Morgunblaðið - 28.01.1976, Blaðsíða 10

10
MOKUUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JANOAR 1976
Þórður Jónsson, Látrum:
Það hefir komið fram í opin-
berri umræðu, að fiskveiðimál
komi okkur bændum ekki við,
og látið í það ráða, að um þau
hafi íslenzki bóndinn ekki at-
kvæðisrétt, því þau varði hann
svo lítið. En er það svo? Fisk-
veiðar eru það stór þáttur í
atvinnulífi þjóðarinnar, og eitt
og annað í sambandi við þær,
beint og óbeint, svo mikill at-
vinnugjafi þjóðinni, að fram-
vinda þeirra mála getur ekki
verið neinum þjóðfélagsþegni
óviðkomandi hvaða stétt sem
hann tilheyrir.
Eg lít svo á, að landhelgismál
okkar sé mál allrar þjóðarinn-
ar, og allra stétta hennar, einn-
ig okkar bænda. „Landhelgis-
stríð“ er sú deila kölluð, sem
upp hefir komið milli Breta og
Islendinga um útfærslu land-
helginnar í 200 mílur. Frá mín-
um bæjardyrum séð sem hlut-
lausum áhorfanda, að svo miklu
leyti, sem hægt er að tala um
hlutleysi nokkurs Islendings í
þessu máli, þá hef ég skömm á
þessari deilu, og tel hana
óþarfa, ekkert frekar af Breta
hélfu en okkar Islendinga
sjálfra. Þar held ég vart
verði á milli séð hver verr
hagar sér, en deilan er báðum
þjóðunum til skammar, eins og
hún er framkvæmd. Slíka deilu
milli lýðræðisþjóða á að leysa
við samningaborðið, og verður
ekki annars staðar leyst. Að
ætla sér að leysa hana með of-
beldi af beggja hálfu á hafi úti,
með skotvopnum, ásiglingum
milli skipa, og stórkostlegri
eyðileggingu veiðarfæra og
annarra verðmæta, er ekki sið-
menntuðum þjóðum sæmandi,
sízt þessum tveimur vina-
þjóðum.
Ráðamenn okkar íslenzku
smáþjóðar ættu að hugleiða
frekar hvaða verknað þeir eru í
raun og veru að láta fremja í
stað þess að semja. Þeir færa
landhelgina útí 200 mílur. Það
er þjóðinni lífsnauðsyn úr þvi
sem komið er, og hefði átt að
gerast miklu fyrr, svo tækifæri
fengist til þess að Islendingar
einir gætu stjórnað friðunar- og
ræktunarfiskveiðibúskap inn-
an þessara marka. Það er höf-
uðatriðið, ef bjarga á fiskstofn-
unum frá aldauða. Þetta er sá
mikli og réttlætanlegi málstað-
ur okkar sem fyrr eða síðar
verður viðurkenndur af samfé-
lagi þjóðanna.
Það sem við Islendingar höf-
um illa gert, varðandi fiskveiði-
mál okkar og annarra, er meðal
annars það, hversu gegndar-
lausa rányrkju við höfum sjálf-
ir stundað á okkar miðum, allt
upp í fjörugrjót, meðan þar var
eitthvað að fá. Sú rányrkja hef-
ir staðið áratugum saman. Hún
gekk af síldarstofnunum svotil
aldauðum gekk frá öllum fjörð
um og flóum svotil fisklausum,
og nú loksins telja fiskifræðing-
ar sig hafa fengið visindalegar
sannanir fyrir því, að þorsk-
stofn okkar verði svotil aldauða
á fáum árum, ef ekki verði
gerðar róttækar ráðstafanir á
stundinni honum til bjargar.
