Morgunblaðið - 09.11.1978, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1978
39
Jón Oddgeir Jónsson:
Kennsla í hjálp í við-
lögum í Bréfaskólanum
mynda þannig mótstöðu við
brjóstkassann. en þrýsta síðan
nokkrum sinnum með kröftugu.
snöggu átaki að sér, yfir bol
sjúklingsins ob fylgjast með því
hvort hluturinn hrekkur upp.
Eins og kunnugt er. hefur Bréfaskólinn hafið nýjan þátt f
fræðslustarfi sínu með því að láta prenta 6 bréf. sem miðast við
kennslubókina „Hjálp í viðlögum“.
í hverju bréfi eru verkefni til úrlausnar úr tilteknum köflum
bókarinnar. en auk skyndihjálpar rætt um orsakir os varnir gegn
slysum. í kynningargrein um þessa kennsluhætti segir m.a. í formála
bréfanna> •
„Hjálp í viðlögum er einkum miðuð við það að hjarjia mannslífi, ef
slys ber að höndum og enginn læknir er viðstaddur. en einnig að lina
þjáningar og fyrirbyggja örkuml, eftir því sem tök eru á. meðan beðið
er eftir sjúkraflutningi.
Guðmundur Thoroddsen prófessor segir m.a. í formála fyrstu útgáfu
bókarinnar „Iljálp í viðlögum"i
„Læknum þeim, er að slysum
gera, er oft kennt um, ef eitthvað
fer verr en skyldi og er þá ekki
alltaf spurt um hvernig verið
hefur í pottinn búið og er það
ánægjuefni fyrir lækna að sem
flestir læri hjálp í viðlögum og
njóti þar réttrar tilsagnar. En
muna verður sá sem vill hjálpa, að
leikmannshjálp við slysi er „í
viölögum", fyrsta boðorð hans,
eins og læknisins, verður að vera
„nil nocere,“ að skaða ekki og er
mikilsvert að þekkja sínar tak-
markanir. Þessi „Hjálp í viðlög-
um“ tekur þetta einnig greinilega
fram á ýmsum stöðum og er það
eitt af því sem gefur bókinni gildi.“
Það er flestum ljóst, að nokkur
meginatriði í hjálp í viðlögum svo
sem lifgunartilraunir. stöðvun
blæðinga og umbúnaður sára.
krefjast verklegrar kennslu og
æfinga, en það er jafnframt ljóst
aö slíkt nám byggist einnig á lestri
kennslubóka.
Þá er annað kennsluefni þess
eðlis, að það má nema a bókum og
myndum, svo sem meðferð bruna-
sars. kals og fleira.
Með því að færa kennsu í hjálp í
viðlögum í form bréfaskóla, eins
og nú verður reynt, er leitast við
að undirbúa fólk til að sækja
námskeið hjá þeim aðilum, sem
beita sér fyrir verklegri kennslu í
þessum efnum; skapa því eins
konar forskóla og veita því hvatn-
ingu að hefjast handa.
Svo er önnur hlið á þessu máli,
sem verður best skýrð með tilvitn-
un í formála nefndrar bókar:
„Nemendur þeir, sem læra hjálp í
viðlögum, geta að vísu náð góðum
árangri í bili með veklegu námi
eingöngu, en hætt er við að fljótt
gleymist það sem lært hefur verið,
nema því sé haldið við, rifjað upp í
tómstundum með lestri eða jafnvel
með þvi að líta á myndir.“
(G.Th.)
Til fróðleiks er hér birtur
útdráttur úr 3. bréfi skólans, sem
fjallar um orsakir köfnunar af
völdum aðskotahluta í hálsi og
hvernig bregðast skuli við til
hjálpar. í þessari blaðagrein eru
felldar niður tilvitnanir bréfsins í
kennslubókina.
út af. til da'mis ef börn eða
fullorðnir reyna að kyngja stærri
bita en þau ráða við. getur hann
orðið fastur í kokinu við barkaop-
ið og hindrað að loft berist til
lungnanna.
Mynd þessi er frá barnasjúkra-
húsi í Chicago og sýnir hluti. sem
legið höfðu á glámbekk f heima-
húsum og lítil börn gleypt.
