Morgunblaðið - 28.08.1965, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 28. ágúst 1965
Gengið frá Jökuldal
til Kalmanstun

ÞAÐ getur enginn lýst þeim til-
finningum, sem óbyggðafara er
blásið í brjóst á ferðum hans.
En það er engu líkara en að
ferðalangurinn finni hjartaslög
fósturjarðarinnar og milli hinn-
ar hrikalegu og stórbrotnu nátt
úru og hinnar lítilsmegandi
mannveru skapist órúfandi
tengsl.
Það er mikið rætt um ó-
byggðaferðir um þessar mund-
ir. Menn fara troðnar slóðir,
feta í fótspor söguhetja forn-
sagnanna, eða reika lítt kann-
aða stigu. ,
Nýlega vakti mikla athygli
ferðalag 5 manna á hestum frá
Austurlandi yfir hálqndið til
♦ Kalmannstungu. Þótti það ferða
lag vel af sér vikið og höfðu
þeir félagar gott samstarf við
flugvélar og ferðamenn.
Þegar fréttamaður Mbl. las
frásögn af ferðalagi þessu,
minntist hann þess, að þegar
hann sat í teiknitíma í Gagn-
fræðaskóla Akraness fyrir
nokkrum árum, þá heyrði hann
frásögn af ferðalagi um svipað-
ar slóðir. Það ferðálag var mik-
ið þrekvirki og vel af sér vik-
ið. Sögumaður og önnur aðal-
persónan var Þórarinn Ólafs-
son kennari á Akranesi, víð-
frægur fjallagarpur. Þórarinn
hefur gott lag á að hrífa áheyr-
endur með í frásögnum af sín-
um mörgu ævintýrum. f lifandi
og léttri frásögninni er engu
líkara en áheyrendur heyri þyt
skógarins, boðaföll jökulánna
og sjái fyrir sér víddir íslenzkr
ar fjallanáttúru. ,
Ég náði tali af Þórarni, þar
„ sem hann var við vinnu sína
í húsgrunni einum. Þórarinn
er meðalmaður á hæð, grann-
vaxinn, kvikur og léttur í spori
og hreyfingar hans bera það
með sér, að þar fer maður,
sem kann fótum sínum forráð
jafnt á vegi sem vegleysu.
Þórarinn samþykkti að greina
f stuttu viðtali frá þessu ferða-
lagi. Ég sagði honum, að mér
findist ferðalagið hjá hesta-
mönnunum bara ómerkilegt í
samanburði við gönguferð
þeirra félaga. Þórarinn hló við
og sagði, að ég mætti stríða
mönnunum, ef ég vildi.
Nokkrum dögum síðar sat
Þórarinn hjá mér og eftir að
hafa fengið á borðið kaffi og
hafrakex með bláberjasultu, þá
hófum við samtalið. Gott kort
höfðum við fyrir framan okk-
ur og ættu lesendur að gera
slíkt hið sama.
Ég byrjaði eðlilega á því að
leita að frumrót þessarar fjalla
náttúru hjá Þórarni og spurði
um uppruna hans.
„Ég er fæddur að Nauteyri
við ísafjarðardjúp 24. maí 1912.
Gönguferðir og útilíf er ég al-
in upp við og áhuginn hefur
haldizt áfram.“
Eftir að hafa rætt um grenja
ferðir, smalamennsku, skiða-
ferðir og vestfirzka veðráttu,
snerum við talinu að göngu-
ferðinni umræddu.
, „Hvernig varð hugmyndin að
þessari gönguferð til?“
„Veturinn 1943—44 heyrði ég
i útvarpinu ferðasögu síra Sig-
urðar Gunnarssonar frá Hall-
ormsstað um Vatnajökulveg.
Skömmu seinna vakti ég máls
á því við kunningja mína fyr-
ir austan, hvort þeir væru með
í að ganga hálendið frá austri
til vesturs. Ég var þá kennari
á Eiðum. Úr varð, að þrír tóku
að undirbúa förina. Það voru
Bergur Ólason frá Þingmúla 4
Skriðdal, Þóroddur Guð-
% mundsson, þá kennari á Eiðum
og ég. Því miður varð Þórodd-
ur að hætta við förina, en við
tveir vildum ekki láta það aftra
okkur.“
„Var hugurinn ekkert ótta-
blandin við tilhugsun um að
verða á svo langri göngu, fjarri
allri hjálp?“
„Óttablandinn og óttabland-
inn ekki. Við gerðum okkur
það ljóst, að ekkert mátti
bregða út af. En við vorum
Þórarinn Ólafsson
ungir og hraustir og vanir
volki.“
„Hvað höfðuð þið til farar-
innar?“
„Við höfðum tvenna skó
hvor, hlýjan fatnað og hlífðar-
föt. Til matar höfðum við hangi
kjöt, flatkökur, harðfisk, egg,
baunir, súkkulaði, þurrmjólk
og smjör. Smjörið reyndist
okkur vel. Það er gott fyrir
göngumenn að hafa með sér
smjör og feitt flesk. í því er
mikið af hitaeiningum í litlu
magni. Suðuáhöld höfðum við,
60 m langa línu, áttavita og
skíðastafi, sem voru líka tjald-
súlur. Við tókum með okkur
una úti við og var okkur boð-
ið inn og veittur góður beini.
