var tekið niður fyrir nokkr-
um vikum og fært austur að Korp-
úlfsstöðum þar sem það hefur verið
í lagfæringu síðustu daga.
Titringurinn frá mestu umferðar-
götu íslands hefur svo haft sitt að
segja um téða höggmynd. Það hefur
molnað úr stóðinu smám saman
með árunum og fyrir fáum misser-
um þótti sýnt að hrossin hryndu
fram af stallinum ef ekkert yrði að
gert.
Nú hefur verið þétt upp í brotin og
tekin afsteypa af verkinu, sem vænt-
anlega verður sent utan og steypt í
brons á næstunni. Borgarbúar
mega því búast við að stóðið hans
Ragnars fari að láta^sjá sig á stallin-
um hvað úr hverju, stæltara og fal-
legra en nokkru sinni.
BRAGI Ásgeirsson, listmálari,
opnar sýningu á um 100 verkum á
Kjarvalsstöðum á laugardaginn kl.
14. Þetta er níunda stóra sýningin
sem Bragi er með á eigin vegum en
auk þess hefur hann haldið fjöldann
allan af einkasýningum og tekið
þátt í samsýningum bæði í málverki
og grafík. Nú eru liðin fimm ár frá
því hann hafði síðast svona stóra
sýningu á Kjarvalsstöðum. Bragi
sagðist hafa málað flestar myndirn-
ar á síðastliðnu sumri og ári og hafa
þær aldrei verið sýndar áður, utan
örfáar sem eldri eru og fá að fljóta
með. Bragi sagðist halda að fólk
myndi sjá töluverðar breytingar hjá
sér frá því hann hélt síðast sýningu,
hann teldi sjálfur að myndirnar
væru að breytast. Hann sagðist
vinna meira í olíu en áður og nota
minna af upphleyptum hlutum í
myndirnar. Aðspurður sagðist hann
ekki vinna í neinu þröngu þema,
þetta væru aðallega hughrif sem
hann yrði fyrir og málaði uppúr sér
jafnóðum. Sýningin hefur enda
hlotið nafnið Hughrif. Bragi er gam-
alkunnur listamaður, einn af SÚM-
hópnum og var einna'fyrstur hér-
lendis til að fara úti grafik. Sýning
hans stendur til annars í páskum.
KVIKMYNDASAFN íslands
hefur í bígerð að koma á fót kvik-
myndaklúbbi og er ráðgert að
stofna hann nk. haust í kjölfar kvik-
myndahátíöar sem þá verður. Það
mun vera í lögum safnsins að það
sjái um sýningar á kvikmyndum og
vill forstöðumaður þess, Guöbrand-
ur Gíslason, með þessum hætti
standa við lögin um safnið. Klúbbur
þessi verður að öllum líkindum
bæði opinn og iokaður, þ.e. menn
geta keypt sér skírteini sem veitir
þeim verulegan afslátt á sýningar á
vegum hans og svo verður líka
möguleiki á að sjá eina og eina sýn-
ingu. Markmið klúbbsins verður að
standa fyrir góðum kvikmyndasýn-
ingum og mun vera ætlunin að
byrja með bandarískt prógramm og
jafnframt mun vera meiningin, fyrir
milligöngu Menningarstofnunar
Bandartkjanna, að fá hingað snjall-
an leikstjóra til að vera viðstaddan
opnun klúbbsins. Hefur nafn Johns
Hustons, þeirrar öldnu kempu, bor-
ið á góma í því sambandi.
HELGARPÓSTURINN' 27-