Morgunblaðið - 17.12.1975, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1975

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sfmi.22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 40,00 kr. eintakið.
Breytingar á
tryggingalögum
egar fjárlagafrumvarp-
ið var lagt fram í októ-
bermánuði var þvi lýst yfir
af hálfu rikisstjórnarinnar, að
einn þáttur í niðurfærslu út-
gjalda fjárlagafrumvarpsins
væri niðurskurður á útgjöldum
til tryggingamála er nema
mundi 2000 milljónum króna.
Jafnframt var því lýst yfir, að
unnið væri að tillögugerð um,
hvernig ná mætti fram þessum
sparnaði. Þegar i október var
Ijóst, að hér væri ekki um ein-
falt mál að ræða. Trygginga-
kerfið er orðið mjög viðamikið
og varast ber að gera það að
heilagri kú, sem ekki megi
hreyfa við. Á hinn bóginn er sú
samhjálparhugmynd, sem
tryggingakerfið byggir á, svo
ríkur þáttur i afstöðu okkar til
þjóðfélagsmála nú á tímum að
beita verður ýtrustu varkárni
við allar breytingar á því.
Við athugun þessara mála
kom í Ijós, að í áætlun um
lifeyristryggingar á árinu 1976
hafði fjárþörf verið ofmetin
mjög verulega en jafnframt
kom fram, að eftir að fjárlaga-
frumvarpið var fullgert, lágu
fyrir upplýsingar um aukna
fjárþörf sjúkratrygginga er nam
um einum milljarði, þanníg að
sá vandi, sem glima þurfti við i
tryggingakerfinu, nam tæplega
1700 milljónum króna. Þegar
staðið er frammi fyrir því að
leysa slíkt vandamál er fyrst og
fremst tveggja kost völ. Arinars
vegar að draga úr þjónustu
tryggingakerfisins, sem nemur
þessum upphæðum og hins
vegar að afla aukinna tekna til
þess að standa undir þessari
þjónustu. Á þeim stutta tíma,
sem varið hefur verið til athug-
unar á tryggingakerfinu nú,
hefur siðari kosturinn verið val-
inn, þ.e. sá að afla aukinna
tekna til þess að standa undir
núverandi þjónustu trygginga-
kerfisins.
Þessara tekna er aflað á eftir-
farandi hátt: í fyrsta lagi er lagt
1 % gjald á brúttótekjur skatt-
þegna og skal þetta gjald renna
til sjúkrasamlaga. Til marks um
það, hvað útgjöld sjúkra-
trygginga hafa þanizt út, má
benda á, að á árinu 1972
námu fjárframlög til lifeyris-
trygginga um 300 milljón
króna hærri upphæð en til
sjúkratrygginga, en á árinu
1 976 er gert ráð fyrir, að fram-
lög til sjúkratrygginga nemi
4000 milljónum króna hærri
upphæð en framlög til lifeyris-
trygginga. Menn verða að
horfast í augu við þá stað-
reynd, að heilbrigðisþjónusta í
formi sjúkrahúsrekstrar, niður-
greiðslu á lyfjum og margvísleg
önnur þjónusta, sem hið opin-
bera tekur þátt í að greiða, er
orðin gífurlega kostnaðarsöm.
Þótt við viljum byggja upp eins
fullkomið heilbrigðiskerfi og
nokkur kostur er á, breytir það
engu um hitt, að aðhaldsemi
þarf að ríkja f þessum efnum
sem öðrum. Með því að leggja
1% gjald á brúttótekjur skatt-
greiðenda, sem sveitarfélög
innheimta og greiða þar með
aukinn hlut af tilkostnaði við
heilbrigðisþjónustu, er hug-
myndin að hvetja sveitarfélög-
in, sem i ríkum mæli annast
framkvæmd heilbrigðisþjónust-
unnar, til eins mikils sparnaðar
og aðhaldsemi í rekstri þess-
arar þjónustu eins og unnt er,
án þess að úr henni sé dregið
eða gæðum hennar. Sá kostur
er við þessa aðferð til skatt-
lagningar vegna sjúkra-
trygginga, að þeir greiða mest,
sem mestar hafa tekjur en hinir
minna.