Þegar við fórum vildi ég
greiða fyrir veitingarnar. Hús-
freyjan brást hin versta við og
sagði það ekki sið í Jökuldal
að taka peninga fyrir smá
greiða.“
„Þið hafið gert áætlun fyr-
ir ferðina og ákveðið hverja
dagleið?“
„Við vorum búnir að athuga
kortið vandlega og skipuleggja
förina. tSundum voru dagleið-
ir nokkuð langar en við héld-
um þeim alltaf. Einu sinni þurft
um við átján klukkutíma til að
ná ákvörðunarstað."
„Hvar höfðuð þið fyrsta á-
kvörðunarstaðinn?“
„Að Brú, efsta bænum í Jök-
uldal komum við kl. 11.30 og
tjölduðum þar í túninu. Mót-
tökurnar voru einstakar sem
annars staðar í Jökuldal.
Um morguninn héldum við í
Laugavalladal, grösugan dal
suðvestur frá Jökuldal. Um
nóttina létum við fyrirberast á
Laugavöllum. Þar var volgur
lækur, sem við stífluðum og
böðuðum okkar í. Þarna hefur
einhverntíma verið mikið um
jarðhita, því kísillag var mik-
ið að þykkt og Ummáli.
3. ágúst héldum við inn yfir
hálsinn milli Laugavalladals og
Vesturdals og inn yfir Háumýr
ar. Gengum við vestur yfir
slétta sanda og gróðursnauðar
sandöldur að Kreppulóni við
Gæsadal. Þar syntu nokkrar
gæsamömmur með unga sína.
Leið okkur vel um nóttina.
Daginn eftir héldum við að
Kverká. í smálækjum þar hjá
urðum við varir við silung. Það
sýnir að eftir allt sem undan er
gengið þarna, þá lifir silung-
urinn ennþá. Kverká óðum við
vel í mitt læri og var hún mjög
straumhörð . Þá var kominn
Bergur í rúistum úíilegumannak ofa í Hvannalindum.
nafni sem þú villt, en þannig
bjuggum við okkur: Bakpokana
höfðum við á þeirri öxlinni,
sem í strauminn vissi. Aðra ól-
ina höfðum við lausa og gátum
þannig með einu handbragði
losað pokana, ef í nauðir ræki.
Fötin bundum við ofan á pok-
ana, en klæddumst sundskýl-
um, skóm og sokkxnn, og stökk-
um að ofanverðu.“
„Var ekki erfitt að standast
strauminn?"
„Þegar við óðum, þá krækt-
um við olbogunum saman og
höfðum þannig stuðning hvor
af öðrum. Brotið lá þannig, að
við gátum vaðið á ská undan
straumnum. Með gagnkvæmum
stuðningi og á ská í strauminn
er hægt að standa nokkuð lengi.
Við vesturlandið dýpkaði áin,
svo að við gátum rétt tyllt nið-
ur tánum.
Þegar við komum upp úr
ánni urðum við kolsvartir af
sandrokinu. Undir Kreppu-
hrygg þvoðum við okkur og
fórum í fötin. í sandroki og
rigningu náðum við Hvanna-
lindum og neyttum þar hádeg-
isverðar.
Þorvaldur Thoroddsen getur
þess, að Hvannalindir hafi fund
ið Pétur Pétursson á Hákon-
arstöðum á Jökuldal árið 1830.
Staðurinn hefur áður verið
griðarstaður sekra manna, því
í hraunjaðrinum eru kofarúst-
ir og mikið af kinda- og
Jökulsá á Dal. Kláfferja. — Myndirnar tók Þórarinn Ólafsson.
riffil og ætluðum að skjóta gæs
ir, ef maturinn gengi tilþurrð-
ar. Tjald höfðum við og tvo
svefnpoka."
„Þetta hefur verið mikill far-
angur. Var hann veginn?“
„Hann reyndist vera 72 pund
hjá hvorum.“
„Hvaðan lögðuð þið upp í
ferðina?"
„1. ágúst lögðum við Berg-
ur á stað frá Egilsstöðum með
áætlunarbíl, að Skjöldólfsstöð-
um í Jökuldal. Þaðan gengum
við inn Jökuldalinn. Á Hákon-
arstöðum hittum við húsfreyj-
kuldi, hvassviðri með sandroki.
