Helgarpósturinn - 03.12.1987, Blaðsíða 31

hnígur. Tjáningin er einlæg og sönn;
allt eru þetta góðir kostir. En þó að
listin sé geðþekk er ekki endilega
þar með sagt að hún þurfi að vera
áhugaverð. Og svo gjörvinna má
músík að hún veiti hvergi mótstöðu,
verði stíll, en það fyrirbrigði skil-
greindi Adorno sem neysluvana.
Þetta eru hinir veiku þættir í verki
Mistar.
Pétur Jónasson er sívaxandi lista-
maður. Við heyrðum hann spila ný-
lega í Norræna húsinu, í verkum
Hafliða Hallgrímssonar, og nú lék
hann í fyrsta sinn með Sinfóníunni
einn vinsælasta gítarslagara aldar-
innar: annar gítarkonsert Rodrigos.
Pétur stóð sig með mikilli prýði.
Hann hefur fallegan tón og áslátt og
glögga stílkennd. í höndum hans,
sem og annarra snillinga, verður
gítarinn göfugast hljóðfæra með
langa sögu og hefð að baki. Og
þannig er gaman að hlusta á hann.
Öllu þessu stjórnaði Frank Ship-
way af stökustu kostgæfni, en hann
byrjaði ekki að brilljera fyrir alvöru
fyrr en eftir hlé, í sinfóníu Williams
Walton. Þetta er geysierfitt verk og
hljómsveitin fór á kostum, enda
hafði auðsjáanlega verið vel og mik-
ið æft. En heldur var þetta bragð-
dauf músík þrátt fyrir mikil tempó
og hávaða. Samt er hún eiginlega
óaðfinnanleg: hljómsveitarbeiting
góð, uppbygging og úrvinnsla efnis-
ins í fínu lagi. í tónlistarháskóla
myndi svona tónsmíð fá háa fyrstu
einkunn. En það er mikill munur á
því að vera góður nemandi og mikill
listamaður. Ýmsir hafa rekið sig
óþyrmilega á það.
Atli Heimir Sveinsson
Meistaraverk
Það er ekki oft sem maður getur
tekið undir með Schumann: „Takið
ofan, herrar mínir, hér er snillingur
á ferð." En það er gaman að geta
sagt það. Nýlega komu út Píanólög
fyrir byrjendur eftir Snorra Sigfús
Birgisson í fjórum heftum. Verkið
var samið að beiðni Nomus-nefnd-
arinnar (tónlistarsamvinnunefndar
Norðurlanda), sem fékk nokkur tón-
skáld til að semja verk fyrir byrj-
endur í hljóðfæraleik.
Mikið af „kennslunótum" vorra
tíma er moð, sem sennilega fælir
marga frá tónlistariðkun. Mikill
hluti hinnar bestu tónlistar er erfiður
í flutningi og ekki við hæfi byrjenda.
Mörg góð tónskáld áttu erfitt, eða
voru áhugalaus um, að setja sig inn
í heim barna eða byrjenda. Þó eru til
undantekningar. Bach var mikið
„barnatónskáld", enda var hann
alltaf að semja fyrir krakkaskarann
sinn. Þau voru vist 21 að tölu. Grieg
var líka frábært tónskáld fyrir byrj-
endur. í smálögum hans fyrir píanó
birtist hin mesta list í smáheimi
barnsins. Og svo var það Bartók,
sem samdi Míkrókosmos og margt
annað fallegt.
Heimur barnsins birtist líka hjá
höfundum eins og Ravel. En hans
börn eru yfirstéttarbörn og ævin-
týrabörn, í skrúðgörðum og höllum;
látnar prinsessur og sorgmædda
páfugladansara og margt annað Ijúf-
sárt eða grátfagurt er þar að finna.
En músíkin er alltof erfið fyrir litlar
hendur og stirða fingur.
Þá hafa kennslufræðingar reynt
að semja fyrir börn, jafnvel sálfræð-
ingar að ég held, samkvæmt
ítroðsluformúlum og árangurinn
orðið eins og við mátti búast. Svip-
aður og í „barnabókmenntunum"
margumtöluðu.
