Morgunblaðið - 17.12.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1975
Sr. Pétur Sigurgeirsson:
Gamalt og nýtt um
kirkju og kristindóm
ÞAÐ voru hugsjónaríkir alda-
mótamenn, sem hófu útgáfu Tíð-
inda, en sVo heitir rit Prestafélags
hins forna Hólastiftis. Fyrsta
heftið, sem út kom árið fyrir alda-
mótin, er nú gersamlega ófáan-
legt. Þar birtist hið stórbrotna
söngljóð (Cantate) séra
Matthíasar Jochumssonar um
Hólastifti ásamt eftirmála hans.
Fjórða hefti þessa rits kom út á
liðnu sumri. Það er 176 bls. að
stærð, og efni þess skiptist í ellefu
málaflokka. I fyrsta flokknum,
sem heitir Fornminjar, ritar for-
seti íslands, dr. Kristján Eldjárn
grein, er hann nefnir: Helgigripir
úr fslenzkri frumkristni. Þar rek-
ur hann söguna um hinn mikla
fornleifafund, er hann fann ein-
hverja elztu Kristmynd Norður-
landa í baðstofusúð gamla bæjar-
ins í Flatatungu í Skagafirði. Með
fullri vissu er það elzta Krists-
myndin, sem skorin er í tré, og
ætla má að hafi verið í kristinni
kirkju á Norðurlöndum. Þetta eru
hinar svokölluðu Flatatungufjal-
ir, og eru myndir birtar af þeim í
ritinu.
Annar málaflokkur Tíðinda er
Kirkjusaga. Þar birtist erindi
herra Sigurbjarnar Einarssonar
biskups: Á Hólahátíð. Þar ræðir
hann byltingu, sem gekk yfir
biskupsstólana báða um aldamót-
in 1800, og þó aðallega afdrif
Hólastóls. Hann bendir á, hve til-
finnanlegt áfall það var fyrir
fjórðunginn, að afnema bæði stól
og skóla, en lýsir jafnframt hinni
hetjulegu baráttu síðustu biskup-
anna á Hólum við það að halda
uppi reisn staðarins.
Biskupinn ræðir um byggingu
núverandi Hóladómkirkju og hví-
líkt kraftaverk það var á sínum
tíma, er Gísla biskupi Magnússyni
tókst að koma því mannvirki upp.
Að síðustu ræðir Sigurbjörn
biskup um hagnýtingu þeirrar
arfleifðar, sem felst í hinum
fornu biskupsstólum.
Séra Björn Björnsson, prófast-
ur á Hólum, skrifar í þessum
flokki grein, er heitir: Vagga
kristilegs guðsþjónustuhalds.
Greinin fjallar um Þorvarð Spak
— Böðvarsson á Ási í Hjaltadal.
Þorvarður lét reisa kirkju á bú-
jörð sinni, eftir að hann var
kristnaður af Þorvaldi víðförla, er
út kom hingað til kristniboðs 981
ásamt Friðriki biskupi af Sax-
Kápa tfmaritsins, gerð af sr. Bolla
Gústafssyni.
landi. Mun talið, að Friðrik
biskup hafi vígt kirkjuna, og að
þar hafi vagga kristilegs
guðsþjónustuhalds verið, en ekki
á Hólum.
„Allir eiga þeir að vera eitt,“
nefnist hugvekja, eftir heiðurs-
forseta Prestafélags Hólastiftis,
séra Friðrik A. Friðriksson
fyrrv. prófast á Húsavík.
Séra Friðrik minnir á, að i
þúsund ár hafi kirkja Islands
verið þjóðkirkja, samofin lífi og
sögu lands og þjóðar, en á þeirri
löngu samleið hafi íslendingar
einhvern veginn vanið sig á þá
vanhugsun, að þjóðkirkja á Is-
landi sé eins og hver annar sjálf-
sagður hlutur, sem alltaf megi

JOLAGJÖFIN ER 1 KENWOOD
Laugavegi 170— 1 72 — Simi 21240
ganga að á sínum stað. Síðan ræð-
ir séra Friðrik um kröfuna um
aðskilnað ríkis og kirkju, og vek-
ur lesendur sína til umhugsunar
um það atriði.
