Helgarpósturinn - 17.12.1987, Blaðsíða 37

michael eru að gera þarna — sér í
lagi ekki Rockin’ Chair, þar sem
Bubber Miley er aðaltrompetsólist-
inn. Nær hefði verið að hafa meira
af gömlu Wolverine-ópusunum, því
það eru elstu ópusarnir sem mest-
um framförum taka í endurgerð
Parkers. Hvað um það, á þessari
skífu er margt listaverkið og sumt
sem maður fær aldrei fullþakkað.
Ég nefni aðeins Sorry, Jazz Me
Blues, Since My Best Girl Turned Me
Down og At the Jazz Band Ball.
Bessie Smith er raddmest allra
djass- og blússöngkvenna og í með-
förum Parkers verður rödd hennar
enn magnaðri en áður hefur heyrst.
Upptökur hennar eru frá 1925 til
1933, yngst Take Me For a Buggy
Ride af síðasta sessjóni hennar.
Undirleikur Fletchers Henderson
á ópusunum frá 1925 og 1926 er all-
ur annar en á eldri endurútgáfum,
þar sem hann heyrist varla á stund-
um. Joe Smith kornettleikari og
Charlie Green básúnublásari fara á
kostum í mörgum blúsanna, enda
voru þeir í hópi uppáhaldsundirleik-
ara Bessiar.
Jelly Roll Morton er fyrsta stór-
tónskáld djassins og taldi sjálfan sig
upphafsmann þeirrar tónlistar-
stefnu. Það er nú orðum aukið og
vel það. Jelly Roll stjórnaði einni af
helstu smásveitum djasssögunnar
við hljómplötuupptökur á árunum
1926—28, Jelly Roll Morton and his
Red Hot Peppers. Á skífu hans í
BBC-útgáfunni á klassískum djassi
má finna gott úrval með bandinu:
Black Bottom Stomp, The Cant,
Grandpa’s Spell Original Jelly Roll
Biues o.fl. Yngsta upptakan með
Jelly er frá 1934 með hljómsveit ein-
henta trompetleikarans hvíta Wing-
ys Mannone. Það sama er hér upp á
teningnum og á New Orleans-skíf-
unni, þar sem Dr. Jazz er að finna.
Hljómgerðin öll betri en áður þekkt-
ist.
Johnny Dodds er af mörgum tal-
inn einn helsti klarinettuleikari
djassins. Hann var enginn tækni-
meistari en blústilfinning hans
mögnuð. Leikur hans var óheflaðri
en kreólaklarinettistanna new
orlínsku, en hefur haft meiri áhrif á
yngri djassklarinettuleikara en
leikur annarra klassískra djassklar-
inettublásara. Á Dodds-skífunni er
tónlist er hann hljóðritaði undir eig-
in nafni og m.a. með King Oliver og
Jelly Roll og If You Want To Be My
Sugar Papa, með þvottabrettisleik-
aranum Jimmy Bertrand, en þar
blæs Louis Armstrong í kornettinn.
Allar þær skífur, er hér hefur ver-
ið minnst á, komu út í fyrra. í ár hafa
tvær bæst í hópinn. Ekki var vonum
seinna að fá meistara Duke Elling-
ton í slíkri útgáfu. Það er skemmst
frá að segja að sú skífa hefur tekist
meistaralega vel og þó ég hefði val-
ið dálítið öðruvísi er enginn ópus
þarna sem ekki er frábær: The
Blues with a Feeling, Black Beauty,
Hot and Bothered, The Mooche,
East St. Louis Toodle-oo (upptaka frá
1930—1927, upptökunar má finna á
New Orleans), Creole Love Call,
Solitude og Stompy Jones svo helm-
ingurinn sé nefndur.
Síðasta skífan sem út er komin
hefur að geyma ópusa með fiðlaran-
um Joe Venuti og gítaristanum
Eddie Lang. Bix Beiderbeck, Red
Nichols, Benny Goodman og
Dorsey-bræður koma þar við sögu
ásamt fjölda hvítra djassara ann-
arra. Eddie Lang lék m.a. með
Bessie Smith og Lonnie Johnson
undir nafninu Blind Willie Dunn,
kynþáttaaðskilnaðurinn þá í al-
gleymingi í Bandaríkjunum. Þarna
má finna blús er hann hljóðritaði
undir nafninu Church Street Sobbin’
Blues.