Sáum við aðeins hæstu tinda.
Kreppa beljaði fram úr þröngu
móbergsgljúfri. Nokkru neðar
við gljúfrið var brot á ánni og
ákváðum við að halda þar yfir
og í Hvannalindir. Bergur hélt
út í ána með línuna um sig en
ég gaf eftir. Þegar 60 metra lín-
an var öll komin út, tók áin
Bergi í mitti. Hélt hann þá
til sama lands.“
„Höfðuð þið ekki einhvern
viðbúnað fyrir slíkar þrek-
göngur?"
„Þú mátt kalla þetta því
hrossabeinum. Öll hafa stærri
beinin verið brotin til mergj
ar. Þarna fundum við dauð-
an hest. Tókum við niður mark
ið og við athugun seinna kom
í ljós, að þetta var Skagfirð-
ingur, sem horfið hafði úr Jök-
uldal. Hefur heimþráin líklega
leitt hann á refilstigu eins og
Stjörnu hans Þorgils gjallanda.
En það var á þessum slóðum,
sem hann fékk hugmyndina að
sögunni „Heimþrá."
Um kvöldið var komið bezta
veður, þegar við héldum yfir
sandana að Kverkfjallarana.
Útsýnið af hinum sundurgrafna
rana var einstakt og hef ég
aldrei notið svo dásamleg3
kvöldútsýnis Klukkan eitt um
nóttina völdum við náttstað í
sandorpnu apalhrauninu. Sterk
ur hiti var og algert logn. Við
hittum svo einstaklega vel á, að
þegar litið var inn til Kverk-
fjalla, þá stóðu reykir frá hver
unum þráðbeint upp í loftið
eins og marmarasúlur. Það var
einstök sjón.
Veður var afburða gott og við
tjölduðum ekki heldur breidd-
um það á sandinn og lögðum
svefnpokana ofan á. Við vökn-
uðum seinna um nóttina heldur
óþyrmilega, því að komin var
rigning og veður þungbúið. Við
brugðum skjótt við og héldum
til Jökulsár, því búast mátti
við, að hún yxi til muna. Á
hádegi náðum við austustu
kvísl Jökulsár. Veður var hið
versta og áin ekki árennileg.
Kom okkur saman um að halda
yfir þar sem við komum að
henni. Var kvíslin um 140 m
breið. Sýndist okkur brot vera
þama á kvíslinni í boga og yrð
um við að vaða helming leið-
arinar móti straumi.
Nú kannaði ég ána með lín-
una um mig. Reyndist hún mjög
straumhörð, og erfiðara að
standa í henni en Kreppu. Sand
ur var gljúpur og urðum við að
ganga nokkuð hratt, því að ef
við hægðum á, gróf þegar und-
an fótum okkar. Fórum við að
öllu eins og í Kreppu og fylgd-
um brotinu móti straumnum,
Óðum við ána undir hendur.
Er upp úr kom lituðumst við
um á melhóli einum, sem er
eina mishæðin á svæðinu, en
það er um 10 km breitt. Víða
var sandbleyta og þurftum við
að ganga samfellda vaðana yfir
3 km.“
„Sótti enginn kuldi að ykkur
í þessu sulli?“
„Þetta vandist flj ótt, en það
var eins og fæturnir dofnuðu
upp og yrðu bara eins og þjós-
ur.
Veður fór batnandi og í Holu-
hrauni var sólskin og vestan
gola. Þarna þurrkuðum við
fötin okkar, sem voru gegn-
blaut eftir hrakveðrið um nótt-
ina og morguninn. Hlífðarfötin
dugðu ekki til.
Eftir stutta hvíld héldum við
upp undir Dyngjujökul. Þar
sem ein kvísl Jökulsár kemur
undan jöklinuir. gnæfir jökull-
inn yfir þverhnýptur og svart-
ur af sandfoki sem hamravegg-
ur. Á leiðinni upp með kvísl-
inni urðum við víða varir við
víðihríslur og alls kyns skor-
dýr. Hefur mér virzt, að hvergi
á hálendi íslands sé sá blettur,
sem skordýr í einhverri mynd
er ekki að finna.
Gengum við vestur jökulinn
til að losna við að vaða verstu
kvísl Jökulsár. Af jöklinum sá-
um við að áin hvarf nokkru neð
ar gersamlega í sandinn. Tjöld-
uðum við á Urðarhálsi og voru
þá liðnir 20 tímar frá því að
við héldum frá Kverkfjalla-
rana.
Morguninn 6. ágúst héldum
við yfir Urðarháls norðan
Framhald á bls. 19.