Undir liðnum Prestsstarfið
ræðir séra Gísli Kolbeins við séra
Þorstein B. Gíslason fyrrv.
prófast í Steinnesi. Samtals-
þátturinn heitir: Húsvitjun var
hátíð. Séra Þorsteinn segir frá
því, er hann kom fyrst í Steinnes
og frá kynnum sínum við sóknar-
börnin. Séra Þorsteinn kom í
Steinnes 1922 og þjónaði þar alla
embættistíð sína í rúm 45 ár.
I ritinu er vikið að Menntamál-
um og þar birt skipulagsskrá
sjóðs til stofnunar kristilegs
heimavistarskóla ungmenna á
Hólum í Hjaltadal, en sjóðinn
stofnaði Guðrún Þ. Björnsdóttir
frú, Háteigsvegi 14, Reykjavík.
Er sjóðnum ætlað það hlutverk
að styðja býrjunarframkvæmdir,
þegar hafizt verður handa um
byggingu slíks skóla á Hólastað á
vegum kirkjunnar. Nýlega færði
Halldóra Bjarnadóttir Blönduósi
sjóðnum kr. 100.000 að gjöf og eru
nú í honum nokkuð á 6. hundrað
þúsund krónur. Mynd er birt af
veggskildi, sem Sveinbjörn Jóns-
son fyrrv. forstjóri, eiginmaður
frú Guðrúnar Björnsdóttur, hefur
gert til stuðnings hugmyndinni
um skólann. Skjöldurinn er af
Maríu með Jesúbarnið, og ætlast
til þess að helgimyndin sé höfð
hjá barnsvöggunni. Skjöldurinn
er ekki seldur, heldur er hann
afhentur sem viðurkenning fyrir
gjöf í skólasjóðinn.
I Tíðindum er rætt um nauðsyn
þess, að aftur verði til stétt
djákna og djáknasystra í kirkj-
unni, þar sem þjónustustörfin
kalli mjög á slíka starfskrafta.
Ritið birtir minningargreinar
um séra Sigurð Stefánsson vígslu-
biskup, séra Pál Þorleifsson
fyrrv. prófast, séra Sigurð
Norland í Hindisvík, Pál V. G.
Kolka fyrrv. héraðslækni og, dr.
Róbert A. Ottósson söngmála-
stjóra.
Frásögn er um stofnendur
Prestafélags Hólastiftis ásamt
mynd af þeim á Sauðárkróki 1898.
Greinargerð er um fundinn og
þau málefni, sem þar voru rædd.
Ennfremur er í þættinum Félags-
lff sagt frá sumarmótum presta og
prestkvenna á Vestmannsvatni.
Þá eru birtar fundargerðir
héraðsfunda fjögurra prófasts-
dæma í stiftinu 1974 og rætt um
verksvið sóknarnefnda. Skrá er
yfir allar sóknarnefndir og
safnaðarfulltrúa á Norðurlandi.
Þar er um að ræða á fimmta
hundrað nöfn leikmanna í kirkj-
unni. Stærsti málaflokkur ritsins
eru Fréttir, sem ná yfir 50 blað-
síður. Eru þar fréttir og frétta-
myndir af kirkjulegu starfi og allt
er ritið myndum prýtt.
