Morgunblaðið - 03.12.1982, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 1982
Minning:
Jóhanna Margrét
Guðjónsdóttir
Fædd 27. desember 1900
Dáin 24. nóvember 1982
Árið 1976 var tíð ólgeymanleg
hér sunnanlands allt frá
haustnóttum til jóla. Heiðbirta og
stillur dag eftir dag — og sólin
eldhaf milli fannhvítra fjalla.
Þennan fagra vetur kynntist ég
náið föðursystur konu minnar, Jó-
hönnu Margréti Guðjónsdóttur
sem lést hinn 24. nóvember síð-
astliðinn á áttugasta og öðru ald-
ursári og verður lögð til hinstu
hvílu í Fossvogskirkjugarði í dag.
Hún gætti bús og barna hjá
okkur part úr degi. Ég sótti hana í
hádeginu og ók henni heim að
kveldi. Og alla leiðina spjölluðum
við saman um heima og geima, því
að við áttum auðvelt með að stilla
saman strengi okkar.
Vetrardýrðin úti kallaði oft
fram kvæðisbrot og stökur af vör-
um hennar, því að hún var ljóðelsk
og kunni utanbókar heilu kvæða-
flokka góðskáldanna.
Stundum lét hún hugann reika
um farinn veg og sagði mér brot
og brot úr lífssögu sinni. Hún var
að mestu sest í helgan stein eftir
starfssama ævi á þessum tíma og
bjó ein í húsi sínu við Vatnsveitu-
veg.
Þá fyrst knúði fortíðin dyra eins
og oft vill verða og gerðist tíður
gestur í hugans ranni.
Jóhanna Margrét Guðjónsdóttir
var fædd hinn 27. desember alda-
mótaárið í Vetleifsholtsparti í
Holtum, Rangárvallasýslu. For-
eldrar hennar voru Guðjón
Gestsson bóndi þar og kona hans
Þóranna Tómasdóttir.
Þóranna var dóttir Tómasar
Þórðarsonar frá Sumarliðabæ í
Holtum og konu hans Jóhönnu
Margrétar Jónsdóttur, sem var
dóttir Jóns Sigurðssonar prests í
Kálfholti, en hann var launsonur
þjóðskáldsins séra Jóns Þorláks-
sonar á Bægisá. Þóranna missti
föður sinn á sjöunda ári og móður
sína tíu ára og fékk því að kenna á
óblíðum kjörum munaðarleys-
ingja. Þá vildi henni til happs, að
gæðakonan Margrét Einarsdóttir í
Háfi og maður hennar Þorgeir
Sigurðsson buðust til að taka hana
að sér meðgjafarlaust, og hjá þeim
leið henni vel. Fermingarárið sitt
fór hún síðan til hálfsystur sinnar
Jóhönnu Magnúsdóttur, sem þá
hafði nýbyrjað búskap á Kára-
stöðum í Þingvallasveit með
manni sínum Halldóri Einarssyni.
Þau Þóranna og Guðjón hófu
búskap í Vetleifshoitsparti árið
1899 við lítil efni. Þau eignuðust
brátt þrjár dætur og var Jóhanna
elst þeirra, en hinar eru Sigríður
Stefanía, fædd 9. apríl 1903, og
Ólafía Þórunn, fædd 2. september
1904. Síðar eignaðist Þóranna
Tómas Gíslason rafvirkja, sem er
fæddur 3. ágúst 1913.
Þau hjón voru samhent og
dugmikil í harðri lífsbaráttu al-
þýðufólks á þessum tíma. En Þór-
anna fékk ekki að njóta lengi sam-
vista við sinn ágæta mann. Hann
stundaði sjómennsku á vetrum
eins og títt var um efnaminni
bændur, og í byrjun vertíðar árið
1906 hélt hann suður til Reykja-
víkur og réð sig á fiskiskútuna
Ingvar, sem var eign Duus-versl-
unar.
Árið 1906 gerði óvenju mörg
stórviðri hér á landi, sem ollu sáru
manntjóni. Alla fyrstu viku apr-
ílmánaðar var veðrið svo slæmt að
fiskiskútur héldust ekki við úti á
hafi. Þær tíndust inn í Reykjavík-
urhöfn hver á fætur annarri á
föstudaginn og að morgni laug-
ardagsins 7. apríl. Þá versnaði
veðrið enn og gerði slíkt foráttu-
brim að menn mundu ekki annað
eins.
