Helgarpósturinn - 15.04.1987, Page 16

FLOKKSFORINGJAR I FALLHÆTTU
Islendingar geta búiö sig undir
spennandi kosninganótt adfaranótt
26. apríl nœstkomandi. Úrslitin
ráöa aö líkindum ekkiaðeins nœstu
ríkisstjórn, heldur fylgir margt ann-
ad í kjölfar þeirra úrslita sem bedið
er eftir. Pannig mun framtíð flokks-
foringja gömlu flokkanna að miklu
leyti ráðast þessa nótt. Margir óttast
að kosninganóttin verði kölluð
„nótt hinna föllnu foringja".
Ef litið er til skoðanakannana,
sem gefa vísbendingar hvað sem
annars verður um þœr sagt, þá er
auðsœtt að þeir eiga allir á brattann
að sœkja. Framtíð þeirra sem for-
ingja innan flokkanna rœðst auðvit-
að einnig afþví hvernig gengi flokk-
anna verður.
A-LISTINN: — ÞÁ SEGI ÉG
AFMÉR
Fyrstan skal telja Jón Batdvin
Hannibalsson. Hann hefur nýlega
kveðið upp úr um það, að ef hann
nái ekki kjöri, þá muni hann segja af
sér formennskunni. í sjálfu sér ekki
óeðlileg afstaða ef tir það sem á und-
an er gengið.
Þegar Jón Baldvin ákvað að setj-
ast í þriðja sæti framboðslistans í
Reykjavík sýndi hann nokkra vog-
un, þó flokkurinn hafi reyndar þá
virst vera með fjóra menn inni, ef
miðað er við skoðanakannanir. Síð-
an hefur mikið vatn til sjávar runnið
og sætið hans Jóns er komið í upp-
nám.
Reyndar er vert að hafa í huga að
sl. haust lýsti Jón Baldvin því yfir, að
hann hygðist gefa kost á sér til fram-
boðs í Austfirðingafjórðungi, ef
heimamenn fyndu ekki sjálfir sterk-
an frambjóðanda úr sínum röðum.
Austfirskir kratar hættu þá snarlega
að leita að frambjóðanda og töldu
Jón Baldvin vísan og sterkan. Þá
fann Jón Baldvin Guðmund Einars-
son og sendi hann austur í framboð
en Árni Gunnarsson sem hafði heit-
ið Reykvíkingum framboði (þar sem
Jón Baldvin væri orðinn Austfirð-
ingur) sneri við blaðinu og hélt
norður hið þriðja sinni. Þingmanna-
rúllettan sem formaður hafði sett af
VERÐUR KOSNINGANÓTTIN KÖLLUÐ NÓTT HINNA FÖLLNU FOR-
INGJA? FRAMTÍÐARHLUTVERK LEIÐTOGA ALLRA GÖMLU FLOKK-
ANNA RÆÐST Á KOSNINGANÓTTINNI. SÍÐASTA LEIÐTOGAÁR ALLRA
FORMANNANNA?
stað, nam sem sagt þar staðar og
Jón Baldvin kom aftur til Reykjavík-
ur, — en var áður búinn að fá nafna
sínum Sigurðssyni fyrsta sætið.
Jóhanna Sigurðardóttir var auðvit-
að föst í öðru sætinu, þannig að Jón
Baldvin varð að taka þriðja sætið.
Með því gat hann einnig sýnt fram á
að hann þyrði. Ekki vondur kostur
hjá stjórnmálaleiðtoga.
í alþingiskosningunum 1978 var
A-listinn í Reykjavík með 22,6% at-
kvæða, í kosningunum 1979 var A-
listinn með 17,8 % atkvæða, en í síð-
ustu kosningum árið 1983 hafði
oddviti flokksins í Reykjavík, Vil-
mundur Gylfason stofnað BJ og A-
listinn fékk 10,8% atkvæða, en BJ
fékk 9,5% atkvæða í Reykjavík. Eins
og kunnugt er gengu þingmenn BJ
á kjörtímabilinu til liðs við Alþýðu-
flokkinn og skoðanakannanir
sýndu mikla uppsveiflu eftir að Jón
Baldvin tók við formennsku í
flokknum.