Ungbörn sem byrja að kanna
veröldina skríðandi eða staulandi
á gólfinu heima. finna oft hina
furðulegustu hluti, sem fara vel í
munni að þeirra smekk og eru
geymdir þar. Þá er hættan
yfirvofandi, því við snögg við-
brögð hjá barni, sem bregður,
hnerrar eða geyspar, myndast
aðsog lofts gegnum munninn.
Áður en varir sogast hluturinn
niður f kokið og situr ef til vill
fastur við barkaopið. eða í
sjálfum kverkunum og hindrar
öndun að nokkru eða öllu leyti.
Leiðir lofts og matar
Örvarnar sýna leið öndunar-
loftsins um nef, kok og barka til
lungnanna. Punktalínurna sýna
aftur á móti leið fæðu og drykkj-
ar um kok og vélinda til magans.
Þarna skapast óneitanlega hættu-
sva'ði, þar sem mætist loft og
matur í kokinu. Bregði ejtthvað
Bregða verður skjótt við til
hjálpar. Barnið blánar í framan
og getur þá og þegar misst
meðvitund. Stúlkan á myndinni
þrífur barnið, leggur það á grúíu
á læri sér og veitir því bylmings-
högg milli herðablaða með flötum
lófa nokkrum sinnum.
Iljálparmaður veltir sjúklingn-
um á grúfu. með annan handlegg
undir brjóstkassa. heldur höfði
hans aftursveigðu (svo munnur
hans opnist) og lemur síðan
bylmingshögg, með flötum lófa
milii herðablaða sjúklingsins.
Á smábarni er þrifið um fætur
þess með annarri hendi. til að
hafa á þvi' endaskipti. en með
hinni hendinni bankað í bak þess.
til að mynda loftþrýsting frá
lungum. við þessa aðstöðu þrýsta
einnig innyflun að þind og
lungunum. Ef hluturinn kemur
ekki upp í, eða út úr munni
harnsins, þá endurtakið þetta og
íylgist með hvað gerist.
Læknarnir Ilaglund í Gauta-
horg og Ileimlich í Ohio, hafa
bent á. að reynandi sé að þrýsta
undir þindina og þjappa að
lungunum framan frá. með sv
nefndri þrýstiaðferð. Iljálpin er
fólgin í því að sjúklingurinn er
beygður fram um mjaðmiri hjálp-
armaður stillir sér bak við hann.
tekur undir bringspalir sjúkl-
ingsins. beitir hnúa annarar
handar undir rifjabogann og
þrýstir með snöggu átaki að og
upp undir rifjaboga með báðum
höndum. eins og myndin sýnir.
Við þetta þrengist brjóstholið
og loftið í lungunum þjappast
saman. en um leið skýst aðskota-
hluturinn upp í munn sjúklings-
ins, eða út úr honum — ef vel
gengur. Gera má ráð fyrir að
þurfa að endurtaka þrýstinginn
nokkrum sinnum, en forðast þó
þjösnaleg átök.
Hér birtast tvær myndir til
viðbótar þeim myndum. sem eru í
kennslubókinni. til hjálpar þeim.
sem stendur f og eru svo langt
leiddir. að þeir haía misst meðvit-
und og fallið niður.
Sjúklingur lagður á hliðina.
með framhandleggi þétt að
brjóstkassanum (sem hjálpar-
maður styður við) og veitir síðan
nokkur högg milli herðablaða
sjúklingsins.
Ef stendur í stálpuðu barni
Við þessar aðstæður mætti
bregða barninu um öxl sér og
Ef sjúklingur er hættur að
anda á meðan. eða eftir. að
tilraunir til hjálpar áttu sér stað.
er sjálfsagt að hefja lífgunartil-
raunir á meðan beðið er eftir
læknishjálp.
Ekkert af ráðum þeim. sem hér
eru nefnd. eru óbrigðul, heldur
tilraun leikmanns að bjarga
mannslífi. þegar svona er komið
og enginn læknir viðstaddur. Hitt
er svo annað mál að oft heppnast
að hjálpa með slikum tilþrifum.
ef hjálparmaður hefur áður
kynnt sér björgunartökin.
Að lokum skal það ítrekað. að
það á við í þessum tilvikum. sem
við önnur slys. að jafnframt því
að hjálparmaður hefst handa.