Margur fiskimaður og leik-
maður, sem mátti horfa uppá
þessa rányrkju og aðgerðar-
leysi fiskifræðinga og stjórn-
valda, óttaðist það, að þegar
fiskifræðingar teldu sig hafa
þessar vísindalegu niðurstöður
og sannanir í höndunum, að þá
yrði síðasti þorskurinn dauður
á íslandsmiðum, og engu að
bjarga. Svo fór þó ekki, þótt
litlu munaði. En visindamenn
verða að byggja sínar niður-
stöður á vísindalegum grunni,
annars eru þær ekki teknar til
greina. Þegar nú staðreyndirn-
ar eru óvefengjanlegar, því það
verðum við að álíta hina marg-
nefndu skýrslu fiskifræðing-
anna, þá er ekkert annað fyrir
okkur að gera en fá yfirráð yfir
200 milunum. En að ætla sér að
taka þær, svotil með einu
pennastriki án nokkurs sam-
ráðs eða samninga við aðrar
þjóðir, sem verða í bili fyrir
hagsmunaskerðingu, því er ég
ekki sammála, og tel nánast
ekki hægt, þar sem við erum
ekki einir i heiminum heldur
lítil eyþjóð á mörkum hins
byggilega heims norður við
heimskautsbaug, og þurfum því
mikið á samstarfi og samvinnu
við aðrar þjóðir að haida.
Bretar, sem löngum hafa sótt
á tslandsmið með troll sín allt
uppí fjörugrjót meðan þar var
eitthvað að hafa, og átt sinn
stóra þátt í rányrkjunni, hefir
verið smá þokað frá landi eftir
því sem ördeyðan færðist útfrá
landinu, þó nauðugum, og þá
reynt að beita okkur ofbeldi
með flotastyrk sínum, þó með
þeirri stillingu og yfirvegun
sem þeim er meðfædd og við
hljótum að meta. I þremur
„þorskastríðum" hafa þeir enn
ekki skotið neinni kúlu að varð-
bátum okkar, frá sínum vel
vopnuðu herskipum. En þess í
stað virðist þeim nokkuð áhuga-
Þórður Jónsson.
mál að laska svo fslenzku varð-
skipin með ásiglingum að þau
verði úr leik.
Þessar ásiglingaárásir Bret-
anna eru stórhættulegar aðfar-
ir varðandi tjón á mönnum og
skipum, auk þess sem þær eru
brot á alþjóðalögum og reglum
á hafinu, sem hljóta fyrr eða
síðar að koma fyrir dómstóla.
Þess vegna varðar miklu að
safna og nýta öll gögn er til
falla hverju sinni. Ekki ætla ég
þó að setja mig í dómarasæti og
dæma, að Bretar eigi alla sök á
öllum árekstrunum, til þess hef
ég hvorki aðstöðu eða löngun.
Mér finnst það einnig alvar-
legur hlutur, þegar einn skip-
stjóri varðskipa okkar lýsir því
yfir í viðtali við Morgunblaðið,
að hann víki ekki fyrir
Englendingum, það er bending
um það, á hversu hættulegt stig
þessi deila er komin. Annað
dæmi um háska hennar er það,
að eitt af varðskipum okkar
hefir skotið fallbyssukúlu að
brezku skipi sér til varnar.
Eftir hverju er beðið af beggja
hálfu með að stöðva þessa deilu
á hafinu og leysa hana við
samningaborðið? Það er til
fslenzkt spakmæli:
„Sá vægir sem vitið hefir
meira."
En lítum nánar á málið og
fáránleik þessarar deilu:
Frá okkar hálfu, þá er það
ekki svo, að ef við semjum ekki
við Bretann að þá veiði hann
ekkert innan 200 mflna mark-
anna. Því fer fjarri. Hann veið-
ir kannski engu minna en uppá
mundi samið. Við þessar ólög-
legu veiðar bætist svo það, að
við höfum enga stjórn á veiðun-
um, við stöndum þvf verr að
verndun fiskstofnanna, sem
mér skilst þó að sé hjá öllum
höfuðatriðið. Þessar staðreynd-
ir sjá allir, þótt sumir virðist
ekki hafa geð til að viðurkenna
þær, og telja samninga ekki
koma til greina, og vilja heldur
taka afleiðingum deilunnar,
það er að mfnu mati ekki ábyrg
afstaða.