Ingvar leitaði til hafnar eins og
hinar skúturnar. En skipið var
laskað eftir áfall í Garðsjó, og
þegar það kom á móts við Viðeyj-
areiði, steytti það á blindskeri.
Holskeflurnar riðu yfir það,
skipverjar reyndu að forða sér upp
í reiðann og í þrjár klukkustundir
börðust þeir þar við dauðann, án
þess að hjálp bærist.
Það sást til skipsins úr sjónauk-
um; menn fylgdust með slysinu
frá upphafi til enda; horfðu á
skipverja hverfa hvern af öðrum
úr reiðanum í ólgandi brimið —
án þess að fá nokkuð að gert.
„Ætli drukknandi menn hafi
nokkurn tíma jafn lengi haft jafn
sterka von um hjálp sem þessir
menn,“ skrifaði eitt blaðið síðar.
Þetta er eitthvert átakanlegasta
sjóslys, sem orðið hefur hér á
landi.
Þóranna stóð nú uppi ekkja með
þrjú ung börn í ómegð; Jóhanna
var elst og hún var á sjötta ári. En
sveitungarnir reyndust hinni
vegalausu fjölskyldu svo vel, að til
fyrirmyndar var. Einar Guð-
mundsson og Guðrún Jónsdóttir,
sem lengst bjuggu á Bjólu í Holt-
um, en voru þá í Rifshalakoti,
buðu Þórönnu til dæmis að koma
til sin með allar dæturnar. Það
höfðinglega boð þáði hún, og örlít-
'1 trygging, sem hún hafði fengið
eftir mann sinn gerði henni kleift
að byggja sér þar lítinn bæ.
Seinna fluttust þau til Eyrar-
bakka, og þar gekk Jóhanna í
skóla. Hún var góðum námsgáfum
gædd og þráði að ganga mennta-
veginn, en þess var að sjálfsögðu
enginn kostur. Kennari hennar á
Eyrarbakka var Pétur Guð-
mundsson, sá mikli hugsjóna- og
framfaramaður, faðir Jóns Axels
og þeirra systkina. Hann hafði dá-
læti á Jóhönnu sakir gáfna hennar
og næmi — og hún minntist hans
með hlýjum huga æ síðan.
Frá Eyrarbakka lá leiðin til
Reykjavíkur. Tvítug að aldri fékk
Jóhanna vinnu hjá verslun L.H.
Múller í Austurstræti og starfaði
þar í meira en þrjá áratugi. Árið
1960 stofnaöi hún síðan verslunina
Miðstöð ásamt starfssystur sinni,
Hallveigu Árnadóttur, og var búð-
in fyrst til húsa við Digranesveg í
Kópavogi, en síðan á Njálsgötu í
Reykjavík.
Hinn 9. október 1943 giftist Jó-
hanna Guðmundi Guðmundssyni
lækni, Jakobssonar trésmíða-
meistara í Reykjavík, Guðmunds-
sonar prests á Sauðafelli, en móðir
Guðmundar var Þuríður, systir
séra Árna Þórarinssonar á Stóra-
hrauni.
Fyrstu búskaparár þeirra
gegndi Guðmundur héraðslækn-
isstörfum í Ólafsvík, Stykkishólmi
og Búðardal, en síðan áttu þau
heima í Reykjavík.
Jóhanna var tignarleg í fasi,
dökkhærð, fínlega vaxin — og
gædd sjaldgæfum mannkostum.
Hún var óeigingjörn í þess orðs
fyllst.u merkingu; lifði alla ævi í
þágu annarra og ætlaðist ekki til
endurgjalds fyrir velgjörðir sínar.
Þeim hjónum varð ekki barna auð-
ið, en í staðinn sinnti hún
systkinabörnum sínum af ein-
stakri alúð. Hún var stoð og stytta
margra sökum hjálpsemi sinnar
og hins hlýja viðmóts, sem gerði
það að verkum að öllum leið vel í
návist hennar.
Eftir að Guðmundur læknir lést
árið 1968, bjó hún áfram í húsi
þeirra við Vatnsveituveg, uns það
varð að víkja fyrir brúarfram-
kvæmdum stórborgarinnar. Þá
fluttist hún í litla íbúð að Furu-
gerði 1 — og þar lést hún.
Um leið og ég lýk þessum fáu
orðum, flyt ég Jóhönnu alúðar-
þökk fyrir góð og eftirminnileg
kynni og kveð hana hinstu kveðju
með þessu erindi Miltons, sem
langalangafi hennar, séra Jón á
Bægisá, þýddi svo fagurlega:
„Hlíóur er árblær,
blíd er dags koma,
fyljya henni tónar,
löfrafullir
árvakra fuj»la,
sem er eyrna lysl."