Að öðru leyti er fjár til þess
að mæta fjárþörf trygginga-
kerfisins aflað með því að
hækka greiðslu fyrir viðtal hjá
sérfræðingum um 300 krónur.
Ennfremur verður greiðsla fyrir
röntgengreiningu og meðferð
hækkuð um 350 krónur og
verður þar með 17% af
kostnaði við röntgenskoðun
utan sjúkrahúsa í stað 7% og
loks verða greiðslur fyrir lyf
hækkuð um 100 og 200
krónur. En eftir sem áður gilda
sömu reglur og verið hafa um
þá sjúklinga, sem fá lyf
ókeypis. Þessum hækkunum á
greiðslum er svo i hóf stillt að
tæpast er hægt að gera nokkrar
athugasemdir við þær.
Þrátt fyrir þessar tillögur
verður endurskoðun á
tryggingakerfinu væntanlega
haldið áfram og samkvæmt
frumvarpi því, sem ríkisstjórnin
hefur lagt fram um þetta efni,
er einungis gert ráð fyrir, að
1 % álagið, sem renna skal til
sjúkrasamlaga, gildi á árinu
1976. Því er haldið opnu, að
um frekari breytingar verði að
ræða í framtíðinni. Mikilvægt
er, að almenningur í landinu
geri sér glögga grein fyrir þvi,
hversu dýr heilbrigðisþjónust-
an er orðin og öllum er Ijóst, að
kostnaður við hana verður ekki
greiddur af öðrum en skatt-
greiðendum, með einum eða
öðrum hætti. Hin síðustu ár
hafa þær greiðslur verið með
óbeinum hætti og komið fram í
almennum sköttum, en með
þessu frumvarpi er stefnt að
því, að þeir sem þjónustuna fá,
hafi nokkuð frekari hugmynd
um hvað hún kostar en áður,
en jafnframt er þessum breyt-
ingum hagað á þann veg, að
það getur aldrei flögrað að
nokkrum manni, sem þarf á
þjónustu lækna eða sjúkrahúss
að halda, hvort hann hafi í raun
og veru efni á því. Það grund-
vallarsjónarmið hljótum við
jafnan að hafa í huga, þegar
fjallað er um breytingar á
tryggingakerfinu, að aldrei má
til þess koma, að aðili, sem
þarf á læknisaðstoð að halda,
þurfi að velta því fyrir sér, hvort
hann hafi efni á henni.
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
□ Kristján frá Djúpalæk:
□ SÖLIN OG ÉG.
□ Ljóð.
□ Myndskreyting:
Bolli Gústavsson.
Q Bókaforlag
Odds Björnssonar 1975.
AÐ minnsta kosti á tveimur
stöðum f nýju ljóðabókinni
sinni, Sólin og ég, minnist
Kristján frá Djúpalæk á
stormahlé.
Þetta er engin tilviljun. Hann
hefur greinilega valið sér hlut-
verk þess skálds, sem stendur í
skjóli, lætur ekki sviptingar
tímans hafa áhrif á sig. Félags-
legi tónninn í Ijóðagerð hans er
að vísu ekki horfinn, en hann
er settur fram á svo vanabund-
inn hátt að enga athygli vekur.
Töluverður hluti bókarinnar
er sporgönguskáldskapur.
Skáldið yrkir eins og um sama
efni og önnur skáld hafa ort
áður. Ég nefni Davíð Stefáns-
son, sem er líkt og endurborinn
í sumum ljóðunum. I Ijóðum
eins og Eyjunni grænu er þetta
bergmál áberandi:
Komu brátf f kjölfar Papa
Keltar fleiri hér á ströndum,
^kyggnir menn og skáld f einu.
Skiptu sáttír grannar löndum.
Blandast norskum bændaættum.
Blómgast greinar þjóðarhlynsins.
Aldrei hvarf þvf arfur Kelta,
augnaleiftur skáldakynsins.

