Morgunblaðið - 09.11.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1978
Séra Jón Auðuns:
Gamla
fólkið —
gömlu heimilin
Scra Jón Auðuns
Mjög er vikið að gömlu fólki og
vandkvæðum þess vegna skatt-
heimtu stjórnvalda þessa dagana,
og þá einkanlega öldruðu fólki,
sem býr í eigin íbúð eða húsi en
hefur riaumast eða ekki af öðrum
tekjum að lifa en ellilífeyri í
sivaxandi dýrtíð. Og vafalaust eru
margir slíkir í vanda, sem vegna
elli eða af öðrum ástæöum geta
ekki aflað sér tekna af vinnu.
Þetta er þó ekki nýtt vandamál
að öllu leyti. Oft varð ég var
vandamáls þessa fólks, sem ég
hafði skipti af á prestsþjónustuár-
um mínum. Oftast var um rosknar
eða aldraðar ekkjur að ræða, sem
bjuggu í gamla heimilinu og vildu
fyrir enga muni við það skilja fyrr
en öll ráð væru þrotin, jafnvel þótt
þess væri kostur að fara í elliheim-
ili eða í þröngbýli til barna. Þetta
fólk varð fyrr en nú að velta fyrir
sér hverjum eyri áður en út væri
gefinn.
Svo dóu þessar konur, þetta
gamla fólk eftir hálfgert sultarlíf
síðari árin en létu eftir sig
fasteign, sem síhækkaði í verði og
erfingjarnir seldu og tóku drjúgan
arf, sem þeir höfðu ekki á nokkurn
hátt unnið til en allt þegið áður í
gamla heimilinu á uppvaxtar- og
skólaárum.
Eg velti því oft fyrir mér, hvað
hægt væri aö gera svo að þetta
fólk fengi sjálft að njóta arðs
undir ævilokin af erfiði langrar
ævi.
Þá varð það, að ég hlýddi á
fyrirlestur um þetta efni, sem
okkar ágæti vinur, Valdimar
Björnsson frv. ráðherra, flutti í
Sjálfstæðishúsinu við Austurvöll.
Það kom mér á óvart hvað hann
hafði gert fyrir þetta fólk vestra í
heimkynnum hans. Hann sendi
mér síðar, að beiðni minni, ýtar-
lega greinargerð um það, hvað gert
væri þar vestra fyrir þá, sem
þannig væru staddir, að þeir væru
engan veginn efnalausir en byggju
við þröng kjör. Þótt allmörg ár séu
liðin þykist ég muna meginmál
hans nokkuð rétt:
Fólk við aldur á þess kost, ef það
óskar, að fá að vissu marki lán út á
fasteign sína, greidd í áföngum,
hjá tryggingafélögum eða lífeyris-
sjóðum við vægum kjörum. Lánin
falla ekki í gjalddaga fyrr en við
andlát lánþega en eiga þá for-
gangskröfu í dánarbúið. Þannig er
öldruðu fólki, sem flest með
regluserhi og sparsemi hefir eign-
ast fasteign en hefir litlar sem
engar tekjur að marki, gert kleift
að njóta sjálft arðs af erfiði
liðinna ára og sitja jafnvel til
æviloka við sæmilegri kjör í gamla
heimilinu, sem flestum er sárt að
Lítið barn
skilja við fyrr en dauðinn gerir
sjálfsagt.
Einmitt um þetta fólk hefur
mörgum orðið tíðrætt síðustu
vikurnar. Vilja ekki einhverjir
þeir, sem vald hafa til að setja
reglur og lög, gefa þessu gaum? Eg
veit að margir þeir, sem eru
fátækir þótt þeir eigi góða fast-
eign, myndu fagna þeirri lausn, að
geta lifað að miklu leyti af eign
sinni fremur en styrkjum, sem
ýmsum þykir náðarbrauð, þótt
sjálfsagðir séu, eins og ellilífeyrir
er.
Ég held að ég verði að láta
þessum orðum fylgja vísu, sem Jón
gamli Hlíðarskáld orkti þegar
hann frétti andlát Ben. Gröndals.
Þá er úti um þennan mann,
þannijt lífið Kengur.
Nú þarf ekki aft næra hann
á náðarmolum lengur.