Framan af sl. vetri var Alþýðu-
flokkurinn yfirleitt með yfir 20%
samkvæmt þessum skoðanakönn-
unum og þriðji maður á lista því
geirnegldur inn á þing. En síðustu
kannanir hafa verið meira misvís-
andi í þeirri óvissu sem almennt rík-
ir. Alþýðuflokkurinn hefur m.a.s.
farið niður í 12,3% í nýjustu könnun
HP, sem nægði ekki til að halda
þriðja manni inni. Jón Baldvin hefur
ekki farið í grafgötur með hvaða af-
leiðingar það hefði; hann segði af
sér formennsku í flokknum. Hver
tæki við: Jón Sigurðsson, Jóhanna
Sigurðardóttir, Sighvatur Björgvins-
son, Kjartan Jóhannsson?
B-LISTINN — ÞÉTTBÝLIS-
VANDI OG DREIFBÝLIS-
ANGIST
Svo virðist sem Framsóknarflokk-
urinn eigi í hálfgerðum vandræðum
Jón Baldvin Hannibalsson. Ætlaði flokki
sfnum að verða stærsti eða næststærsti
stjórnmálaflokkurinn í kosningunum. Ef
A-listinn fær ekki góða kosningu hallar
snarlega undan fæti innan flokksins. Ef
hann sjálfur nær ekki kjöri á þingi, segir
hann af sér.
Steingrlmur Hermannsson. Breytti
áherslum flokksins frá dreifbýli til þéttbýl-
is og fór sjálfur ( þéttbýlisframboð. Fari
flokkurinn illa út úr kosningunum verður
litið á það sem áfellisdóm yfir áherslum
formannsins. Litið verður sérstaklega til
árangursins f Reykjavfk og Reykjanesi.
Sjálfur er hann farinn að velta fyrir sér
störfum á öðrum vettvangi...
Þorsteinn Pálsson. Minni eftirspurn er eft-
ir réttlæti en sigri f stjórnmálum. Fari
flokkurinn illa út úr kosningunum í
Reykjavfk, Reykjanesi og Suðurlandi
verður hann dreginn til ábyrgðar. Sumir
setja mörkin við 30% — aðrir við 35%.
Veikari Sjálfstæðisflokkur þýðir veikari
stöðu formannsina
16 HELGARPÓSTURINN
Svavar Gestsson. Fallinn á endurnýjunar-
reglunni en með góðum árangri ( kosn-
ingunum gæti hann farið fram á endur-
kjör. Fari flokkur hans hins vegar illa út úr
kosningunum f Reykjavfk, verður litið á
það sem áfellisdóm yfir áherslum hans,
t.d. samtengingunni við hina skipulegu
verkalýðshreyfingu.
með að fóta sig á vinsældalista
flokkanna. Sú ungmennafélagshug-
sjón og samvinnuhreyfing sem
varðaði leið þessa flokks í árdaga
flokkakerfisins átti auðvitað djúpar
rætur á landsbyggðinni. Með þeim
þjóðfélagsbreytingum sem orðið
hafa síðustu áratugina hefur fylgi
flokksins minnkað jafnt og þétt
bæði í formannstíð Ólafs Jóhannes-
sonar og Steingríms Hermannsson-
ar. Þó er ein undantekning á, 1979
sem voru fyrstu kosningarnar í tíð
Steingríms.
Greinilega hefur flokkurinn
brugðist þannig við að auka þéttbýl-
isáherslur sínar og freista þess að ná
þar fylgi. Það hefur verið gert á
þessu kjörtímabili og framboð for-
mannsins í Reykjaneskjördæmi er
til undirstrikunar á þessu. Hins veg-
ar virðast afleiðingarnar verða þær,
ef marka má títtnefndar skoðana-
kannanir, að flokkurinn missi fylgi
bæði á landsbyggðinni, þar sem fólk
telur sig svikið af hinum forna dreif-
býlisflokki og einnig á Reykjavíkur-
svæðinu, þar sem fólki finnst að
þessi flokkur hafi ekki mikið erindi.