Kristján frá Djúpalæk
Ég skil ekki hvernig skáld
með metnað Kristjáns frá
Djúpalæk, sem hlýtur að vera
nokkur, getur fengið sig til að
yrkja á þennan hátt á miðjum
áttunda áratug. Sama gildir um
Ijóð eins og Ylir, Dvergar,
Tröll og Alyktun. Hér áður fyrr
gat Kristján frá Djúpalæk verið
dálítið frumlegur, en því miður
hefur frumleikinn að mestu
skilið við hann. Það örlar að
vísu á honum í þeim hluta
bókarinnar, sem nefnist Glett-
ur og gráglettur, en helstu ein-
kenni þess hluta er almennt
önuglyndi og sárindi vegna
þess að skáldið telur sig ekki
hafa verið metið að verðleikum.
Þessii gagnrýni á vinnubrögð
Kristjáns frá Djúpalæk er bor-
in fram hér vegna þess að til
hans eru gerðar kröfur. Krist-
ján getur að sjálfsögðu ort eins
og honum sýnist og liklega þyk-
ir sumum söngur hans fagur.
Sá grunur gerist áleitinn að
Kristján frá Djúpalæk ætli ekki
að verða mikið úr hæfileikum
sfnum, sem eru þó ótvíræðir.
Nokkur kvæði í Sólin og ég
sanna að Kristján er að upplagi
gott skáld, getur ort með prýði
þegar hann beitir sjálfan sig
aga.
Bestu ljóðin í bókinni lýsa
fallvaltleik lífsins. Æskan er að
baki, liðinn tími er tregaður.
Eitt þessara ljóða nefnist sýnir:
Ég sé stundum Ktinn, dapran dreng.
Er dimmir hann reikar um engi sölnað
og leitar að blómi, sem eitt sinn þar óx,
en er nú fölnað.
Hann vill ekki sannleikann viðurkenna,
og gáir vestar, hann gáir austar.
En það er til Iftils að leita
að Iffsins fegursta blómi,
er haustar.
Og stundum hinn fölleita ferðalang
mér finnst sem ég þekki: Drengur,
ég kalla hikandi, komdu nær.
Það er eitthvað, sem minnir á æsku mfna
f augum þér. — Fram hann gengur.
Eg Ift f hans andlit.
Mitt Ifkist þvf ekki
lengur.
Sýnir er athyglisvert ljóð.
Hefðu fleiri ljóð i Sólin og ég
verið lík þvf eða í svipuðum
anda væri bókin önnur. Þó verð
ég að bæta við að orðalag eins
og í fimmtu línu („Hann vill
ekki sannleikann viðurkenna")
er að mínum dómi of flatt á
þessum stað.
Myrkur er annað ljóð, sem á
heima í sama flokki og Sýnir.
Það leynir á sér í einfaldleik
sínum. Tindurinn er lfka
heppnað kvæði. í því segir frá
tindi, sem marga fýsti að
komast upp á:
Þó víssu menn, lifandi,
örfáa komast þar upp.
En engan niður.
Af hálfu Bókaforlags Odds
Björnssonar hefur verið vand-
að til þessarar bókar eins og
hæfir verki skálds og manns,
sem setur ^vip sinn á menn-
ingarlffið á Akureyri. Séra
Bolli Gústavsson hefur mynd-
skreytt bókina. Bolli teiknar
Framhald á bls. 19
Stormahlé
Leitar-
flugið
□ Höfundur: Ármann Kr.
Einarsson
□ Teikningar: Halldór Péturs-
son
0 Káputeikning: Max Weih-
rauch
0 Prentun: Prentverk Odds
Björnssonar h.f..
0 (Jtgáfa: Bókaforlag Odds
Björnssonar
ÞETTA er þriðja útgáfa sög-
unnar og ætti slíkt vissulega að
staðfesta, að lesendur hafa
dæmt hana góða bók.
Hraunkot, býli í nálægð
Heklu, er sögusviðið. Með aðal-
hlutverkin fara Arni og
systurnar Rúna og Helga. Til
leiks er líka boðið Olla ofvita,
og ekki má gleyma Svarta-Pétri
og Búa broddgelti. Árni og
systurnar hafa skyldum dag-
legs lífs að sinna, en þau eiga
líka fríar stundir, og þá er hald-
ið á vit áhugamálanna, til bar-
áttu við niðurrifsöfl
myrkursins. Raunveruleiki og
ævintýraheimur leiðast um
sviðið í sátt og samlyndi.