Nú er sem betur fer öðrum
augum litið á „náðarmolana“ en
gert var á þeirri tíð, en hugur
margra sá sami og var, að vilja
bjargast af eigin afli meðan unnt
er. Eftirgjöf á sköttum í eitt sinn
kemur mörgum vel, en hún er
engin framtíðarlausn. Sú lausn,
sem hér er bent á, nær ekki til
allra, fjarri fer því, en nær til
margra.
Jón Auðuns.
• •
Orn Eiðsson:
„Stjömuíþróttir ”
furöulegar fuUyrðingar
Það ieikur vart á tveim tungum,
að íþróttaiðkun og íþróttastarf er
snar þáttur í menningarlífi sér-
hverrar þjóðar. Meginmarkmið
íþróttahre.vfinga hvers lands er að
fá sem flesta til að iðka íþróttir.
Vera með í þeirri ánægju, sem það
veitir öllum, hvort heldur mark-
miðið er að hressa sig til líkama og
sálar eða þá með keppni í huga, en
sú hliðin snýr venjulega mest að
ungu fólki. Iþróttir eiga einnig
stóran þátt í að eyða tortryggni
þjóða og einstaklinga, en alþjóðleg
stórmót skapa oft vináttu og auka
þekkingu þjóða í milli.
Iþróttasamband íslands var
stofnað í ársbyrjun 1912 og á þeim
tæplega 67 árum, sem liðin eru
síðan sá merkisatburður gerðist,
hefur margt áunnist í íþróttamál-
um íslensku þjóðarinnar. Tugþús-
undir karla og kvenna hafa unnið
ómælda sjálfboðavinnu fyrir
íþróttahreyfinguna frá upphafi og
gert hana að því afli sem hún er í
dag. Skráðir íþróttaiðkendur eru
60 þúsund eða um 30% þjóðarinn-
ar. íþróttahreyfingin er því fjöl-
mennasta félagsmálahreyfing
landsins.
Islendingar hafa frá fornu fari
dáð mjög öll afrek, hvort heldur er
á hinu andlega eða líkamlega sviði.
Fornsögurnar spegla þessa skoðun
og ýmis frábær afrek íslensks
íþróttafólks á liðnum áratugum
hafa vakið aðdáun, bæði á þeim
einstaklingum, sem afrekin unnu,
svo og á þjóðinni. A sl. sumri sagði
við mig gagnmerkur maður, sem
vinnur að landkynningarstarfi, að
hann væri þess fullviss, að engin
landkynning væri eins góð fyrir
ísland og afreksmenn íþróttum.
Ég tek heilshugar undir þetta.
Þetta hafa stjórnmálaleiðtogar
allra landa fyrir löngu komið auga
á, nema ef vera skyldi á Íslandi.
Framlag ríkisvaldsins til íþrótta-
hreyfingarinnar er ótrúlega lágt
hér á landi sé miðað við nágranna-
löndin og er þó fullt tillit tekið til
íbúafjölda og iðkendafjölda. Hér
er ekki átt við framlög til
íþróttamannvirkja, heldur
eingöngu til félagsmálastarfsins.
Við erum einnig langt á eftir
öðrum þjóðum í íþróttamann-
virkjagerð, þó að ýmislegt hafi
verið gert á síðustu árum. Og það
má fyrrverandi meirihluti sjálf-
stæðismanna í Reykjavík eiga, að
hann skildi þetta betur en flestir
aðilar aðrir.
Örsjaldan kemur fyrir, að
stjórnmálamenn fjalla um íþrótta-
mál í fjölmiðlum. Fyrir rúmum
mánuði skrifaði Sigurður E.
Guðmundsson, varaborgarfulltrúi
Alþýðuflokksins, kjallaragrein í
Dagblaðið, sem bar heitið „Dáðir
hinna fáu og pyngjur hinna
mörgu“. Fyrrverandi borgarstjóri,
Birgir Isl. Gunnarsson, svarar
Sigurði með grein í Morgunblað-
inu, sem bbar fyrirsögnina „Hvað
eru stjörnuíþróttir". Loks skrifar
Sigurður aðra grein í Mbl. og
fyrirsögn hennar er „Birgir ísleif-
ur, stjörnufansinn og hjólastóla-
fólkið“.