Framsóknarflokkurinn hefur áð-
ur átt á að skipa þingmanni í Reykja-
neskjördæmi þar til nú. í kosningun-
um 1974 var B-listinn með 17,8%
fylgi, í kosningunum 1978 var hann
með 10,6% fylgi, 1979 var hann
með 17,3% og í síðustu kosningum
var B-listinn í Reykjaneskjördæmi
með 11,9% fylgi. Þá missti flokkur-
inn þingmanninn, en nú hefur þing-
mönnum fjölgað í kjördæminu og á
sama atkvæðahlutfalli næði Stein-
grímur kjöri á Alþingi. Skoðana-
kannanir sýna yfirleitt fylgi í kring-
um þetta atkvæðahlutfall, og yfir-
gnæfandi líkur eru á að hann haldi
því. Burtséð frá því hvort Steingrím-
ur nær kjöri eða ekki, hlýtur að telj-
ast líklegt að formennska hans sé í
húfi í þessum kosningum. í síðustu
kosningum var Framsóknarflokkur-
inn með 19% í landinu öllu. Ef hann
fer mikið niður fyrir það í kosning-
unum og nær ekki kjörnum mönn-
um og fylgisaukningu í Reykjavík
og Reykjanesi, er sýnt að þéttbýlis-
áherslan hefur mistekist. Við for-
mennsku í Framsóknarflokknum
tæki væntanlega einhver af lands-
byggðinni. Stendur ekki Halldór Ás-
grímsson fremstur í þeirri biðröð?
D-LISTiNN — VERÐUR
FALLIÐ STÓRT?
Sjálfstæðisflokkurinn stendur á
miklum og dramatískum tímamót-
um við þessar kosningar. Þorsteinn
Pálsson hefur átt bæði hæðir og
lægðir í formannstíð sinni, en fáum
dylst að þessar kosningar hljóta að
skera úr um framtíð hans sem
flokksieiðtoga.
í síðustu þingkosningum 1983 var
D-listinn með 39,2% fylgi á landinu
öllu. Höfuðvígi hans, Reykjavík og
Reykjanes, hafa lengstum vegið
þyngst. I síðustu kosningum var
flokkurinn með 43% atkvæða í
Reykjavík og 44,2% atkvæðanna í
Reykjaneskjördæmi. Það er þetta
gífurlega fylgi á þéttbýlissvæðunum
sem hefur mest að segja um þing-
styrk þessa stærsta stjórnmála-
flokks þjóðarinnar.
Þá verður einnig litið sérstaklega
til kjördæmis formannsins, Suður-
landskjördæmis. D-listinn í kjör-
dæminu hefur verið með mikið fylgi
þar; 42,7% 1974, 32,3% árið 1978,
23,5% 1979, en þá bauð Eggert
Haukdal fram sérstakan lista, sem
hlaut 14,3% atkvæða, og í síðustu
kosningum fékk D-listinn 39,9% at-
kvæðanna.
Ljóst er að Borgaraflokkurinn
mun taka þó nokkurt fylgi af D-lista,
en fari svo að D-listinn fari niður í
30% til 35% fylgi má gera ráð fyrir
að staða formannsins sé komin í
hættu. Sömuleiðis ef hann tapar
miklu í eigin kjördæmi. Svipað má
segja um Friðrik Sophusson í
Reykjavík, þó þeim yrði fyrirgefið
nokkurt tap í ljósi aðstæðna.
Ekki er liðið ár frá því að Davíð
Oddsson vann einn stærsta sigur D-
lista fyrr og síðar í Reykjavik með
yfir 51% fylgi. Fari D-listinn og Þor-
steinn illa út úr þessum kosningum
má gera ráð fyrir að kallað verði á
bjargvættinn sterka: Davíð. Komist
hins vegar Sjálfstæðisflokkurinn í
ríkisstjórn að afstöðnum kosning-
um, má gera ráð fyrir að forystan
núverandi fái frið um nokkurra
missera skeið. Hversu lengi sá frest-
ur — gálgafrestur — stendur, er svo
annað mál.
G-LISTINN — REYKJAVÍK
í SPENNUNNI
Samkvæmt endurnýjunarreglu
innan Alþýðubandalagsins hefði
Svavar Gestsson átt að láta af for-
mennsku næsta haust á landsfundi.
Innan flokksins eru hins vegar til
þeir menn, sem telja að hann verði
að halda henni áfram, annars lendi
flokkurinn í enn einni kreppunni.
Hvort farið verði fram á slíka undan-
þágu frá endurnýjunarreglunni
ræðst af úrslitum kosninganna.