En Snorri er mikill listamaður.
Hann er prýðilegur píanisti sjálfur,
svo hann gjörþekkir þá hlið mála.
Og hann er líka kennari af guðs náð.
Sem tónskáld hefur hann þróast fal-
lega á seinustu árum. Inn í sjálfvalda
einsemd mikils frumleika. Tónlist
hans er hánútímaleg, einföld og
vingjarnleg, vill vera dús við mann-
kynið, eins og Adrian Leverkúhn í
Doktor Faustus dreymdi um. Sælir
eru einfaldir — til þeirra vill hún
höfða. Og stíll Snorra breytist ekk-
ert þó hann semji fyrir byrjendur
LOKSINS
LOKSINS
TÍMARIT FYRIR KARLMENN
TRYCGÐU ÞÉR EINTAK
SJÓN ER SÖGU RIKARI
FÆST A NÆSTA BLAÐSÖLUSTAÐ
ROÐASTEINN HF.
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 30
S: 23233
eða börn, það er honum fullkom-
lega eiginlegt. Og byrjendalögin eru
ekki eingöngu gott kennsluefni
heldur um leið frábær tónlist. Þetta
heppnast sjaldan, og er þeim mun
meiri viðburður þegar það gerist.
Og það gerist sjaldan hér að lista-
maður skapi verk á heimsmæli-
kyarða.
Atli Heimir Sveinsson
MYNDLIST
Jaröarvitund
Undanfarið hefur borið æ meir á
áhuga fyrir fornum gildum og hefð-
um. Helst eru það miðaldirnar og
list endurreisnartímans' sem fólk
hefur rýnt í og tileinkað sér hand-
bragð og tækni löngu horfinna kyn-
slóða. Þessu fylgir aukin meðvitund
um möguleika mannsins, og hugtök
eins og skyggni, heilun, huglækn-
ingar, mannrækt og krystallamögn-
un eru ekki eins dularfull og fjarlæg
fólki og fyrir nokkrum árum.
Það heyrast raddir um nýja endur-
reisn; Kópernikusarbyltingu með
öfugum formerkjum þar sem Jörðin
verði aftur miðja alheims. Maya-
indíánar komust t.a.m. út á öldur
Ijósvakans á liðnu sumri vegna spá-
dóma sinna um nýja gullöld þar sem
þetta sólkerfi yrði hjartachakran í
sjö sólkerfa líkama. Sjálf er Jörðin
svo hjartastöð þessa sólkerfis sam-
kvæmt Mayum — og einhver fugl
hvíslaði því að Snaefellsjökull væri
botnlangi Jarðar... í bókum sínum
um Rætur íslenskrar menningar tal-
ar Einar Pálsson um slíka orkustaði
sem myndi risastóra hringi árstíð-
anna sín á milli, eins konar dagatal
í landinu. Geisli pólstjörnunnar átti
síðan að virka eins og öxull hins til-
tekna hrings. Á þeim nótum var
landnám háerótísk athöfn og land-
námsjörðin hringlaga heimsmynd
sem rúmaði alla skapaða hluti. Ein-
ar Pálsson telur þessa stjörnuspeki-
verkfræði forfeðra okkar ættaða
frá Forn-Egyptum og til íslands komna
með Keltum sem kynntust spek-
ingnum og flakkaranum Pýþagór-
asi. í kenningum Pýþagórasar er
talað um „heilög hlutföll" eins og
brotið 6/5 og þríhyrninginn 3,4 og 5
í þriðja veldi sem nefndur var „cubo
expressissimo" eða „cubo perfecto".