Ritnefndina skipa: Séra Gísli
Kolbeins Melstað, séra Pétur
Sigurgeirsson Akureyri og séra
Þórhallur Höskuldsson Möðru-
völlum. Um leið og rit þetta er hið
fjórða í röð Tiðinda, er í raun og
veru um sjálfstæða bók að ræða,
sem fjallar um mörg málefni
kirkju og kristindóms, eins og að
framan getur. Því vek ég athygli á
Tíðindum, að þau koma ekki inn á
hinn yfirfulla svonefnda jóla-
markað, en eru fáanleg hjá prest-
um á Norðurlandi og afgreiðslu-
manni Jóni A. Jónssyni Hafnar-
stræti 107 (sími 96-23532) og mun
hann senda ritið til þeirra, sem
þess óska. Tíðindi mæla með sér
sjálf, greinarhöfundar, sem hér
hafa verið nefndir og þeir mála-
flokkar, sem um getur. Tíðindi
hafa það erindi, að vera „veitandi
í andlegu búi þjóðarinnar.“
Jólapottar Hjálp-
ræðishersins
HJÁLPRÆÐISHERINN hefur
nú enn einu sinni sett út „jóla-
potta" til þess að safna fé til
handa fátækum. Jólapottar Hjálp-
ræðishersins hafa í 80 ár sett svip
sinn á miðbæinn fyrir jólin bæði
hér í Reykjavík og víða um heim.
Ekki þarf að fjölyrða um hið göf-
uga starf Hjálpræðishersins, þeir
eru ávallt þar sem neyðin er
stærst og þörfin mest.
Jólafastan og jólahátíðin er sá
tími, þegar menn hugsa hvað
mest um aðra. Það mun varla til
sá maður, sem ekki verður snort-
inn af náungakærleika jólanna.
Svo mikil var sú elska, sem kom
með frelsaranum Jesú Kristi, að
enn í dag finnum við fyrir henni,
þegar við höldum hátiðleg jól.
Hann kom í heiminn til þess að
hjálpa þér, hann gerðist fátækur
þin vegna, já hann gaf þér allt
sem hann átti, líf sitt.
Við búum i velferðarríki Is-
lendingar og hér er almenn vel-
megun. En samt er það svo, að
nokkur hópur samborgara okkar
hefur orðið útundan og liður
skort af ýmsum ástæðum og þessi
fátækt er sár á jólunum. Hjálp-
ræðisherinn hefur alltaf hjálpað
þessu fólki og nú gefst okkur
tækifæri til að sýna kærleika
okkar i verki með því að láta
peninga i „jólapotta“ Hjálpræðis-
hersins. Hjálpum þeim að gleðja
aðra, svo að allir geti átt gleðileg
jól.
Halldór S. Gröndal.
Menningarsjóður:
Bók um Alaskaför Jóns
Ólafssonar árið 1874
BOKAtJTGÁFA Menningarsjóða
hefur gefið út „Alaskaför Jóns
Olafssonar 1874“ eftir Hjört Páls-
son cand. mag. Er hún gefin út f
bókaflokknum „Sagnfræðirann-
sóknir (Studia historica)“, sem
ritstýrt er af Þórhalli Vilmundar-
svni prófessor.
I tilkynningu frá útgáfunni
segir svo m.a. um bókina: „Fjallar
Hjörtur Pálsson cand. mag. og
dagskrárstjóri útvarpsins í riti
þessu um Ameríkudvöl Jóns
Ólafssonar skálds, ritstjóra og al-
þingismanns 1873—1875 og sér f
lagi um Alaskaför hans 1874. Fór
Jón för þessa ásamt tveim löndum
sinum, Ólafi Ólafssyni og Páli
Björnssyni, en tilgangur hennar
var að undirbúa nýlendustofnun
íslendinga í Alaska. Rekur Hjört-
ur Pálsson sögu þessa máls og
leitar fanga í óbirtum bréfum og
fleiri samtímaheimildum auk
ferðasögu Jóns Ólafssonar sem
kom út í Washington 1875. Er
Jón Ólafsson
saga Alaskamálsins merkilegur
þáitur í sögu vesturferðanna af
Islandi, og fer vel á því að hennii
séu gerð skil einmitt nú þegar öld
er liðin frá lar.dnámi Islendinga i
Vesturheimi."