Gylfi Gröndal
t
Faðir minn og tengdafaðir,
MAGNÚS GUÐMUNDSSON,
Hofsvallagötu 60,
er látinn.
Hallgrímur og María Dalberg.
t
Móöir okkar og tengdamóðir,
SNJÓLAUG GUOJOHNSEN,
lóst í Landspitalanum 30. nóvember.
Sigriður Guðjohnsen, Einar Sigurjónsson,
Kristfn Guðjohnsen, Bolli Ólason,
Aöalsteinn Guðjohnsen, Ragna Sigurðardóttir,
Elísabet Guöjohnsen, Herbert Hriberschek.
Guöný V. Guöjohnsen.
+
GUDRÚN ÖGMUNDSDÓTTIR,
húsfreyja, Ölvesholti,
sem lést í Borgarspítalanum 23. þ.m. veröur jarðsungin frá Hraun-
geröiskirkju laugardaginn 4. desember kl. 2.
Runólfur Guömundsson,
Ögmundur Runólfsson, Kjartan Runólfsson,
Sveinbjörn Runólfsson,
tengdadœtur og barnabörn.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
móöur okkar, tengdamóður og ömmu,
ÁSU FRÍMANNSDÓTTUR,
Háaleitisbraut 103.
Haraldur Baldvinsson, Elsa Bernburg,
Valgeróur Stefánsdóttir, Stefón Henry Lárusson,
og barnabörn.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og útför
móöur okkar, tengdamóöur, ömmu og langömmu,
STEFANÍU ÓLAFSDÓTTUR
frá Jörfa,
Þórólfsgötu 5, Borgarnesi.
Ólafur Andrésson,
Guörún Andrésdóttir
Áslaug Andrésdóttir, péfur Erlendsson,
Erla Andrésdóttir, Haukur Jóhannsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Þórey Sveinsdóttir,
Ljúfustu minningar mínar frá
bernskuárunum eru tengdar Jó-
hönnu eða Jóu eins og hún var al-
mennt kölluð af vinum og vanda-
mönnum. Hún var æskuvinkona
móður minnar og kom oft í heim-
sókn til okkar. Mér fannst alltaf
hátíð þegar Jóa kom og vildi fá að
sitja í návist hennar allan tímann.
Framkoma hennar öll og háttvísi
var sérstök, þægileg frásögn henn-
ar blönduð kímni vakti hógláta
gleði okkar. Ég leit svo upp til
hennar að mér varð oft hugsað á
þann veg, að henni vildi ég helst
líkjast þegar ég yrði stór. Ekki
spillti það fyrir að hún mundi
ævinlega eftir afmælisdögum
okkar systkinanna og gaf okkur
fallegustu gjafirnar.
Ekki breyttist þetta viðhorf
mitt til Jóu er hún varð mágkona
mín þegar ég giftist bróður henn-
ar Tómasi. Betri mágkonu er vart
hægt að hugsa sér. Börn okkar
voru henni eins kær og þau væru
hennar eigin og þannig var það
um öll börn í fjölskyldunni. Sann-
aðist það best þegar hún tók að sér
systurdætur sínar tvær þegar
móðir þeirra veiktist og síðan var
hún þeim eins og besta móðir. Þær
reyndust henni ekki síður þegar
hún þurfti þess með.
Ekki er hægt að segja að líf Jóu
hafi alltaf verið dans á rósum.
Hún var á 6. ári þegar faðir henn-
ar drukknaði í Ingvarsslysinu
svonefnda 1906. Stóð þá tengda-
móðir mín uppi með þrjár ungar
dætur og var Jóa elst. Seinna eign-
aðist hún svo soninn.
Tengdamóðir mín, Þóranna
Tómasdóttir var kjarkmikil og
dugleg og vildi halda saman heim-
ilinu og tókst það eftir nokkrar
þrengingar. Það sagði hún mér að
það sem hún sæi mest eftir, væri
hve snemma hún hefði tekið Jóu
sem fullorðna manneskju og talað
við hana um vandamál sín. Þetta
hefur eflaust gert Jóu fullorðna
fyrir tímann en eflt ábyrgðartil-
finningu hennar svo að henni
fannst hún bera ábyrgð á systkin-
um sínum. Hún varð líka einskon-
ar höfuð fjölskyldunnar þó að þær
allar systurnar og móðir þeirra
hjálpuðust að við að sjá heimilinu
farborða.
