Morgunblaðið - 08.01.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JANÚAR 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00
í lausasölu 22,00
hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
kr. á mánuði innanlands.
kr. eintakið.
Næstu vikur og mánuði
verða öryggismál
landsins mjög á dagskrá.
Viðræðum við Bandaríkja-
menn um endurskoðun
varnarsamningsins verður
haldið áfram, og á þessu
stigi veit enginn, hvernig
þeim mun lykta. Ljóst er
þó, að bæði Framsóknar-
flokkurinn og Samtök
frjálslyndra og vinstri
manna leggja áherzlu á,
að framfylgja málefna-
samningnum á þann veg,
að varnarsamningurinn
við Bandaríkjamenn verði
,,endurskoðaður“, en ekki
komi til uppsagnar hans
eins og kommúnistar vilja.
Enn hefur ekki verið
greint opinberlega neitt
frá efni þeirra viðræðna,
sem fram hafa farið,
hvorki tillagna af hálfu
Bandaríkjamanna né held-
ur íslenzkra ráðamanna, og
er það út af fyrir sig eðli-
legt. Þó hlýtur að því að
draga, að ákveðnar tillögur
komi fram, sem menn geti
tekið afstöðu til. Helzt mun
þá koma til álita nokkur
fækkun í varnarliðinu og
skipulagsbreytingar, t.d.
að almenn flugþjónusta á
Keflavíkurflugvelli verði
aðskilin frá þjónustu við
herflugvélar.
Á því leikur enginn vafi,
að unnt væri að sameina
lýðræðisflokkana um slíka
endurskoðun, þannig að
meginþorri þingmanna
stæði að slíkri lausn.
Lengst af hefur líka verið
reynt að sameina lýðræðis-
öflin í öryggismálunum,
hvað sem ágreiningi hefur
liðið um önnur mál, og er
vonandi að svo fari enn að
þessu sinni.
Kommúnistar hafa gert
ítrekaðar tilraunir til að
krefjast þess, að þeir
fengju að taka þátt í við-
ræðunum um varnarmálin
við Bandaríkjamenn.
Þessu hafa forsætisráð-
herra og utanríkisráðherra
algjörlega neitað, enda
væri það fráleitt, að komm-
únistar kæmu nærri þeirri
samningagerð. Þeir hafa
sjálfir lýst því yfir, að þeir
telji, að hér eigi engar
varnir að vera og að ísland
eigi að segja sig úr Atlants-
hafsbandalaginu. Þess
vegna er ekkert við þá að
ræða, þegar fjallað er um
fyrirkomulag varnarmála.
Það hlýtur hver maður að
geta skilið.
Því miður er ástandið í
heiminum nú á þann veg,
að útilokað er með öllu, að
nokkurt þjóðland geti ver-
ið algjörlega varnarlaust.
Eins og margsinnis hefur
verið bent á, steðjar sér-
stök hætta að íslendingum
vegna hinnar gífurlegu
flotauppbyggingar Rússa á
Norðurhöfum. En hætt-
urnar eru vissulega fleiri.
Margsinnis hafa borizt af
því fregnir, að ofbeldis-
menn rændu flugvélum,
myrtu og limlestu saklaust
fólk í flughöfnum til þess
„að vekja athygli á málstað
sínum“, og hvert hryðju-
verkið er framið af öðru.
Þótt ekki væri af annarri
ástæðu en þeirri, að sér-
hver þjóð verður að leitast
við að verjast slíkum
glæpalýð, væri útilokað, að
hér væru ekki fyrir hendi
einhverjar varnir, því að
smáhópur slíkra glæpa-
manna gæti einfaldlega
lent hér á Keflavíkurflug-
velli og lagt landið undir
sig, án þess að rönd yrði við
reist. Og þessi lýður gæti
haldið landsmönnum öllum
gíslum, þótt einhverjir vin-
ir okkar vildu hjálpa okk-
ur.
Þegar öryggismál lands-
ins eru skoðuð á þjóðhátíð-
arári, hljóta allir þeir, sem
frelsi og iýðræði unna, að
gera sér grein fyrir þeim
hættum, sem að steðja.
