Morgunblaðið - 17.12.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1975
„Þeir skipta víst þús-
undum laxamir mínir”
Rabbað við Björn J. Blöndal, sem hefur
skrifað bók um Norðurá, „fegursta áa”
LAXVEIÐIMENN þurfa ekki
að kvfða bókarleysi þessi jól og
þá sérstaklega þeir, sem eiga
Norðurá fyrir hjákonu á
sumrin, þvf að heiðursmaður-
inn Björn Blöndal bóndi,
náttúruunnandi, laxveiðimaður
og rithöfundur með meiru
hefur sent frá sér enn eina bók,
Björn Blöndal.
þá 11. f röðinni, og fjallar hún
um Norðurá og heitir „Norður-
á fegurst áa“. Er það bókaút-
gáfa GuðjónsÓ sem gefur bók-
ina út. Við ætlum ekki að fjalla
um bókina sem slfka hér, það
munu aðrir gera á sfðum
hlaðsins, en við fréttum af þvf
að höfundur væri f bæjarferð
og báðum hann að koma og
spjalla svolftið við okkur, svona
til að gefa veiðimönnum smá
vftam fnsprautu f svartasta
skammdeginu og minna þá
jafnframt á, að það er ekki
nema vika f að dag fari að
lengja á ný og óðum styttist f
það að konungur vatnafiskanna
fari að snúa heim á æsku-
stöðvarnar.
„Upphafið að þessari bók var
að GuðjónÓ kom að máli við
mig og bað mig um að skrifa
bók um einhverja af ánum í
Borgarfirði. Ég valdi sjálfur
Norðurá, sem viðfangsefni eftir
nokkra umhugsun, hafði einnig
verið að velta Þverá fyrir mér,
en það getur enginn maður
skrifað bók um Þverá, því að
það er búið að rugla öllum
gömlu nöfnunum fyrir alls-
konar nafnaskrípi. Ég byrja
bókina á því að segja frá
upptökum Norðurár, lýsi Holta-
vörðuheiðinni og einstaka
atburðum semþarhafagerstog
NORÐURÁ
FEGURST ÁA
Kápan af „Norðurá fegurst áa“.
svo fer ég með ánni og lýsi
henni allri en þó einkum fyrir
neðan Króksfoss og alla leið
niður að ósi. Saman við þetta
flétta ég frásagnir um einstaka
staði, bæði þjóðsögur og aðrar
forvitnilegar frásagnir. Þá segi
ég einnig frá nokkuð sérkenni-
legri félagsveiði, sem var um
ána.
— Hvað ert þú búinn að veiða
marga laxa um ævina?
— Það hef ég ekki hugmynd
um, en þeir skipta víst þús-
undum. Ég vár 12 ára þegar ég
dró minn fyrsta lax og nú er ég
73, þannig að ég er búinn að
vera við þetta í rúm 60 ár.
— Segðu okkur frá fyrsta
laxinum þínum?
— Ég man það að ég hafði
gert eitthvað, sem föður mínum
líkaði vel svo að hann sagði við
mig: „Nú skalt þú fá að veiða
lax.“ Ég hafði þá dregið marga
silunga, en aldrei fengið lax. Ég
fór svo einsamall upp að Svart-
höfða, með stöng, sem mamma
hafði gefið mér og ég man það
vel, að hún var úr spjótvið,
Björn blöndal með einn vænan.
eftir Ingva
Hrafn Jónsson.
nema toppurinn, sem var
greenhut. Ég setti fljótlega í
fisk, sem ég hélt að væri silung-
ur, en reyndist vera 3 punda lax
þannig að Maríulaxinn minn
var ekki stór. Nú ég hélt áfram
að veiða án þess að tæki hjá
mér fiskur um nokkurn tíma.
Þá setti að mér þorsta og ég fór
til að fá mér að drekka úr smá
bunu, sem seytlaði fsköld úr
höfðanum og þar sem ég hallaði
mér undir bununa tók lax með
þessum voða látum. Hjólið, sem
ég var með hafði engar tennur
þannig að ég varð að halda við
það með fingrunum. Laxinn tók
miklar rokur og ég hélt dauða-
haldi um hjólið, datt aldrei í
hug að sleppa með þeim afleið-
ingum, að ég brenndist illa á
fingrinum; nöglin klofnaði og
ég er með ör enn þann dag í
dag. En laxinum náði ég og
hann var 12 pund.
— Hefur þú aldrei haldið
skýrslu um laxana þina?
— Jú, ég gerði það framan af,
en svo lánaði ég Englendingi,
sem veiddi hjá okkur bókina,
og hún eyðilagðist i loftárás á
England í stríðinu.
— Hvaða lax er þér eftir-
minnilegastur?