Hægt væri að fjalla um þessar
skífur endalaust. Þarna er saman-
kominn fjársjóður. Allar eru þær frá-
bærar en sumar frábærari en aðrar.
Louis, Duke og Jelly Roll eru ómet-
anlegar í hverju djassplötusafni og
hinar skreyta þær allar.
Bix Beiderbeck og félagar, 1924.
BÓKMENNTIR
Leitið og þér
muruid halda
áfram að leita!
Sólstafir eftir Bjarna Guðnason.
Skáldsagan Sólstafir eftir Bjarna
Guðnason gerist einhvers staðar í
Mið-Evrópu á miðöldum — og býð-
ur sagan manni á einum stað að af-
marka tímann við ofanverða 13du
öld. Þetta eru tímar trúarofbeldis og
kúgunar í Evrópu, tímar valdníðslu
og spillingar jafnt veraldlegra sem
andlegra yfirvalda. Á íslandi eru
þetta tímar Sturlunga og endaloka
þjóðveldisins.
Sagan segir frá ungum dreng af
alþýðustétt, Pétri, sem í upphafi
bókar er skólasveinn í klaustri, en
verður frá að hverfa til heimahúsa
og flýr þaðan til að leita ungrar
meyjar, Donnu, táknmyndar ástar
og fegurðar. í leit sinni, píslargöngu
trúarinnar/blekkingarinnar, hring-
ferð sinni um lendur tálmyndanna,
labbar Pétur snauður og óvarinn í
gegnum mannlíf miðalda og lendir í
miklum ævintýrum; hann heyrir af
undrum og upplifir stórmerki. Hann
kynnist fjöldanum öllum af skrýtnu
og skemmtilegu fólki af öllum teg-
undum og kynjum, úr öllum mögu-
legum þrepum þjóðfélagsins; allt frá
stigamönnum og portkonum til lær-
dómsmeistara, rannsóknardómara
og greifa — að ógleymdri Maríu
Guðsmóður og Djöflinum sem á
þessum tíma átti það m.a. til að
dansa með fleðulátum kviknakinn í
kvenmannslíki yfir og undir guðs-
mönnum — tælandi til voðaverka.
Það sem sameinar nær allar per-
sónur bókarinnar er leitin. Allir eiga
sér draum, von um eitthvað sem
ekki er, og allir eru beinlínis að leita
einhuers, „frjálsir eins og fuglar í
búri”. Og flestir án tilætlaðs árang-
urs og án þess að skilja að sá sem
leitar „með gassa” finnur aldrei það
sem leitað er að — og veit jafnvel
aldrei hvað það er. Sama hvort það
er huglægt og heitir trúarvissa, ást,
hamingja, vald... eða er áþreifan-
legt: ástmaður, ættingi, Guðsmóðir,
gull. Og allir „leita þeim mun ákafar
sem vonin er minni”. Sagan segir
okkur þó jafnframt að leitin þurfi
ekki að vera unnin fyrir gýg: fundur
hinna eilífu verðmæta geti verið fal-
inn í leitinni sjálfri — rammlega fal-
inn. En á leið sinni þangað þarf
hvorki að fara hátt né geyst.
í sögunni er líka fólgin von; í sögu-
lok þegar Pétur klifrar upp í sólar-
skarðið reynslunni ríkari á „heim-
leið" brosir framtíðin til hans og
allra, þótt vonbrigðin hlaði valköst
og vondir menn kyndi undir með
slóttugri valdníðslu og morðóðri
spillingu. Það er samt von: lögmál
sköpunarverksins bjóða öllum að
yrkja betri heim handan fjallsins —
lesendum líka.