Samtengt því ræðst ýmislegt fleira.
G-Iistinn fékk 17,3% atkvæða í
síðustu kosningum. í Reykjavík hef-
ur flokkurinn verið með um 20%
fylgi í alþingiskosningum lengstum.
1974 var hann með 20,6%, 1978 var
hann með 24,4%, 1979 með 22,3%
og í síðustu alþingiskosningum var
hann með 19,0% í höfuðborginni. í
borgarstjórnarkosningunum fyrir
tæpu ári var G-listinn með 20% at-
kvæða. Þingmönnum hefur verið
fjölgað í Reykjavíkurkjördæmi en í
síðustu kosningum var þriðji maður
uppbótarmaður. Eftir sjónvarps-
kynningu og áróðri listans að dæma
er 4. maðurinn, Álfheiður Ingadótt-
ir, talin vera í baráttusætinu, sem
væri nærri lagi ef úrslit kosninganna
yrðu í þeim dúr sem þau hafa verið
Sú pólitíska lína sem Svavar hefur
lagt með áherslu á samtengingu
hinnar skipulegu verkalýðshreyf-
ingar og Alþýðubandalagsins er
einnig sett undir mælikvarða kjós-
enda i Reykjavík, þar sem forseti
ASI, Asmundur Stefánsson, skipar
þriðja sæti listans. Fari G-listinn í
Reykjavík vel út úr kosningunum
hlýtur það að teljast stuðningur við
núverandi pólitískar áherslur.
En fari G-listinn í Reykjavík illa út
úr kosningunum verður litið út fyrir
lækinn í leit að nýjum leiðtoga.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur farið
geyst í kosningabaráttunni í
Reykjaneskjördæmi og ekki er ólík-
legt að G-listinn í næststærsta kjör-
dæminu bæti við sig atkvæðum.
Það mun verða Ólafi Ragnari til
styrktar innan Alþýðubandalagsins,
þar sem fáir sýnast geta ógnað hon-
um. G-listinn í Reykjanesi var með
13,8% atkvæða í síðustu kosning-
um, en þyrfti að bæta 3% til 4% við
sig til að Ólafur Ragnar næði kjöri.
Margir telja að formaðurinn verði
að sitja á þingi, en innan Alþýðu-
bandalagsins er fordæmi fyrir því,
að formaður sé utan þingflokks. T.d.
var Ragnar Arnalds, formaður flokks-
sins 1976—1971, utan þings, sem og
Lúðvík Jósefsson 1979. Þannig virðist
margt benda til þess að Ólafur Ragn-
ar verði í framboði til formanns,
ekki síst ef listi hans í Reykjanesi
nær góðri kosningu en G-listinn í
Reykjavík lakari árangri. Komi Al-
þýðubandalagið hins vegar vel út úr
kosningunum í Reykjavík í kosning-
unum, og Svavar verður ekki til
endurkjörs, þá munu áreiðanlega
einhverjir vilja fá til formennsku
hinn nýkjörna bankaráðsmann
Ásmund Stefánsson. En þessu öllu
ræður vilji kjósenda og flokks-
manna um síðir...
Jón Sigurðsson. Jón Baldvin hefur að
fornum sið útnefnt hann sem arftaka.
Hins vegar eru meiri Ifkur á að komi til al-
varlegrar forystukreppu f Alþýðuflokkn-
Halldór Asgrfmsson. Formannslega vax-
inn framsóknarmaður. Verði hann for-
maður, verður litið á það sem afturhvarf til
landsbyggöaráherslna, — a.m.k. hálf leið
til baka...
Davfð Oddsson. Sjálfstæðismenn mæna
á hann sem hinn sterka volduga leiðtoga.
Hann þykir Ifklegastur arftaki og bíður eft-
ir fleiri mistökum núverandi flokksfor-
ystu. Að Albert brottgengnum er hann
ókrýndur konungur sjálfstæðismanna í
Reykjavfk...
Úlafur Ragnar Grfmsson. Fari G-listinn f
fleykjanesi vel út úr kosningunum stend-
ur hann formennsku næst. Hins vegar
geta sterk öfl innan flokks ekki tekið hann
í sátt, af því að hann er ekki hreinræktað-
ur flokksmaður...