Helgarpósturinn - 17.12.1987, Blaðsíða 33

Leiðréttingar við bókmenntasöguna
Soffía Auöur Birgisdóttir í viötali um kvennabók sem hún hefur séö um.
Mál og menning hefur nýveriö
sent frá sér bók sem heitir Sögur ís-
lenskra kvenna frá 1879—1960. í
þessari bók, en þad er Soffía Audur
Birgisdóttir sem umsjón hefur haft
með átgáfunni, má finna einar sex
skáldsögur ogyfir tuttugu smásögur
eftir íslenskar konur. Þetta er þó aö-
eins fyrra bindi þessa mikla safns,
því á nœsta ári á að koma út síðara
bindið sem inniheldur sögur ís-
lenskra kvenna frá 1960 til 1985.
Soffía er hér í viðtali og skýrir for-
sendur útgáfunnar og tilgang.
„Það eru í bókinni sex skáldsögur
og yfir tuttugu smásögur og ártalið
1879 er miðað við smásögu eftir
Torfhildi Hólm sem skrifuð var þá
og er með fyrstu smásögunum sem
skrifaðar voru á á íslandi. Höfundar
skáldsagnanna eru þær María Jó-
hannsdóttir, Henríetta frá Flatey,
Ragnheiður Jónsdóttir, Kristín Sig-
fúsdóttir, Halldóra B. Björnsson og
Þórunn Elfa Magnúsdóttir. í ítarleg-
um eftirmála geri ég síðan grein fyr-
ir hverjum höfundi, bæði skáld- og
smásagna, tengi þær saman inn-
byrðis og við hina almennu og opin-
beru bókmenntasögu auk þess að
rekja ágrip af kvennabókmennta-
sögu.“
— Er hún önnur en sú sem hingað
til hefur verið kennd?
„Já, það er ljóst að bókmennta-
saga kvenna fylgir ekki sömu línum
og sú sem hingað til hefur verið
kennd sem hin eina rétta saga. Það
kemur t.d. í ljós að það verða ekki
ris og breytingar á sama tíma í
kvennabókmenntum, bókmennt-
um skrifuðum af konum, eins og má
t.d. sjá þegar atómkveðskapurinn
ryður sér til rúms. Það eru næstum
engar konur sem yrkja í þeim stíl
þegar hann kemur fram."
— Nú eru þessar konur varla
nema rétt nafnkunnar. Þjónar það
nokkrum tilgangi að setja þær á
bók, með öðrum orðum; gleymdust
verk þeirra þara ekki af því þær
voru ekki nógu góðar?
„Þær hafa vissulega orðið undir í
umræðunni og hjá mörgum þeirra
er það að mínu mati mjög óverð-
skuldað. Hins vegar má benda á það
að t.d. Þórunn Elfa hefur verið mjög
mikið lesin miðað við útlánstölur frá
bókasöfnum. En varðandi það hvort
það sé ekki eðlilegt að þær hafi
gleymst af því þær séu lélegri höf-
undar en þeir sem ekki hafa gleymst
þá er ég ekki sammála því að urta-
garðurinn reyti sig sjálfur í þessu
samhengi. Ég færi að því ýmis rök í
ritgerðinni sem fylgir að þessar
skáldkonur séu síst verri en margt
sem varðveist hefur betur."
•— Þannig að þú kemur fram með
bókmenntasögulegar nýjungar?