— Það held ég að sé 26 punda
lax, sem ég veiddi við Svart-
höfða 1931. Nokkrum dögum
áður hafði Englendingur, sem
veiddi hjá okkur i mörg ár, sett
Framhald á bls. 22
Það þarfað berjast
furir innblœstrinum
Allt er breytingum undir-
orpið og listin ekki undanskil-
in. Hreintrúuðustu atómskáld
eru staðin að þvf að vrkja rfm-
að, undrandi listunnendur sjá
móta fyrir ffgúrum og jafnvel
landslagi f málverkum af-
straktistanna og nú sfðast hafa
þau tíðindi gjörst að Thor Vil-
hjálmsson er á öllu útopnuðu f
sfðustu skáldsögu sinni Fugla-
skottfs, sem Isafold hefur nú
gefið út. tJtopnuðu? Einhverj-
um kann að þykja það óviðeig-
andi að sækja f orðasafn töffar-
anna til skilgreiningar á sögu
Thors — við ættum kannski
fremur að tala um opna skáld-
sögu eða nefna hana aðgengi-
lega. Hitt er vfst að Thor lætur
sjálfur skilgreiningar af þessu
tagi sér í léttu rúmi liggja, en
það sem við er átt er að Fugla-
skottfs sé glaðbeitt hliðarspor
miðað við hinnar viðameiri og
flóknari skáldsögur eins og
Fuglinn (Fljótt, fljótt sagði
fuglinn) og Bjölluna og þannig
meira f Ifkingu við Foldu. Samt
kom Thor mér á óvart með
Fuglaskottfs, þvf að samkvæmt
fyrri viðtölum við hann hélt ég
að allt önnur saga væri f
vændum.
„Já, sannast sagna hélt ég að
ég yrði tilbúinn með þá tilteknu
bók nú í haust,“ sagði Thor líka
þegar við sátum að rabbi yfir
kaffibolla um daginn. „Ég hafði
hugsað mér að fara að byrja á
þessari bók um þetta leyti í
fyrra en lenti þá f öðrum verk-
efnum. Þegar ég hins vegar
ætlaði að fara að taka upp þetta
verk aftur fannst mér sem ég
þyrfti lengri tíma I bókina. Fór
ég þá að fikta við þetta og vissi
ekki fyrr en þessi bók hafði
tekið frammí fyrir hinni. Hin
bókin er þó sfður en svo úr
sögunni og nú hlakka ég óskap-
lega til að byrja á henni aftur
þótt ég hafi tekið svona fram-
hjá henni með Fuglaskottís."
Thor kvaðst annars hafa haft
gaman af því að skrifa Fugla-
skottís en vildi að öðru leyti
ekki reyna sjálfur að skilgreina
hana. „Maður á að láta fræði-
mönnunum slíkt eftir," sagði
hann. „Ef höfundar eru að
blaðra um bækur sínar getur
það bara orðið til þess að trufla
gagnrýnendur og þeir átta sig
þá kannski ekki á því að þeir
eiga að taka meira mark á
bókunum en höfundunum."
í Fuglaskottfs leiðir Thor
fram fjóra Islendinga í ein-
hverju Suðurlandanna — einn
þeirra er þar á stuttri ferð en
hinir hafa haft búsetu í landinu
um lengri eða skemmri tfma.
Og eins og títt er þegar einhver
kemur að heiman í fámenna
Islendinganýlendu f útlöndum
fer allur hópurinn út á
galeiðuna þar sem leikurinn
berst um kaffihús, kvikmynda-
hús og fleiri skrítna staði úr
kynjaheimi Thors. Ýmsar per-
sónur sem á vegi íslendinganna
verða og ýmis atvik eru svo
ljóslifandi að það hvarflar að
manni hvort höfundurinn hafi
kannski smitast af heimilda-
sagnatizkunni og þetta sé að
einhverju leyti raunverulegt.
„Það held ég ekki,“ svarar
skáldið. „Ég hef aldrei fylgt
neinni tfzku í minni skáld-
sagnagerð. Þetta sem þú nefnir
hefur venjulega bara vaknað
hér upp á vinnustofunni minni.
Auðvitað byggir maður alltaf á
reynslu sinni að meira eða
minna leyti en hjá mér verður
þetta þó fyrst og fremst til
þegar maður situr í einrúmi...
og sé maður heppinn má hafa
gaman af félagsskapnum. En ég
hef aldrei tekið mið af neinum
löndum, — á einum stað er að
finna orgínal kvikmynd og á
öðrum stað Rússasögu í dæmi-
gerðum Moggastíl.