Með þvf að klippa trollin
aftanúr togurunum, eru
íslenzkir sjómenn látnir leika
svo grátt erlenda stéttarbræður
sína, að allir sjómenn ef þeir
líta í eigin barm, og finna skyld-
leika starfsins burtséð frá öllu
þjóðerni, hljóta að hafa skömm
í þessum aðförum. Enda er
strangt tekið á því í okkar
refsilöggjöf að spilla eign-
um annarra af ásettu ráði,
svo þarna erum við að brjóta
okkar eigin lög á sóðalegan
hátt. Um það má að vísu hafa
gamalt máltæki: „Nauðsyn
brýtur lög.“ Segja má einnig, að
þau veiðarfæri, sem beitt er
innan íslenzkrar landhelgi án
leyfis, séu upptæk. Þess ber þó
að gæta, að engan má beita
sektum eða viðurlögum fyrr en
hann hefir verið dæmdur að
lögum. Það hlutverk íslenzkra
varðskipsmanna að spilla
veiðarfærum erlendra
sjómanna hfýtur að vera þeim
mjög ógeðfellt þótt þeir fram-
kvæmi það samkvæmt skipun.
Og líklegt má telja, að jafn
ógeðfellt sé fyrir stjórnendur
okkar þjóðar að gefa slíka skip-
un, þar sem í fyrstu grein land-
helgislaga okkar er kveðið á um
að Landhelgisgæzlan skuli hafa
með höndum almenna löggæzlu
á hafinu umhverfis Island jafnt
innan sem utan landhelgi.
Allt ber þetta að sama
brunni, semsagt þeim, að deila
þessi er rekin á röngum stað, á
röngum forsendum og gerð
hættuleg með því að reyna að
leysa hana á hafinu með ofbeldi
af beggja hálfu, svo hættuleg,
að ekki verður séð fyrir hverju
hún kann að valda.
Bretar sýna þá gömlu of-
beldishneigð i þessari deilu
sem þeir eru kunnir fyrir, en
ættu þó að hafa lært það af
fyrri „þorskastríðum", að þeir
hafa engu minni hagnað af því
að semja en Islendingar, í stað
þess að halda deilunni áfram á
þennan hátt sjálfum sér til
skaða og vanvirðu.
Hér ættu fleiri aðilar að hafa
afskipti af en þeir sem deila og
í eldlínunni standa, eða þau
samfélög þjóðanna, sem báðir
deiluaðilar eru aðilar að.
Sameinuðu þjóðirnar, á þeim
vettvangi að hér eru Is-
Hendingar í örvæntingu sinni að
reyna að bjarga því sem bjarg-
að verður af þorskstofninum
með meintum friðunarráðstöf-
unum, og þarmeð koma i veg
fyrir að gífurlegt afhroð verði á
matvælaöflun heimsins með
eyðingu mikilvægra fiskstofna
sem nú blasir við. Atlantshafs-
bandalagið, með hernaðarjafn-
vægið hér á norðurslóðum í
huga og mikilvægi Islands i því
sambandi.
Þessir tveir stóraðilar eiga
ekki að horfa uppá það án að-
gerða, að þessir tveir deiluáðil-
ar vinni sér meira tjón efna-
hagslega og siðferðilega en orð-
ið er.
