Helgarpósturinn - 03.12.1987, Blaðsíða 25

vitað Þjóðarbókhlaðan, sem er ein-
hvers staðar í klemmu í kerfinu og
meiri áhersla á að umvefja hana
síkjum en geyma þar bækur. Áhuga-
mannafélög um allt land efna tii
fundaherferðar um það hverjir séu
straumar og stefnur í íslenskum
bókmenntum, finna kannski út að
íslenskar skáldkonur skrifi í hring
en aðrir eftir línu. Og um leið efna
útgefendurnir til herferðar í þeim
tilgangi að komast að því hvort þeir
hafi farið rétt að eða ekki, hvort
þeim hafi tekist að koma til skila öll-
um nýju strengjunum. Einhverjir
þeirra eru ekkert í því að gefa út
þessa nýju strengi, telja sig best
komna með að halda sig við þá
gömlu eða leita á náðir íslenskrar
forvitni um náungann sem er orðin
alþekkt og raunar einkennilegt
hversu mjög landinn er forvitinn um
jólin. Heilu bækurnar um fólk sem
hefur unnið starf sitt í einhvern til-
tekinn árafjölda og telur sig kannski
ekki hafa svo mikið annað að gera.
Sama fólk kannski nýbúið að opna
hjarta sitt upp á gátt í dagblaði og
hefði raunar fyrir einhverjum árum
aldrei þótt neinn sérstakur frétta-
matur. Liggur við að búið sé að taka
viðtöl við annan hvern íslending og
væntanlegar viðtalsbækur við einn
af hverjum fimm sem komið hafa i
viðtal. Bækur sem eiga að koma í
staðinn fyrir lækna, lyf, bílaverk-
stæði, smiði og saumastofur. Þrosk-
andi bækur fyrir börn, sem börnin
sjálf hafa auðvitað engan áhuga á,
enda eru þær aðallega keyptar svo
að fullorðnir geti líka skemmt sér er
þeir þurfa að lesa þær fyrir börnin.
Islensk amma myndi aldrei taka í
mál að lesa upphátt úr Tinna eða
ámóta hetju, hvað þá heldur að hún
tæki i mál að vera með í híman þó
litla ömmubarnið dauðlangi og
vanti einhvern til að taka þátt í
leiknum. Síðast en ekki síst þar til
gerðar bækur fyrir unglinga sem
allar fjalla um sömu ástina sem
gengur svo dásamlega upp í lokin
að veruleikinn stendur því hvergi á
sporði. Undarlegt að í ár eru allir
pabbar í unglingabókum annað-
hvort arkitektar eða á fréttastofu
sjónvarpsins.
UPPSELD HJÁ
FORLAGINU
Og svo daglega verið að gera sölu-
kannanir. Slegið upp sem stórfrétt ef
ein bók selst meira en önnur. Jafn-
vel farið að flokka bækur; skáldsög-
ur, viðtalsbækur, unglingabækur,
aðrar bækur, barnabækur. Nauð-
synlegt að vita hver selst best í
hvaða flokki. Allir sem ekki komast
á listann yfir þá tíu hæstu reka upp
ramakvein og sjónvarpið fyllist af
auglýsingum: „Láttu ekki happ úr
hendi sleppa, misstu ekki af henni,
verður að lesa hana þessa, láttu
hana ekki fram hjá þér fara, geymdu
ekki of lengi að kaupa þessa.“ Og
fljótlega kemur svo þessi kiassíska
sem helst á að lesa með drýgindum;
„Bókin er uppseld hjá forlaginu,
nýtt upplag er væntanlegt í búðir á
mánudaginn." Sveittir prentarar úti
í bæ, sem hafa ekki séð fjölskylduna
síðan í október, keppast við að
koma heitum lummunum út í æsta
kaupendur sem sjá fram á að þurfa
að taka sér eitthvað fyrir hendur í
jólafriinu ef bókin kemur ekki aftur.
Ritdómarnir í hrúgum í blöðum;
góð bók, vond bók, skemmtileg
bók, leiðinleg bók, fróðleg bók,
undarleg bók. Sumir gagnrýnendur
grunaðir um að lesa bara aftan á
kápurnar, einkum þeir sem ná að
skrifa um u.þ.b. tuttugu bækur á
jafnmörgum dögum. Höfundar fúlir
yfir vinnubrögðunum og gagnrýn-
endur fúlir yfir að hafa ekki meiri
tíma, fá ekki meira borgað. Höfund-
arnir skíthræddir við gagnrýnend-
urna sem aftur eru á nálum ef þeir
sjá höfundi bregða fyrir á götu. Al-
menningur keppist við að lesa til að
vera viðræðuhæfur, geta sagt sitt
álit, og spakvitrir fræðingar skil-
greina og skýra, sumir komnir svo
langt í fræðunum að þeir vita hvað
höfundurinn ætlaðist fyrir.