Ekkert dáði Jóa eins og góða
menntun. Það var hið dýrasta
hnoss sem hún hafði þráð en ekki
getað veitt sér þegar hún var ung.
En þrátt fyrir litla skólagöngu
hafði henni tekist að afla sér góðr-
ar sjálfsmenntunar. Hún las mik-
ið og flest höfuðskáld þjóðarinnar
voru henni vel kunn. Hún hafði
mjög góðan smekk á íslensku máli
enda var Þóranna móðir þeirra
systkina einhver kjarnyrtasta
manneskja sem ég hefi þekkt. Jóa
las Norðurlandanjálin og ensku
gat hún brugðið fyrir sig ef hún
þurfti þess með vegna starfs síns,
en hún starfaði um áratuga skeið í
verslun L.H. Múller og var mörg-
um Reykvíkingum kunn fyrir lip-
urð og háttvísi við afgreiðslu. Hún
skrifaði líka hina fegurstu rit-
hönd. Fátt gat glatt Jóu meira en
góður námsárangur einhvers í
fjölskyldunni og eiginlega allra
sem hún heyrði um. Henni fannst
meira til um það en þó einhverjum
tækist að koma sér áfram eða
verða ríkur.
Hún gekk að eiga æskuvin sinn,
Guðmund Guðmundsson lækni,
árið 1943 en þeim varð ekki barna
auðið. Hann andaðist árið 1968.
Hún hafði staðið við hlið hans í
blíðu og stríðu og kannski mest
því síðarnefnda. Én þannig var
hún. Hún hopaði ekki heldur gerði
skyldu sína í hverju sem var. Hún
var nokkuð geðrík kona en hafði
tamið sér ótrúlegt vald yfir skapi
sínu og hygg ég að fáir hafi séð
hana reiðast.
Ég vil enda þessar línur með
þakklæti til hennar frá mér og
fjölskyldu minni. Við stöndum öll
í þakkarskuld við hana sem ekki
verður endurgoldin hér á jörð.
Ennfremur læt ég fylgja þessar
ljóðlínur sem ortar voru um aðra
öðlingskonu og mér finnst að eigi
mjög vel við hana.
Ei þó upp hún fæddÍHt
í oólinga höllum,
láta-snilld lipur var henni
sem lofdunga frúvum.
Kurteisin kom aó innan,
— sú kurteisin sanna! —
Siódekri öllu a*óri
af öórum sem lærist.
(B. Thor)
Gerður Magnúsdóttir
Minning:
Asmundur Guðna
son Bjargarnefi
Fæddur 24. febrúar 1908
I)áinn 26. nóvember 1982 _. as.
Mig langar að senda Ásmundi
Guðnasyni fá kveðjuorð. Nú er
hann er horfinn sjónum okkar,
finnst mér ég hafa tapað hluta af
sjálfum mér. Við áttum það sam-
eiginlegt að vera samferðamenn á
Vífilsstöðum í áraraðir, ýmist að
koma eða fara. Er margs að minn-
ast frá þeim tíma, bæði í blíðu og
stríðu. Slitnuðu vinabönd okkar
aldrei í áraraðir. Ég færi honum
nú mínar bestu þakkir fyrir marg-
ar ánægjulegar stundir. Ef eitt-
hvað var að hjá mér eða mínum
vildi hann laga og bæta. Ásmund-
ur vann hörðum höndum í gegnum
lífið þó aldrei gengi hann heill til
skógar.
Ásmundur var einn af þeim
mönnum sem lét lítið á sér bera.
Orðvar, gætinn, með göfuga sál.
Sálarauður hans var meira en ver-
aldargæði. En tryggð hans og
traust var það sem einkenndi
hann.
Ásmundur var giftur Guðfinnu
Gísladóttur sem studdi hann til
hinstu hvíldar. Börn þeirra eru
Örn, Guðni og Ásgerður. Barna-
börnin eru sjö. Er mikill söknuður
er við kveðjum svo mætann mann.
Og veit ég að Guð styrkir ættingja
hans í djúpri sorg þeirra.
Hafi minn kæri vinur þökk fyrir
allt, já, allt mér og mínum til
handa. Guð leiði hann inn á ljóss-
ins braut þar sem enginn voði
grandar.
Blessuð sé minning Ásmundar.
Sigurður Guðmundsson