í sögu Péturs og kynnum hans af
ríki mannanna er tekið á mörgum
ótímabundnum kvillum — hlut-
lægum sem huglægum — er fylgt
hafa samfélagi og þjóðum frá örófi,
og plaga okkur enn í dag engu
minna en á myrkum öldum órétt-
lætis, ógna, fordóma, fáfræði, mis-
réttis, arðrána, kúgunar, pesta og
plága. Ásamt fleiru tengir þetta
söguefnið við samtímann og virkjar
lesandann til þátttöku í örlagagaldri
sögunnar. Aðstæðunum er ætlað að
verka á lesandann sem væri hann á
staðnum. Dregin er upp lifandi en
þó mjög hæðin mynd af prangi,
blekkingu, falskaupmennsku, lognu
verðmætamati, misnotkun valds,
ofstjórn og misvitrum vilja. Hér má
finna skírskotanir til stóra bróður og
stríða tölvualdar, skoðanaofbeldis
og útrýmingar; verðmætanauðgun-
ar nútímans. Þessar samsvaranir
eru algerlega að tjaldabaki í sög-
unni, faldar milli lína, en kenna okk-
ur þó ad gœsalappalaus stendur
framför aldrei undir nafni.
Frásagnaraðferð bókarinnar er
kynföst í hefðum — með sínum sér-
kennum þó. Bygging og.allur ytri
búnaður eru klassísk að gerð; sígild-
ur, aðgengilegur sagnastíll sem fell-
ur að efni eins og sjálfsagt mál. Stíll-
inn er orðfár en orðauðugur, setn-
ingar stuttar og hnitmiðaðar —
stundum fullbóklegar, og mikið er
um vel byggð samtöl þar sem hver
persóna hefur sín skýrt dregnu sér-
kenni í máli. Mjög algengt er að
fram fari tvennum sögum — litið til
baka í huga og orði — og ófáar sögu-
persónur rifja upp ýmsa liðna at-
burði óskylda meginþræði er fylla
þó út í heildarmyndina og eiga sér
tilgang þegar upp er staðið. Mikið er
um myndrænar umhverfislýsingar
og náttúran er gædd lífi, birtu, lykt,
hreyfingu og hljóði í samræmi við
hug og athafnir hverju sinni. Og
málfar bókarinnar er fallegt svo af
ber. Hefur það gildi í sjálfu sér.
Sólstafir Bjarna Guðnasonar er
fallega skrifuð bók, fagmannlega
unnin af nákvæmum fræðimanni
sem gjörþekkir bæði efnivið sinn og
öll smíðatól. Kunnáttan er fyrir
hendi á öllum sviðum og hand-
bragðið gott. En maður saknar þess
þó í bókinni að hafa ekki aðeins
blóðugra kjöt á beinunum — glaðari
eld í ofninum, nálægari ögrun og
einhvern logandi ungæðishátt,
meiri frumleika, fleira sem kemur á
óvart og hrífur tilfinningar. En það
verður þá helst að gerast án jress
dregið sé fyrir klassíska heiðríkj-
una, án þess hefðin sé brotin og stíll-
inn gruggaður. Og með þessari leit
er ég strax búinn að villast inn í allt
aðra sögu, ímyndaða og óviðkom-
andi.
f Sólstöfum er leitandi lesendum
boðinn áttaviti er vísar burt frá
drambi: lesa má að hvergi finnist
ÚTVARP SJÓNVARP
Fjörutíu stunda fréttavika Ad halda andlitinu
Á hverjum virkum degi er um
sjötíu og tveimur fréttatímum út-
varpað yfir landsmenn. Eitthvað
færri um helgar.
Sumum þessara fréttatíma er út-
varpað af fleiri en einni útvarps-
rás. Einn er meira að segja einnig
sendur út í gegnum dreifikerfi
Sjónvarpsins.
Allt tekur þetta hátt í níu
klukkutíma í flutningi.
Að tvíflutningi slepptum eru
þetta um fjörutíu og tveir frétta-
tímar á hverjum degi. Fjórir eða
fimm klukkutímar.
Svo skammar hann Jón Ársæll
mig fyrir að hlusta ekki reglulega
á fréttatímana hans á Stjörnunni.
Segir að ég sé þar með enginn
„fjölmiðlamaður”.
Sjálfsagt þykir mér minna til
þessa titils koma en Jóni, þar sem
ég kippi mér lítið upp við þessar
skammir. Ég tel mig vel geta lifað
þó ég missi fréttatíma og frétta-
tíma úr. Jafnvel unnið fyrir mér
með því að skrifa fréttir.