Höfundur er ekkert að eyða að
þvf orðum þó snáði, eins og
Árni, eigi þyrlu, og kunni á
henni tök, og hann vílar heldur
ekki fyrir sér, þó að hann láti
krakkaskinn hafa í fullu tré við
mögnuðustu fanta. Höfundur
er að lýsa heimi unglinga og
kann á því skil af áralangri
umgengni við þá, reynir að
skilja þá, fara í spor þeirra.
Honum verða að vísu á tækni-
légar byltur, t.d. þegar hann
treður vængjum flugvéla á
þyrluna (146), en slíkt fyrir-
gefst gömlum manni á tækni-
öld.
F.ásögn höfundar er hröð,
það er alltaf eitthvað um að
vera, persónur hans skýrar og
lifandi. Stundum minna Iýsing-
Ármann Kr. Einarsson
ar höfundar á gamlar sagnir,
þar sem hugdeigir gortarar eru
dregnir sundur og saman í háði
(För Stebba sterka með hrepp-
stjóranum til hellisins). En eitt
er víst, Ármann kann sitt fag,
mál hans létt og lipurt.
Frágangur prentsmiðju er til
fyrirmyndar, og hér er
prófarkalesturinn í bezta lagi.
Bókaforlag Odds Björnssonar á
þann metnað að slá þar í engu
af.
Myndir Halldórs eru snilldar-
vel gerðar, bókarprýði. Hinu
kann ég illa, að kápan utan um
bókina gefur ranga mynd af
innihaldinu, lýsir allt öðru
afreki Arna, og er því smekk-
leysa að nota hana á þetta verk.
Þetta er góð bók, sem þakka
ber.
Strákarnir
sem struku
0 Höfundur: Böðvar frá Hnífs-
dal
0 Skreyting: Halldór Péturs-
son
0 Prentun: Setberg
0 (Jtgáfa: Setberg
ÞRÍR snáðar, Kalli, Maggi og
Ingólfur Eldon, una illa
ófrelsinu heima, og ákveða að
vefa lífsvef sinn sjálfir. Þeir
næla sér í riffil, netstúf, færi og
gamlan bát og halda síðan á vit
frelsisins. Sagan greinir frá
þessari för drengjanna, hvernig
þeir leita sér felustaðar,
hvernig þeir finnast og nást, og
hvernig fullorðna fólkið réttir
þeim að lokum innihaldsríkan
og þroskandi Iffsvang, þar sem
þeir fá að bjástra við hlið
vaxinna manna.
Þetta er ein þeirra sagna er
greinir frá umbrotum bernsku-
ára, löngun barna til þess að
hljóta viðurkenningu til
jafnræðis við fullorðna, krafa
þeirra um tilgang f athafnir
sfnar, og þvf fléttar höfundur
saman draumi og veruleika.
Sagan er þokkalega sögð, þó
vantar herzlumuninn, höfund-
ur er eins og knapi á efnilegum
fola en bælir hann um of, leyfir
honum ekki að teygja úr sér,
treystir honum ekki. Orð, sem
ekki njóta trausts, verða feim-
in, hætta að tjá það sem þau
annars gætu. Ég vona, að Ijóst
sé, hvað ég á við: „Þar er
aðgrunnt og útfiri mikið, — það
fjarar ákaflega langt út „ (83).
Skýringar höfundar á vinnu-
brögðum á sjó og f veri eru
mjög góðar, landkröbbum eins
og mér mikils virði. Höfundur
ann söguhetjum sfnum, og skil-
ur' þvf við þær á leið upp
þroskafjallið.
Myndskreytingar Halldórs
eru mjög góðar, og svo snjall
listamaður sem hann er, á skilið
að fá nafn sitt birt innar í bók-
inni en á kápu.
Prófarkalestur er góður og
frágangur prentsmiðju henni
til mikils sóma.
Syrpa úr verk-
um Halldórs
Laxness
0 Teikningar: Haraldur Guð-
bergsson
0 Prentun: Setberg