Þess vegna á líka að vera
unnt að sameina öll þjóð-
holl öfl um lausn varnar-
málanna og endurskoðun
varnarsamningsins með
þeim hætti, að öryggi
landsins verði tryggt í nán-
ustu framtíð, hver svo sem
framvindan kann að verða
síðar. Allir vona auðvitað,
að úr ógnum verði dregið
og betri samskipti verði
þjóða á milli. Þá kann að
vera, að íslenzkt löggæzlu-
lið nægi og við þurfum ekki
að búa við svipað ástand og
það, sem ríkt hefur að und-
anförnu. En þvf miður eru
litlar vonir til þess, að slíkt
ástand skapist á allra
næstu árum, og þess vegna
hljótum við að tryggja ör-
yggi okkar með áframhald-
andi vörnum.
ÖRYGGISMÁLIN
ERU MIKILVÆGUST
Að takmarka völd og
hernaðarmátt
Washington — Síðastliðið ár
hefur á margan hátt verið sér-
stætt í sögunni, en af því má
draga eina athyglisverða álykt-
un. Þær þjóðir, sem hafa yfir
miklum hernaðarmætti að
ráða, og ýmsar stofnanir, er
starfa á meðal þessara þjóða,
hafa meiri völd en þær not-
færa sér. Sumar virðast þó enn
ekki hafa dregið nægilega lær-
dóma af þessari staðreynd.
Þetta geta allir séð, sem líta
á staðreyndir:
Bandaríkjamenn höfðu
örugglega nægilegan hernað-
armátt til þess að gjöreyða Ví-
etnam, en þeir kusu að setjast
að samningaborðinu í stað þess
að þurfa að horfast í augu við
afleiðingar þjóðarmorðs.
Sovétmenn höfðu einnig yfir
að ráða eldflaugum, sem þeir
gátu látið Víetnömum í té og
hefðu gert þeim kleyft að
þurkka út bandaríska flugflot-
ann í Suðaustur-Asíu. En
Sovétmenn fylgdu sömu reglu
og Bandaríkjamenn og tak-
mörkuðu mátt sinn.
Ef litið er til styrjaldarinnar
í Miðauslurlöndum kemur í
ljós, að ísraelsmenn höfðu yfír
að ráða nægilegum flota skrið-
dreka og flugvéla til þess að
leggja Damaskus og jafnvel
Kairó í rúst. Sovétmenn gátu
þá aftur á móti látið Egyptum í
té eldflaugar, sem hefðu getað
gjöreytt Tel Aviv og jafnvel
Jerúsalem. í báðum þessum
tilfellum voru ráðamenn nógu
hyggnir til þess að stilla kröft-
um sínum í hóf.
Hérna í Washington horfa
málin öðru visi við. Stjórn
Nixons forseta á í miklum
erfiðleikum, einfaldlega vegna
þess, að hún gætti ekki hófs í
hinum pólitísku styrjöldum
ársins 1972 heldur reyndi að
notfæra sér innbrot, njósnir,
skemmdarverk. falsanir, kúg-
anir og meinsæri til þess að ná
takmarki sínu. Ekki tók svo
betra víð þegar reyna átti að
breiða yfir vinnubrögðin.
Heimspekin er upprunmn i
Arabaheiminum en svo virðist
sem Arabar séu búnir að týna
henni niður. Arabar eru ný-
græðingar í stórveldapólitík-
inni og virðast þeir halda, að
þeir geti notað olíuvopnið til
þess að þvinga iðnveldin, sem
þarfnast olíunnar, til þess að
hafa áhrif á ísraelsmenn.
Þetta er djarft teflt. Það
liggur við, að segja iriegi, að
olíuframleiðsluríkin í Miðaust-
urlöndum geti hrætt iðnaðar-
stórveldi heimsins með hótun-
um um atvinnuleysi og jafnvel
efnahags- og þjóðfélagslegrí
ringulreið til þess að styðja
málstað Araba gegn ísraels-
mönnum. Bretar hafa nú þegar
tekið upp þriggja daga vinnu-
viku, Japanir eiga í miklum
efnahagslegum erfiðleikum,
Evrópuríkin eru sundruð og
Bandarikjamenn eru að gjör-
breyta lifnaðarháttum sinum
vegna olíuskorts. En þetta ger-
ir ekkert til, allir munu styðja
Arabana!