Við Islendingar eigum ekki
að vera að steyta þessar aflóga
baunabyssur varðskipanna
framan í hinn hervædda um-
heim, sem alltaf er við sjálfan
sig að berjast. Það er honum
svo Iítil fyrirhöfn að þurrka
okkur út sem þjóð með sínum
tólum, ef hann vildi það. Við
eigum að fara aðrar leiðir, leið-
ir sem menntamenn og sér-
fræðingar þjóðarinnar hafa
opnað henni með menntun
sinni og hæfni, leiðir laga og
réttarfars studdar vísindaleg-
um rökum. A þeim baráttuvelli
á okkar litla þjóð að sækja sin
mál, og sækja fast, en leggja
vopnin niður, þau fara okkur
ekki.
Til farsællar lausnar þess-
arar deilu, ekki einungis fyrir
deiluaðila, heldur einnig fyrir
samfélag þjóðanna, er aðeins
ein leið, og hefir aldrei verið
önnur, samningaleiðin.
Höfum hugfast okkar forna
spakmæli: „Með lögum skal
land byggja, en með ólögum
eyða.“
Látrum á þrettándanum
1976.
Landhelgisdeilan séð
frá sjónarhóli bónda
Kammertónleikar
Efnisskrá:
Johannes Brahms: Sónata I Es-
dúr op. 120, nr. 2 fyrir klarinett
og pfanó.
Trló f Es-dúr op. 40 fyrir fiðlu,
horn og pfanó
Tríó f a-moll op. 114 fyrir
klarinett, cello og pfanó.
Fiytjendur: Philip Jenkins,
píanó, Einar Jóhannesson,
klarinett, Guðný Guðmunds-
dóttir, fiðla, Christina Tryk,
horn og Pétur Þorvaldsson,
celló.
Jóhannes Brahms er eitt
þeirra tónskálda, sem bezt
ætlar að standast umbyltingar í
listsköpun. Margt af því sem
fyrir nokkrum árum var talið
torkennilegt og of unnið i tón-
smiðum hans, er á margan hátt
sammerkt ýmsu því sem
nútimatónskáld eru að fást við í
dag. Stórkostleg vinnu- og leik-
tækni veldur því að Brahms er
ekki öllum tiltækur og auk þess
er stór brotin tónhugsun ekki
aðgengileg þeim er líta á tónlist
eingöngu sem skemmtandi tóm-
stundagaman. Philip Jenkins
er mjög góður tónlistarmaður
og var leikur hans það, sem að
mestu hélt þessum tónleikum
saman. Einar Jóhannesson er
sérlega efnilegur tónlistar-
maður, sem stendur á vegamót-
um. Hann hefur nýlokið löngu
námi en við hefur tekið barátt-
an og þá er hætta á að
„rútínan" geti orðið honum
fótakefli.
„Rútínan" verður mörgum
dragþung og oftast vegna þess
að fáir sjá út fyrir sviðsmörk
vinnuskyldunnar. Leikur Jenk-
ins bar í sér neista gleðinnar og
hann hefur tækni er gerir
honum kleift að leika sér. Aftur
á móti var leikur Einars
varfærnislegur, sem er skiljan-
legt, en mjög vel útfærður og
Einar Jóhannesson
fágaður. Tækni Einars er
nákvæm, en enn sem komið er,
eða eftir því sem hægt er að
dæma af frammistöðu hans nú,
er leikur hans of meðvitaður
eða agaður. Þrátt fyrir hlé-
drægni Einars var samleikur
hans og Jenkins stórkostlegur.
Þeir hafa um skeið æft saman
og haldið tónleika fyrir norðan.
Philip Jenkins.
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Sennilega hefur verið stofnað
til þessara tónleika með stutt-
um fyrirvara til samæfinga, svo
sem heyra mátti á leik annarra
þátttakenda. Víða eru tónlinur
fiðlunnar, hornsins og cellósins
tæknilega erfiðar í þessum
verkum og þó einstaka tón-
mynstur líti sakleysislega út er
ekki auðvelt að fella þau að
tónhugsun verksins. Þrátt fyrir
ónógan undirbúning var
frammistaða Guðnýjar
Guðmundsdóttur, Christina
Tryk og Péturs Þorvaldssonar
þokkaleg.