„Ég neita þvf ekki að ég hef
ákaflega gaman af fantasíunni
— hún er eiginlega mitt líf og
yndi,“ segir Thor ennfremur,
„en ég held hins vegar að það
sé mér alveg eðlilegt að flétta
svona saman frásögn og fanta-
síu eins og ég geri í skáldsögum
mínum því að þá nota ég jafn-
framt fantasíuna til að segja
eitthvað með henni.“
Fuglaskottís er skrifuð á
liðnu sumri. „Hún er nokkuð
hratt skrifuð. JEg byrjaði á
henni í vor og gekk nokkuð vel
að vinna hana, rétt lauk henni
þó f tæka tíð áður en ég fór
sjálfur um borð í skip til út-
landa núna í haust“ heldur
Thor áfram. Vinnuhraði af
þessu tagi er ekki einhlítur
fyrir Thor. „Það er mjög mis-
jafnt hvernig ég skrifa og
hversu hratt. Ég vil heizt skrifa
eitthvað á hverjum degi en það
er misjafnlega auðvelt að kom-
ast í uppstreymi. Maður verður
að berjast fyrir innblæstn sfn-
Rabbað við Thor Vilhjálms-
son um nýjustu skáldsögu
hans — Fuglaskottís
ákveðnum bókmenntastefnum
hvort sem það nú heitir dókú-
mentarismi eða fabúla."
Thor styðst einatt mjög við
minnisbækur sínar við skáld-
sagnagerðina. „Ég skrifa hjá
mér sitthvað sem ég sé og held
að ég geti gert mér einhvern
mat úr, og eins það sem mér
dettur í hug skyndilega hvort
sem það eru nú drög að ljóði
eða minning úr fjarlægð. Ég
hef svo stundum sótt hugmynd-
ir í bókum mínum í þessar
minnisbækur og þá oftast
spunnið áfram út frá þeim.“
f Fuglaskottfs er auðvitað að
finna fantasfur a la Thor ofnar
inn í glettna frásögnina af
ævintýrum Islendinganna f út-
um. Þegar maður var mjög
ungur hélt maður kannski að
það væri nóg að sitja og bíða
eftir sínum innblæstri en sfðan
uppgötvar maður að þar þarf að
berjast fyrir honum og vinna
sig upp í ham. Stundum situr
maður og allt virðist lokað en
þá gerist það skyndilega að allt
gengur upp og maður fær byr
undir vængi og getur flogið.“
Að öðru leyti er Thor ekkert
sérlega gefið um að fljúga.
Þegar hann fer milli landa ferð
ast hann yfirleitt með skipum
og þannig var nú f haust. „Það
var dýrlegt að komast út á sjó
núna f haust,“ sagði hann. „Ég
var búinn að lifa svo rfkulega í
þessari bók allt sumarið, og
þegar þannig stendur á spenn-
ist maður allur svo að það hlýt-
ur að hafa verið erfitt fyrir
aðra að umgangast mann þegar
þannig stóð á, og maður getur
ekki unnið lengi svona sam-
fleytt eins og ég gerði í sumar.“
Thor tók sér far heim með
einu af smæstu vöruflutninga-
skipum okkar — írafossi sem á
eru 11 menn, „svo að þetta var
eins og lítil fjölskylda og þetta
voru skemmtilegir menn að
tala við. Svo að maður var strax
farinn að hvílast eftir að hafa
verið aðeins nokkra daga í hafi.
„Þess er líka að gæta að Thor
var á yngri árum viðriðinn sjó-
inn — var bæði dálítið á
togurum og síðan á farskipum.
Hann segist raunar hafa ætlað
um þetta leyti að taka 2 ár í
hnattsiglingu og verið búinn að
fá pláss á norsku skipi þegar
Amor tók f taumana — hann
kynntist konu sinni og ferða-
hugurinn rann af honum.
En í reisunni nú í haust fór
Thor fyrst í heilmikla fyrir-
lestraferð um Svfaríki og gerð-
ist þar ötull talsmaður land-
helgisstefnu þjóðar sinnar en
að þessu búnu varð hann rótari
hjá tnúk-leikflokki Þjóðleik-
hússins á ferð hans á alþjóðlegt
leiklistarmót í Póllandi og segir
Thor að það hafi verið mikil
reynsla fyrir hann að verða
vitni að glæsilegum leiksigri
hópsins á þessu móti. Ýmislegt
annað merkilegt var annars að
sjá á þessu móti, og Thor
nefndi sérstaklega sýningu
portúgalsks leikflokks „La
Communa" er flutti verk sem
var f senn áhrifaríkt, einfalt og
margþætt. Segist Thor hafa
heyrt ávæning af því að í ráði
sé að bjóða þessum flokki til
næstu listahátíðar hér.
Nú er Thor kominn heim
aftur og staðráðinn í að byrja á
bókinni góðu sem hann tók
svona eftirminnilega framhjá
með Fuglaskottís. En leikhús-
mótið f Póllandi hefur einnig
kveikt í Thor því að hann segir:
„Einhverntíma langar mig líka
að skrifa fyrir leikhús." Og það
er eins vfst að leikur Thors
Framhald á hls. 19