þarf að skipuleggja það að ná
strax í læknishjálp.
Jón Oddgeir Jónsson.
Styrk úthlutað úr Menningar-
sjóði Islands og Finnlands
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi fréttatilkynning frá
menntamálaráðuneytinu, þar sem
skýrt er frá úthlutun styrkja sem
stjórnir Menningarsjóðs lslands og
Finnlands veita. Samtals fengu 15
aðilar styrk að þessu sinni, að
upphæð samtais 53 þús. finnsk
mörk. Gengi á finnsku marki er nú
nálægt 79 krónum íslenskum, 87
krónur á ferðamannagengi.
„Stjórn Menningarsjóðs íslands og
Finnlands kom saman til fundar 25.
október s.l. í Reykjavík til þess að
ákveða úthlutun styrkja úr sjóðnum.
Umsóknarfrestur var til 30. septem-
ber sl. og bárust alls 70 umsóknir,
þar af 56 frá Finnlandi og 14 frá
Islandi. Úthlutað var samtals 53.000
finnskum mörkum og hlutu eftir-
taldir umsækjendur styrki sem hér
segir:
1. Antti Ahlström, prófessor, 3.000
mörk til að kynna sér næringar-
og matvælaræðirannsóknir á ís-
landi.
2. Brita Helenius, blaðamaður, 3.000
mörk til að kynna sér íslenska
þjóðlagasöfnun.
3. Kirsti Hynynen, fulltrúi, 3.000
mörk, til að kynnast íslenskri list,
íslenskum listamönnum og sam-
tökum þeirra.
4. Félagið Islandia, 3.000 mörk, til að
standa fyrir íslenskri menningar-
kvöldvöku.
5. Christer Laurén, prófessor, 3.000
mörk, til að kynna sér íslenska
málvernd.
6. Luontoliito ry (Náttúruverndar-
sambandið) 5.000 mörk, til sam-
starfs við samsvarandi samtök á
íslandi.
7. Pekka Paavola, forstöðumaður
Listasafnsins í Tammerfors, 3.000
mörk, til að kynna sér íslenska
nútímamyndlist.
8. Teuvo Peltoniemi, magister í
samfélagsfræðum, 3.000 mörk, til
kynnisferðar til íslands til að
semja þætti fyrir blöð og útvarp.
9. Olavi Porri, ljósmyndari, 5.000
mörk, til að taka ljósmyndir á
Islandi og halda þar ljósmynda-
sýningu.
10. Ari Tolppanen, tekn. stud., og
Bo-Christer Björk, dipl. ing.,
5.000 mörk, til að kynna sér
íslenska kvikmyndagerð.
11. Jón Arnarr Einarsson, innan-
hússarkitekt, 4.000 mörk, til að
kynna sér hönnun og framleiðslu
húsgagna í Finnlandi.
12. Suomi-félagið, 2.500 mörk, til að
minnast 30 ára afmælis félags-
ins.
13. Kennararnir Sigurður Sigfússon
og Þórir Þorvarðsson, 5.000
mörk, til að kynna sér nám-
skeiðastarfsemi á vegum sam-
vinnufélaganna í Finnlandi.
14. Þráinn Bertelsson, rithöfundur,
2.000 mörk, til kynnisferðar til
Finnlands.
15. Vésteinn Lúðvíksson, rithöfund-
ur, 3.500 mörk, til Finnlandsfar-
ar, einkum til að kynna sér
finnsk leikhús og leikhúsverk.
Höfuðstóll sjóðsins er 450.000
finnsk mörk sem finnska þjóðþingið
veitti í tilefni af því að minnst var
1100 ára afmælis byggðar á íslandi
sumarið 1974. — Stjórn sjóðsins
skipa Ragnar Meinander, deildar-
stjóri í finnska menntamálaráðu-
neytinu, formaður, Juha Peura, fil.
mag., Kristín Hallgrímsdóttir,
stjórnarráðsfulltrúi, og Kristín Þór-
arinsdóttir Mántylá, en varamaður
af finnskri hálfu og ritari sjóðs-
stjórnar er Matti Gustafsson, full-
trúi, og varamaður af íslenskri hálfu
Þórunn Bragadóttir, stjórnarráðs-
fulltrúi."