Morgunblaðið - 15.08.1984, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. ÁGÚST 1984
Vænt er að kunna vel að fara
„Við vitum frá æskunnar arni skal rísa
sá eldur sem þjóðunum veginn má lýsa.
Til fegurra framtíðarlands."
(Tómas Guömundsson)
Bokmenntir
i grunnskóla
Jenna Jensdóttir og
Sigríður Ragna Sigurðardóttir
Þau Herdís Egilsdóttir og séra
Sigurður Sigurðarson svöruðu i
síðasta þætti spurningum um
skáldsöguna í kennslu. „Þær
fræða betur en nokkuð annað um
samskipti manna, átök iífsbar-
áttunnar og mannlegra tilfinn-
inga.“
Svör þeirra knýja á og hvetja
til lifandi kennsluhátta umfram
allt. Þeim er þakkað vel.
En smásagan, getur hún
hreykt sér af því að vera auð-
veldari í meðferð og túlkun en
ljóðið og skáldsagan.
Þau dr. Guðrún P. Helgadóttir
fyrrv. skólastjóri og Erlendur
Jónsson bókmenntafræðingur og
skáld svöruðu góðfúslega spurn-
ingum er leituðu á aðstandendur
þáttarins.
Er smásagan auðveldari í
kennslu en aðrar greinar fag-
urbókmennta?
Guðrún svarar:
Ekki er auðvelt að skilgreina
smásöguna og hún er afar marg-
breytileg bæði hvað efni og form
snertir. Þar eru margvíslegar
sagnir allt frá sveitasæluróm-
antík til raunsæisstefnu. Stund-
um eru frásagnir hennar fast-
mótaðar og henni lýkur oft í eins
konar risi, sem afhjúpar og veit-
ir innsýn í hugarheim persón-
anna, sem oft eru færri en í
löngum skáldsögum. En stund-
um lýkur smásögunni með
spurningu, sem lesandinn verður
sjálfur að svara, og til eru ýmis
önnur afbrigði.
Tími kennara til bókmennta-
kennslu er oft naumur og hver
kennslustund er fljót að líða,
þegar ræða á um byggingu
skáldverks, aðferðir, sérkenni
höfundar o.m.fl. En yfirleitt er
smásagan stutt og veitir höfundi
aðhald og afmarkað svið, bindur
hann oft við einfalda frásögn og
atburðarás, sem vekur oft og
auðveldlega áhuga nemandans.
Smásagan er því að þessu leyti
auðveldari í kennslu en sumar
aðrar greinar bókmennta.
Erlendur svarar:
Smásagan er ekki auðveldari i
kennslu að öðru leyti en því að
skemmri tíma tekur að fara yfir
eina sögu en t.d. heila skáldsögu.
Smásagan er viðkvæmt form og
fíngert. Hún krefst því óskiptrar
athygli af lesandanum. Stuttri
Guðrún P. Helgadóttir
sögu er oft svo þröngur stakkur
skorinn að lesandinn verður að
reyna verulega á eigin hug-
kvæmni. Börn og unglinga skort-
ir sjaldan fjörugt ímyndunarafl.
En útskýringar á afstæðum
hugmyndum vilja bögglast fyrir
brjóstinu á þeim. Þá er mikið
undir kennaranum komið sem
verður að leiða nemendur um
öngstígu hins hálfsagða. Sem
stendur er smásagan lítt í
sviðsljósinu. Almenn bók-
menntaumræða snýst um ljóð,
skáldsögur, leikrit og pólitík.
Smásagan er hins vegar orðin
fágæti sem sveimar einhvers
Erlendur Jónsson
staðar í óskilgreindri fjarlægð
frá daglegri bókmenntaumfjöll-
un. Nei, smásagan er ekki auð-
veld þó hún sé smá að umfangi.
Því stærra er inntak hennar, oft
og tíðum.
Gefur hún meira svigrúm til
íhugunar og umræðu en
skáldsagan og Ijóðið?