011 þjóðin komin á annan endann
yfir ritmálinu og alltaf í janúar segja
menn hver við annan: „Þessu verð-
ur að linna!“ En jólabækurnar orðn-
ar eins og eiturlyf, alveg sama þó
alltaf sé verið að tala um að dreifa
útgáfunni yfir árið, eins og mönnum
sé alls ekki alvara. Og í ritvélum og
tölvum um allan bæ bíða nýir
strengir eftir að skipa sér á bekk
með hljómfegurstu strengjum bóka-
þjóðarinnar miklu. Fagrir sem
aldrei fyrr...
KK
TIMANNA TAKN
Krókódílar
Það er eitt, að minnsta kosti,
sem íhaldsmenn í Evrópu gera
betur en vinstri menn. Það er að
varðveita listrænan menningar-
arf landa sinna. Vinstri mönnum
þykir vænt um gömul hús, en
þeir vilja helst alltaf breyta þeim
í félagsmiðstöðvar eða barna-
heimili.
í öllum Evrópulöndum, með
gamlan menningararf, er til
íhaldsstétt sem er meðvituð um
nauðsyn þess að varðveita stíl
og smekk hvers tíma. Hún upp-
lifir öll stílbrot sem glæp; sem
hnífsstungu í fjölskyidualbúmið.
Þessir íhaldsmenn (í góðri
merkingu orðsins) meta ekki það
sem er verðmætt í aurum talið,
heldur þaö sem er dæmigert fyr-
ir ákveðið tímabil. Þeir myndu
aldrei kalla gamalt hús kofa og
eyða meira fé til að gera við illa
byggt, gamalt, fátæklegt hús
frekar en að byggja nýtt. Þeir eru
tilbúnir að borga meira fyrir illa
smíðaðan sveitaskáp heldur en
fyrir gullslegin stíllaus húsgögn.
Fyrir þá skiptir stíll meira máii
en allt annað.
Þessir íhaldsmenn eru auðvit-
að ekki lausir við snobbisma,
þeir myndu t.d. aldrei versla í
verslunarmiðstöð, hversu glæsi-
leg sem hún væri, því ekkert er
lágkúrulegra í þeirra augum. Þeir
myndu snobba meira fyrir basar
Hjálpræðishersins en fyrir
Kringlunni.
En það er þessum smekk-
mönnum að þakka að ítalskar
borgir líta enn út eins og ítalskar
borgir, hollenskar eins og hol-
lenskar, franskar eins og franskar
og sumar þýskar eins og þýskar.
II.
Um 1960 fengu flestar fransk-
ar og breskar nýlendur sjálf-
stæði.
Þessi nýsjálfstæöu lönd
skammast sín yfirleitt fyrir sín
eigin menningareinkenni; þau
einkenni sem erlendir ferða-
menn sækjast einmitt eftir að
sjá. Þau líta niður á sinn gamla
hefðbundna byggingarstíl.
Litlu „Bubba-kóngana" sem
stjórna þessum löndum dreymir
um að reisa sjálfum sér minnis-
varða og tekst stundum að
byggja sér höll áður en þeir
missa völdin.
I London og París eru til
arkitektastofur sem sérhæfa sig
í þessum „ný-nýlendu"-bygg-
ingarstíl. Þær vinna allar í svip-
uðum anda: Varan á að iíta
glæsilega út. Hvort sem það er í
Bamako, Yaoundé, Niamey eða
Ouadagoudou sér maður sömu
súlurnar sem eiga eins lítið
heima í hitabeltinu og á 66°
norður. Alls staðar er sama þver-
sögnin: Gamli nýlenduarkitekt-
úrinn bar meiri virðingu fyrir
umhverfinu og byggingarefni
landsins heldur en áðurnefndi
„ný-nýlendu"-byggingarstíllinn.
En arkitektastofurnar í London
og París þekkja vondan smekk
viðskiptavina sinna. Og við-
skiptavinurinn hefur alltaf rétt
fyrir sér!
Krókódílar í pollinum fyrir
framan höllina nægja til að gefa
byggingunum lágmarks inn-
lendan blæ. Lífríkið fær sitt.
III.
Og hvar stöndum við?
Gerard Lemarquis
Moska Hassans annars i Casablanca.
HELGARPÓSTURINN 25