Þær fullyrðingar, sem Sigurður
E. Guðmundsson ber á borð í
greinum sínum, eru furðulegar og
augljóst mál, að hann hefur ekki
kynnt sér nægilega vel það, sem
hann er að fjalla um. Ég íteka það,
að félagsbundnir iðkendur íþrótta
á Islandi í dag eru um 60 þúsund
eða 30% þjóðarinnar. Meginþungi
íþróttastarfsins byggist því á
fjöldaþátttöku, þó að ávallt skari
einhverjir fram úr, jafnt í íþrótt-
um, sem á öðrum sviðum þjóðlífs-
ins. Stjórnmálin hafa t.d. sínar
stjörnur, einnig listir o.s.frv. í
síðari grein sinni er Sigurður
seinheppinn, þegar hann fer að
skrifa um hlaupastjörnur og hjóla-
stólafólkið. íþróttasambandiö hef-
ur á undanförnum árum stutt
starfsemi fatlaðra á sviði íþrótta
með ráðum og dáð. Ekki hafa þó
digrir sjóðir verið til staðar, því að
íslánd er í sérflokki hvað snertir
Magnús Sigurjónsson:
Gyllti salurinn
í miðborginni hér í Reykjavík
var fyrir ekki mörgum árum
skemmtilegt, iðandi mannlíf, ekki
aðeins á annatíma hversdagsins
heldur sérílagi á kvöldin og um
helgar.
Þá var rúnturinn um Austur-
stræti, Hljómskalagarðurinn og
ævintýrin fyrir sunnan
Fríkirkjuna; skautasvell undir
ljóskösturum á Austurvelli á
vetrum og Gyllti salurinn á Hótel
Borg, en hann var miðjan í þessu
glaðværa borgarlífi.
Með breyttum háttum og fram-
talsleysi hvarf þessi mynd smám
saman, og nú má heita að
miðborgin sé gersamlega lífvana
þegar degi hallar. Þarna sést varla
nokkur á ferli frá því verslanir og
bankar loka síðdegis og þar til
kemur fram ánæsta morgun. Þeir
sem á sínum tíma nutu
skemmtanalifs miðborgarinnar,
sakna nú þessara glöðu ára og
harma að ungt fólk skuli ekki þar
enn í dag eiga kost á svipuðu
skemmtana- og menningarlífi.
Eins og fyrr segir var Hótel
Borg jafnan miðdepill þessara
liðnu daga, og nú fyrir skömmu
tók nýr hótelstjóri, Sigurður
Gíslason við völdum þar. Sigurður
þekkir vel af langri reynslu allt
sem að þessum málum lýtur; hann
hefur óbilandi trú á að endurvekja
megi þá daga þegar allt iðaði af
lífi kringum Borgina. Hann hefur
ýmsar snjallar hugmyndir um að
fá meiri fjölbreyttni í miðborgar-
lífið, og í vetur munum við fá að
sjá og heyra margt sem gleður
auga og eyra.
Sigurður lætur ekki sitja við
orðin tóm og er þegar byrjaður að
hrinda hugmyndum sínum í fram-
kvæmd. Ekki var hægt að gera það
á smekklegri og menningarlegri
hátt en bjóða listamanni að halda
málverkasýningu í Gyllta salnum.
Síðastliðinn sunnudag þ. 5. þ.m.
þegar tjöldin voru dregin frá, gat
að líta milli fjörutíu og fimmtíu
málverk sem prýða veggi Gyllta
salarins, og listamaðurinn var
enginn annar en Jakob V.
Hafstein. En myndirnar eru í olíu,
vatnslitum, tússi og pastek,
Það var ekki að sökum að
spyrja, saman sagan endurtók sig
nú eins og áður, þegar Jakob hefur
sýnt, salurinn fylltist af fólki og á
fyrsta hálftímanum seldist
fjórðungur myndanna.
Um myndirnar er það annars að
segja að þær eru framúrskarandi
fallegar og vel gerðar. Það er mál
þeirra sem gerst þekkja að vatns-
litamyndir Jakobs séu með því
besta sem hér er sýnt, en allar eru
Jakoh Hafstein og Sigurður Gíslason hótelstjóri.