Guðrún svarar:
Skáldsögur og ljóð gefa vissu-
lega tilefni til ihugunar og um-
ræðu, en smásagan hefur yfir-
leitt afmarkaðra svið og höfðar
að því leyti til stærri lesenda-
hóps. Taka má til samanburðar
annars vegar Islendingasögur,
sem veita kennurum og nemend-
um ótal tækifæri til íhugunar og
umræðu, og hins vegar íslend-
ingaþætti, sem minna að sumu
leyti á smásöguna. Þessar grein-
ar bókmennta búa yfir fjöl-
breytni í stíl og frásagnarlist, en
þættirnir eru styttri og gefa því
meira svigrúm til umræðu á
takmörkuðum tíma.
Svar mitt við þessari spurn-
ingu er á þá leið, að smásagan
nái til fleiri á skemmri tíma en
flestar aðrar greinar bókmennta
og því er rétt, að hún skipi sinn
sess í kennslunni við hlið ann-
arra bókmenntagreina.
Erlendur svarar:
Smásagan gefur ekki meira
svigrúm til íhugunar og umræðu
en ljóðið. Hins vegar veitir lest-
ur tíu smásagna meiri fjöl-
breytni og þar með fleiri íhugun-
ar- og umræðuefni en lestur
einnar skáldsögu 1 tíu köflum.
Það fer þó eftir efnisvali og
markmiðum þeim sem stefnt er
að með náminu. Blómaskeið
smásögunnar í íslenskum bók-
menntum er liðið þótt enn komi
út ein og ein bók með stuttum
þáttum í söguformi. Smásagna-
tímabilið var bókmenntasögu-
lega og menningarsögulega
merkilegt. Ef nemandinn á að
öðlast yfirsýn og skilning á sam-
hengi íslenskra bókmennta má
síst hlaupa yfir það. Sé skólan-
um hins vegar ætlað að stefna að
pólitískri innrætingu gildir einu
hvað stendur i námsskránni,
hvort það er látið heita smásaga
eða eitthvað annað. Hugtök eins
og íhugun og umræða verða þá
hvort eð er léttvæg — og er þá
vægt til orða tekið!
Aðalfundur MENOR:
Lagt verði sama mat á
listsköpun um land allt
Menningarsamtök Norðlendinga
héldu aðalfund sinn á Blönduósi
dagana 23. til 24. júni sl. Samtökin
eru frjáls samtök áhugafélaga og
áhugamanna um listir á Norðurlandi
og markmið þeirra er að efla menn-
ingarlíf og menningarsamskipti á
Seyðisfjörður:
„Skútau
Seydwfiröi.
SUNNUDAGINN 29. júlí sl. var sjó-
sett á Seyðisfirði 32 feta löng trefja-
plastskúta og var henni gefið nafnið
„Skúta“.
Eigandi skútunnar er Guð-
mundur Sverrisson, héraðslæknir
á Seyðisfirði. Smíði hennar hófs*
Norðurlandi í samstarfí við Fjórð-
ungssamband Norðlendinga. Menn-
ingarsamtök Norðlendinga voru
stofnuð fyrir tveimur árum og hafa
þegar unnið nokkurt starf varðandi
upplýsingamiðlun, ráðningu fyrirles-
ara og leiðbeinenda og staðið fyrir
sjósett
haustið 1980 í Gautaborg í Svíþjóð
og var hún flutt heim með Smyrli
sumarið 1982. Guðmundur hefur
unnið að smíði skútunnar í frí-
stundum ásamt ýmsum góðum
vinum.
Óli Már
myndlistarsýningum og tónlistar-
dagskrám, að því er segir í frétt frá
samtökunum.
í tengslum við aðalfundinn
voru, auk venjulegra aðalfund-
arstarfa, eftirfarandi atriði:
Myndlistarsýning þeirra Elíasar
B. Halldórssonar, Maríu Hjalta-
dóttur, Marínós Björnssonar og
Örlygs Kristfinnssonar og bók-
menntakynning þar sem Guð-
mundur Halldórsson frá Bergs-
stöðum las úr eigin verkum. Þá
var kynning á lögum eftir Jón
Stefánsson og Eyþór Stefánsson í
flutningi söngvaranna Jóhanns
Más Jóhannssonar og Svavars Jó-
hannssonar við undirleik Guðjóns
Pálssonar, píanóleikara.