Það sem mér þykir alvarlegra
við þennan fjölda af fréttatímum
er það, að maður hittir varla orðið
nokkurn mann sem hefur hlustað
á sömu fréttirnar og maður sjálfur.
Þá er annaðhvort að endursegja
þær áður en hægt er að hella
skoðunum sínum yfir kunningj-
ana. Eða þegja.
Fólk er meira að segja hætt að
hlusta á kvöldfréttir Ríkisútvarps-
ins. Enda kannski ekki mikið að
missa af.
Metnaður og kraftur virðast
nefnilega hafa minnkað jafnt og
fréttatímanum hefur fjölgað. Það
er eins og fréttamennirnir finni að
æ færri hlusta á þá.
Það hlýtur að vera leiðinlegt að
hafa færri áheyrendur í dag en í
gær. Það er engin vítamínsprauta.
Gunnar Smári Egilsson
Það er alveg makalaust hvað
spurningaþættir verða oftast hall-
ærislegir í íslensku sjónvarpi — eig-
inlega vandræðalegir. Hjónaspilið,
sem Sveinn Sœmundsson hefur ver-
ið með á Stöð 2, og þættirnir hans
Ómars í ríkissjónvarpinu eru nýleg
dæmi.
Þarna hjálpast allt að. Keppend-
urnir eru oft svo óskaplega feimnir
og/eða stressaðir að maður situr
beinstífur og dauðhræddur á stól-
brúninni og bíður eftir því að það
líði yfir einhvern þeirra. Áuðvitað er
stressandi að sitja í ljósabaði fyrir
framan kvikmyndatökuvélar. Hvað
þá ef ætlast er til þess að maður
hugsi líka! En ég er helst á því, að
þátttakendurnir taki sig yfirleitt allt
of alvarlega. Þetta á nefnilega að
vera skemmtilegur leikur — ekki
einhver stóridómur um það hvort
Jón Jónsson sé séní eða óalandi og
óferjandi. Það er sko enginn verri
þó hann viti ekki undir hvaða fjalli
Bólu-Hjálmar er fæddur!
Áhorfendur í svona spurninga-
þáttum eru líka heill kapítuli út af
fyrir sig. Maður finnur ekki nærri
nógu mikið fyrir þeim. Eða þá að
þetta fer gjörsamlega út í öfgar á
hinn veginn, eins og í Hvað held-
urðu? Upptökusalirnir hafa verið að
drukkna í litlum krökkum, sem eiga
í raun ekkert erindi þangað.
Þetta með áhorfendurna verður
þó ekki leyst með því að sleppa
þeim alveg, því eins og við sáum i
Ans-Ans þá getur það orðið ansi líf-
laust og tómlegt. Það liggur við að
maður mæli með því að bæði áhorf-
endum og keppendum sé boðið upp
á svo sem tvö léttvínsglös fyrir upp-
tökuna. Eða þá að þeir væru látnir
leggjast á dýnu og gera slökunaræf-
ingar í kortér. Þá myndu þeir
kannski hætta að taka sig svona al-
varlega og slappa betur af. Fara jafn-
vel úr skónum og bretta upp erm-
arnar... Það er líka alveg óhætt að
brosa og það verður enginn sektað-
ur fyrir að hlæja. (Bakföll eru hins
vegar komin á bannlista vegna of-
notkunar.)
Jónína Leósdóttir
neinir lyklar að leyndardómum
Guðs og manna. Og lífshamingjuna
finna þeir helst sem rækta garðinn
sinn heimtufrekjulaust, sáttir við
eigin örlög eins og bróðir Benedikt
— láta aðra í friði. Slíkum mönnum
auðnast e.t.v. einn daginn að sjá sól-
stafina rísa frá jörðu til himins líkt
og stiga og Krist stíga niður þrepin.
Sjá að minnsta kosti tilgang með
biðinni og finna um leið fyrir al-
mættinu í náttúrunni.