Enn sem komið er, hefur
hernaðaráætlun Araba staðizt
út í æsar. Iðnaðarveldi Vestur-
Evrópu hafa snúizt á
sveif með Japönum og
Kissinger utanríkisráðherra
Bandaríkjanna hefur reynt að
fá ísraelsmenn til þess að
draga herlið sitt til landamær-
anna, sem voru í gildi fyrir sex
daga stríðið 1967.
En Kissinger hefur einnig
lagt hart að leiðtogum Araba
að gæta hófs í kröfum sínum
og reyna ekki að notfæra sér
aðstöðu sína um of. Hann hef-
ur bent þeim á fordæmi
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna frá Víetnam og beðið þá
að leita samkomulags á friðar-
ráðstefnunni í Genf. Á sama
tíma leggur hann hart að ísra-
elsmönnum að hverfa aftur til
fyrri landamæra og txeysta
Bandarikjamönnum til þess að
tryggja varanleg landamæri.
Á þessari öld hefur enginn
bandarískur utanríkisráðherra
haft jafn erfitt verkefni.
Kissinger fer fram á það, að
ísraelsmenn láti undan kröf-
um, sem þeir hafa aldrei léð
máls á fram til þessa og hann
biður Arabaleiðtogana um að
aflétta olíusölubanninu til
þess að friðarráðstefnan í Genf
megi koma að fullum notum.
Arabaleiðtogarnir reiða sig
hins vegar enn á mátt sinn.
Þeir bjóða Bandaríkjamönn-
um upp á samninga: Þið getið
neytt ísraelsmenn til þess að
draga herlið sitt innfyrir
landamærin, sem giltu fyrir
sex daga stríðið og ábyrgzt það
og þá skuluð þið fá olíu. Ef
þeir draga herinn ekki til baka
og þið gefið okkur enga
tryggingu, fáið þið enga olíu.
Hið alvarlegasta er ekki að
Arabarnir kunna ekki að stilla
kröftum sínum i hóf, heldur sú
staðreynd, að þeir hafa unnið
fyrstu orrustuna án þess að
gera sér grein fyrir því. Með
því að banna olíusölu hafa þeir
neytt Bandaríkjamenn,
Evrópumenn og Japani til þess
að krefjast þess, að Israels-
menn dragi herlið sitt til baka
frá landsvæðunum, sem þeir
unnu árið 1967. Þetta hefur
alltaf verið stefna Bandaikj-
anna, að halda fram samþykkt
öryggisráðsins númer 242, og
þetta er það, sem Kissinger
berst fyrir.
Kissinger bíður Arabana í
rauninni um ofureinfalsdan
hlut. Að aflétta olíusölubann-
inu áður en friðarráðstefnan
hefst en reyna ekki að knýja
Bandaríkjamenn til samninga.
Ef litið er á máíið frá hagrænu
sjónarmiði kemur í ljós, að
þetta er ekki höfuðatriðið.
Jafnvel þótt Arabarnir sam-
þykktu að aflétta banninu
myndu vikur og jafnvel mán-
uðir líða unz olían færi að ber-
ast til Vesturlanda í eðlilegum
mæli.
Arabar hafa sett fulla hörku
í málin^Sýrlendingar neita að
setjast að samningaborðinu og
Sadat Egyptalandsforseti hef-
ur sagt, að hann muni aldrei
semja við Israelsmenn milli-
liðalaust. Palestínuarabar
sprengja bandarískar flugvél-
ar í loft upp og myrða óbreytta
borgara til þess að beina at-
hygli almennings að kjörum
sfnum. Sem sagt, þeir treysta á
máttt sinn, ofbeldi og kúgun til
þess að hafa áhrif á stórveldin
og friðarráðstefnuna í Genf.
Vel getur svo farið, að þessar
baráttuaðferðir muni hafa á-
hrif, en það hafa þær þó
sjaldnast gert á undanförnum
árum. Sú lexía, sem við höfum
lært, kennir okkur, að ekki
megi setja of mikið traust á
völdin, hvorki í Vietnam, Ber-
lin eða Watergate. Við verðurn
alltaf að stillla kröftunum í hóf
til þess að samkomulag geti
náðst. Því miður virðast hvorki
ísraelsmenn né Arabar hafa
lært þessa lexíu ennþá
« pIUí
nyii • -i , i’ i'n. ( f 1 I/. . < í ,in) • l t i.t‘1
!?i«na
. i /i
M »UÖ i | u
|N !l »*«• * t
\ * . »1» »