Brotið 6/5 eða 5/6 markaði upphaf
tuga- og tylftakerfis sem enn er
uppistaða siðmenningarinnar, en á
miðöldum endurreisnarinnar mun
„hið helga hlutfall" hafa verið mun
víðtækara og meðal annars notað til
grundvallar í öllum meiriháttar
arkitektúr og höggmyndalist. Hvað
sem heilögum hlutföllum líður, þá
virðist ljóst að mörg gildi og hefðir
í hinni upprunalegu íslensku bygg-
ingarlist séu í þann veg að gleymast
að fullu. Tryggvi Hansen, sem nú
heldur sýningu í Ásmundarsal á
torfskurði, málverkum o.fl. ásamt
Sigríði Eyþórsdóttur, hefur ýmislegt
um það að segja: „Islenskur arki-
tektúr hefur mjög svo lítil tengsl við
íslenska byggingarsögu. Þær til-
raunir sem gerðar hafa verið í þá átt
eru minniháttar og hafa ekki náð að
viðhalda þeirri hefð sem áður var;
þ.e. að velja bæjarstæði með tilliti til
aðstæðna, að nota efni af staðnum,
að húsið falli vel að umhverfi. Að
það sé lífrænt lifandi hús, ekki
fjöldaframleitt í skipulag, heldur líf-
rænt ferli síbreytilegt eftir þörfum
íbúa."
Tryggvi telur torf og mold hafa
verið frá upphafi vega mikilvægasta
byggingarefni á íslandi, sem og
grjót. Því til áréttingar kveðst hann
líta á vörðugerð sem skúlptúrlist. Á
kirkjulistarsýningunni á Kjarvals-
stöðum árið 1983 hlóö hann t.d.
Miðjung (þ.e. öxul eða möndul) sólar
úr torfi og mold. Á þeirri sýningu
sem nú stendur yfir í Ásmundarsal
eru engar vörður til að reka sig í, en
aftur á móti stendur þar föngulegur
gosbrunnur úti á gólfi, útskorin
ambátt í íslenska fósturmold með
vatnshöfuð sem seytlar Moldin er
ekki bara pottablómamold, heldur
er hún stökk eins og mór: reiðingur.
Bróðurpartur sýningarinnar er ljós-
myndir af slíkum reiðings- og mó-
skurði þeirra Sigríðar og Tryggva.
Þar eru álfkonur, afrískir og ind-
verskir huldulæknar og helgar kýr í
annarlegri birtu Ijósopsins. Sumar
ljósntyndanna eru þó einungis fund-
in viðfangsefni í náttúrunni, t.d.
„Æandi í fjöru“ og „Votur koss“. Þar
birtist, ekki síður en í moldskurð-
inum, sterk tilfinning fyrir umhverfi
og birtu. „Fundnu" myndirnar hafa
þó vissan húmor fram yfir reiðings-
grímurnar; þær eru berskjaldaðri.
Torfkofi Tryggva úti í Vatnsmýrinni
hlýtur þó að teljast berksjaldaður
með Norræna húsið í baksýn. Ann-
ar hluti sýningarinnar er málverk af
ýmsum toga; ýmist er þar málað
með lóðbolta eða olíu á tré eða þá
með pastel á trommuhúðir. Nærri
innganginum er t.a.m. litskrúðugt
málverk á tré eftir Sigríði sem nefn-
ist „Lífsorka". Þar eru margar víddir
samofnar og tréð sligast þrátt fyrir
allt ekki undan litafarginu. Þessari
sýningu virðist ekki ætlað það hlut-
verk að „markaðssetja" listamenn-
ina sem stílista, eins og nú er orðið
svo algengt. Tryggvi og Sigríður
vinna í ólíkustu miðla og oft er erfitt
að sjá hvort þeirra hefur gert hlut-
inn. Skyldi það vera reyndin að
„nirvana" listamannsins felist i því
að hafa engan stíl?
Ólafur Engilbertsson
FISHER

BORGARTUNI 16
Reykjavik simi 622555
SJÓNVARPSBÚÐIN
Að vera
Jíottur um
fimmtugt
Vtitu læra
*ð fljúga?
Karlmenn
°S snyrting
tiarlos og
skalli.
Er lausnin
fundin?
Bridge,
golf
Verðlauna-
myndgáta
HELGARPÓSTURINN 31