Sigurður Hróarsson
MYNDLIST
Ljón og sœljón
Nú í aðventuönnunum hafa tveir
ókrýndir heiðursborgarar lýðveldis-
ins, þeir Leó Árnason og Eggert
Magnússon, haldið einkasýningar í
anddyrum stórstofnana. Sýningu
Eggerts á gangi Kjarvalsstaða lauk
sunnudaginn 13. og sýningu Leós,
Ljóns norðursins, í anddyri Hótels
Borgar lauk einnig um síðustu helgi,
viku fyrr en áætlað hafði verið. Hér
verður enginn samanburður gerður
á þessum tveimur heiðursmönnum,
heldur leitast við að varpa ljósi á hið
barnslega æðruleysi sem gerir það
að verkum að list þeirra beggja er
eins og stríðnisleg áskorun til allra
viðtekinna fagurfræðigilda. Ljón
norðursins er t.a.m. alls ósmeykt við
að bjóða sænsku konungsfjölskyld-
unni og fleiri tignum höfðingjum til
sætis í aldingarði sínum. Og jafnvel
þótt Sylvía og börnin séu klippt út
úr Hjemmet er ekki annað að sjá en
þau séu fastagestir í aldingarði
Ljónsins. Litskrúðugur akrýllinn
samsamast skandinavískri prent-
svertunni og allt fellur í ljúfa löð. Að-
ferðir sem þessar minna um margt á
fáránleikastefnu dadaista, en við
nánari athugun kemur i ljós að á
bak við býr ekki kaldrifjaður húmor
heldur hlýtt hjartaþel ásamt eins
konar glysgirni áþekkri þeirri sem
er áberandi meðal frumstæðra indí-
ánaþjóðflokka Suður-Ameríku. Þó
væri e.t.v. nærtækara að líkja uppá-
komum Ljónsins við evrópskar
sígaunahefðir, runnar frá Indusárós-
um á „knerri sannleikans”. Heimur
Ljónsins er hömlulaus, en af og til
stígur byggingameistarinn fram og
dregur nærfærnislega upp segl og
burstir í ótamið útsýnið. I Ijóðakveri
sínu, „Grjótrunna hugans”, sem var
gefið út í tilefni af sýningunni á
Hótel Borg, talar Ljónið um að „á
djúpmiðum sálar oft reiki undra-
birta / svo takmörkin og víddir tæp-
ast verða til”. Og víst er að fantasían
í myndum Leós ber nokkurn keim
af E1 Greco, sem sá heiminn teygjast
í undarlegri birtu. Einnig má sjá
skyldleika við kínverska fjarvíddar-
tækni í landslagi Leós Árnasonar.
Birtan verður þó að teljast sérís-
lensk og dumbungsdrættirnir gætu
varla norðlenskari verið. Sýningin á
Hótel Borg var öllu meiri leiksýning
en myndlistar-. Myndirnar á tíðum í
belg og biðu á borðum, stólum og
gólfum og sýningarskrá engin. Allt
hlýtur það að teljast iöstur á annars
sérstæðri sýningu, en skýrist e.t.v. af
því að Leó Árnason var og er Ljón.
Eggert Magnússon er hins vegar
gamalt sæljón sem þekkir öll heims-
ins höf og margar íslenskar heima-
sætur að auki. Á fimmtu einkasýn-
ingu hans á Kjarvalsstöðum gaf að
líta allt frá afrískum refaveiðum og
mannætutígrum til vestfirskrar
galdrabrennu og hvalveiða við
Grænland. Áberandi eru myndir af
sjómönnum og búlduleitu og ítur-
vöxnu kvenfólki, geislandi af lífs-
þrótti í góða veðrinu. Styrkur
Eggerts er græskuleysið. Það sem
mörgum þykir ómerkileg gróusaga,
og hreint ekki innblásin, verður
honum kveikja að listaverki. Þannig
hefur Eggert gert bæði Brigitte
Bardot og Grace Kelly ódauðlegar á
íslandi. Samkvæmt kokkabókum
listasögunnar hefur Eggert harla
fátæklegan smekk, en í því felst líka
að nokkru sérstaða hans í heimi list-
anna. Undirritaður saknaði þess á
Kjarvalsstöðum að hafa ekki sýn-
ingarskrá. Sýningu Eggerts í List-
munahúsinu fyrir rúmum tveimur
árum fylgdi greinargóð sýningar-
HELGARPÓSTURINN 37