Flutt voru erindi og fram fóru
umræður um list á landsbyggðinni
undir fyrirsögninni „List á lands-
byggðinni, heimalningsháttur eða
listsköpun?". Framsögumaður var
Tryggvi Gíslason skólameistari.
Stjórn samtakanna var endur-
kjörin, en þær breytingar gerðar
innan hennar, að Atli Guðlaugs-
son, sem verið hefur gjaldkeri,
tekur við formannsstarfi af
Kristni G. Jóhannssyni, en hann
hefur verið formaður frá stofnun
samtakanna.
Telja tilverurétti tón-
listarskólanna ógnað
Meðal ályktana sem voru sam-
þykktar á fundinum var ályktun
frá tónlistarmönnum innan MN,
þar sem varað var eindregið við
þeirri uggvænlegu breytingu á
rekstrarfyrirkomulagi tónlist-
arskólanna, sem fundurinn taldi
yfirvofandi, og þeim tilmælum
beint til stjórnvalda, að tilveru-
rétti skólanna verði ekki ógnað á
þennan hátt. Jafnframt mótmælti
fundurinn niðurfellingu á starfi
námsstjóra, sem talið var, að þeg-
ar hefði verið farið að skila
árangri.
Óánægja með leiklist-
argagnrýni fjölmiðla
Frá leiklistarhópnum komu
tvær ályktanir. í þeirri fyrri var
lýst yfir megnri óánægju með
leiklistargagnrýni fjölmiðla og
sagði ennfremur: „Mælast verður
til þess, að sýningar áhugaleikfé-
laga fái heiðarlega umfjöllun.
Lagt verði sama mat á list, hvar á
landinu sem hún er fram borin.
Ekki má sætta sig við það, að sýn-
ing sé afgreidd þannig að hún sé
annaðhvort góð eða vond, „af því
að það sé áhugaleikhús sem að
henni stendur".
Þá harmar aðalfundur MENOR
það, að Þjóðleikhúsið, eða önnur
atvinnuleikhús, skuli hafa lagt
niður sýningarferðir út á lands-
byggðina og skorar á viðkomandi
að taka þessar ferðir upp að nýju.“
Starfsgnmdvöllur lista-
manna og ráðstefna
um listir í landinu
í ályktun myndlistarmanna
sagði: „Aðalfundur MENOR telur
nauðsyniegt, að skapa myndlistar-
mönnum viðunandi starfsskilyrði
eins og öðrum starfsstéttum.
Enn er Reykjavík eina sveitar-
félagið sem veitir listamönnum
starfslaun. Þess ber að vænta, að
önnur sveitarfélög taki einnig upp
slikt fyrirkomulag, sem lið í því að
skapa listamönnum eðlilegan
starfsgrundvöll og uppörvun.
Fundurinn telur að efla verði
listkennslu og listþjálfun í al-
mennum skólum. Myndlistarskól-
inn á Akureyri gegnir nú miklu
hlutverki í menntunarmálum í
myndlist í fjórðungnum. Fundur-
inn leggur til, að komið verði á
legg menningarmiðstöð, sem geti
þjónað öllum fjórðungnum.“
Ályktun rithöfunda innan MN
hljóðaði svo: „Aðalfundur Menn-
ingarsamtaka Norðlendinga hald-
inn á Blönduósi 24. júní 1984 legg-
ur áherslu á að listgreinar í fjórð-
ungnum einangrist ekki í listalífi í
landinu.
Þess vegna skorar hann á fjöl-
miðla á Norðurlandi, svo og lands-
fjölmiðla, að sýna listum í fjórð-
ungnum verðugan áhuga og veita
þeim heiðarlega gagnrýni.
Aðalfundurinn vekur athygli á,
að eftirtekt og viðurkenning sé
verulega hvetjandi fyrir störf
listamanna. Aðalfundurinn leggur
því til við Bandalag íslenskra
listamanna, að það gangist fyrir
ráðstefnu um listir í landinu sem
heild, jafnt jarðveg þeirra sem
listsköpun.“