„Já, ég tel svo vera. Það má nefna
í því sambandi að Þórunn Elfa skrif-
ar Reykjavíkursögu áður en fyrsta
slíka sagan er talin vera skrifuð. Hún
skrifar líka fyrstu „kollektífu" sög-
una sem birtist hér á landi, er á und-
an Jakobínu með það. María Jó-
hannesdóttir skrifaði nýrómantíska
sögu einum tíu árum áður en að há-
punkti íslenskrar nýrómantíkur
kom. Af þessu má sjá að þarna eru
ýmsar leiðréttingar á bókmennta-
sögunni. Auk þess er nauðsynlegt
að draga konur fram í dagsljósið til
þess að geta skrifað bókmenntasög-
una sæmilega rétt því hún er líka
þeirra. Annað sem ég komst að og
tengist þessu er að Svanhildur Þor-
steinsdóttir Erlingssonar er ekki
Svana Dún eins og alltaf hefur verið
haldið. Allar bókaskrár og heimildir
halda því fram að Svana Dún sé
Svanhildur Þorsteinsdóttir en mér
fannst það ekki geta passað vegna
þess að stíll þeirra var svo ólíkur.
Svo rak ég augun í fæðingardaga
þeirra og það setti mig á sporið. Eftir
Íanga leit komst ég að því að þetta
var alls ekki sama konan. Svana
Dún hét reyndar Sigríður Svanhild-
ur Þorsteinsdóttir Líndal og kannski
kom þessi misskilningur til vegna
þess. Aðra skemmtilega sögu get ég
nefnt. Torfhildur Hólm, sem var
fyrsti íslendingurinn sem lifði af rit-
störfum, var líka fyrst til að fá
skáldastyrk, að vísu ásamt öðrum.
Þetta kostaði heljarinnar mótmæli
og deilur og á endanum var styrkn-
um breytt í ekknabætur og um leið
lækkaður um tvö hundruð krónur.
Torfhildur skrifaði um þetta eitt-
hvað á þá leið að hún hefði verið sú
fyrsta sem uppskar fordóma gagn-
vart „littererum" dömum. Þannig
að það er ljóst að það hefur ýmislegt
á daga íslenskra skáldkvenna drifið
og þær hafa þurft að búa við margt
mótlætið, bæði félagslegt og and-
legt.“
— Hvaða samkenni finnurðu
helst með þeim konum sem eiga
verk í bókinni?
„Það sem er gegnumgangandi er
fyrst og fremst það að skyldan og
sköpunarþráin takast á. Það má
segja að undir miðja öldina boði
konurnar fórn en eftir það fer að
koma fram efi um þessa fórn og að
lokum verður það undir að fórna
listrænni þrá fyrir fjölskyldu og
hefðbundið líf. Síðustu sögurnar
fjalla síðan beinlínis um það að
skapa listaverk. Það er líka einkenni
þessara sagna að þær fjalla allar um
konur sem þolendur, ég held að það
megi segja um þær allar.
— Er þessi bók dæmi um það
besta frá íslenskum konum?
Soffía; „Það er einkenni þessara sagna að þær fjalla allar um konur sem þolendur..."
„Það má vissulega deila um list-
rænt gildi margra þeirra sagna sem
þarna eru, en á það verður að líta að
plássið setti mér verulegar skorður,
stærstu verk sumra þessara kvenna
eru allt að átta hundruð síður ein og
sér, þannig að það gefur augaleið að
það var erfitt val m.a. með tilliti til
þessa. En ég held að það hafi ekkert
farið fram hjá mér, ég las allt sem
birst hefur á prenti frá upphafi."
— Eru einhverjar þessara kvenna
þungavigtarkonur í bókmenntasög-
unni?
„Já, það tel ég alveg hiklaust.
Torfhildur Hólm, Elínborg Lárus-
dóttir, Ragnheiður Jónsdóttir, Krist-
ín Sigfúsdóttir, Þórunn Elfa og
Hulda og fleiri. Þetta eru allt mikils-
verðir höfundar í bókmenntasögu
okkar."
KK
Leyndardómurinn Viðsjávarsíðuna,
erhráefnid að haíá sérhverjum rétti
Sjávarréttahladborð
í hátkginu
alla virka daga
Veitingahúsid
SjáuaRsíöcma
TRYGGVAGÖTU 4-6
BORÐAPANTANIR í SÍMA 15520 og 621485
HELGARPÓSTURINN 33