Morgunblaðið - 23.03.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MARZ 1985
Nýjungar í atvinnumálum VI
— eftir dr. Jónas
Bjarnason
Matarholur eru margar
í sjávarútvegi
Það er nánast orðið til siðs á
síðustu tímum að ganga út frá þvi,
að sjávarútvegur geti tæpast lagt
neitt nýtt af mörkum til aukning-
ar íslenskra þjóðartekna. Þetta er
sem betur fer alrangt. Það er unnt
að tvöfalda verðmæti íslenskra sjáv-
arafurða, en leiðirnar eru ákaflega
margar og sumar tímafrekar og
erfiðar. Engin ein „patentlausn"
er til.
Hvers vegna hefur
fiskiðnadur gleymst?
Ef bornar eru saman ýmsar nýj-
ungar í fiskvinnslu og almennum
framleiðsluiðnaði, kemur i Ijós, að
fiskvinnslan hefur upp á fjölda-
marga nýja valkosti að bjóða, sem
væru álitnir ákaflega girnilegir, ef
þeir væru í almennum iðnaði. Eft-
irfarandi tafla sýnir yfirlit yfir
helstu valkosti ásamt grófri áætl-
un um hugsanlega verðmætis-
aukningu.
Þær spurningar vakna í þessu
sambandi, hvers vegna einhver af
ofangreindum leiðum er ekki tekin
til alvarlegrar athugunar. Stað-
reyndin er sú, að „lítillega" er
reynt að rýna í flestar leiðirnar.
Hjá Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins eru t.d. í gangi einstök verk-
efni á öllum leiðunum, en opinber-
ar rannsóknastofnanir geta aðeins
stutt við bakið á atvinnulífinu, og
„skrifborðsatvinnuþróun" má sín
lítils ein sér.
Umræða um fiskiðnað hefur
fallið í skuggann af þrúgandi
bollaleggingum um aflabrögð,
kvóta og veiðibönn. Opinberar
áætlanir hafa oftast gert ráð fyrir
stöðnun í mannafla í fiskiðnaði
eða lítillegri fjölgun, t.d. úr 8.500
ársverkum í 10.000 til aldamóta.
Allar slíkar áætlanir ganga út frá
hugsunarhætti og leikreglum for-
tíðarinar en ekki þörf nútíðar og
nauðsyn framtíðar.
Ilvaða nýjungar eru
arðsamar?
Þessi spurning brennur á vörum
' flestra. Nýjungar virðast almennt
ekki eins arðbærar og hefðbundin
vinnsla. Hagkvæmast er að hafa
frjálsan aðgang að þorski, rækju
eða síld og vinna aflann með hefð-
bundnum hætti í venjuieg mat-
væli. Slík vinnsla er „yfirleitt"
arðbær í skynsamlega reknum
fyrirtækjum, og á meðan fyrir-
tækin eru ekki þrúguð af vaxta-
byrði af dollaralánum eða inn-
lendum lánum með svipaðri byrði
og þeirri, sem stafar af gengis-
hækkun dollarans og háum raun-
vöxtum til viðbótar. Fyrirtæki,
sem á ekki fyrir launum næsta
föstudag, hlustar tæpast á hug-
myndir um skipulagða gæðaaukn-
ingu eða tal um nýjar afurðir, sem
tekur tvö ár að þróa.
Ef skapa á nýjar forsendur fyrir
nýjungum í sjávarútvegi, verður
að skapa honum betra umhverfi
en nú er. Fyrirtæki í sjávarútvegi
verða að leggja miklu meiri
áherslu á vöruþróun og rannsókn-
ir en verið hefur. Leiðir 4—7 hér
að framan og jafnvel einnig leið 8
bjóða upp á gífurlega möguleika,
og það sem meira er, líkur á
árangri eru mjög miklar. Með því
að gera útreikninga á þjóðhags-
legri arðsemi á t.d. breyttum út-
„Ef skapa á nýjar for-
sendur fyrir nýjungum í
sjávarútvegi, verÖur að
skapa honum betra um-
hverfí en nú er. Fyrir-
tæki í sjávarútvegi
verða að leggja miklu
meiri áherslu á vöru-
þróun og rannsóknir en
verið hefur. Leiðir 4—7
hér að framan og jafn-
vel einnig leið 8 bjóða
upp á gífurlega mögu-
leika, og það sem meira
er, líkur á árangri eru
mjög miklar.“
gerðarháttum og vinnslufyrir-
komulagi í fiskvinnslustöðvunum,
með bætt afurðagæði í huga, er
unnt að breyta „leikreglum" þann-
ig, að allir hafi hag af. Of margir
eru bundnir af valdi vanans og
tortryggja allar breytingar.
Niðurstöður
Með því að hugsa sér endurbæt-
ur á öllum sviðum fiskveiða og
fiskvinnslu er unnt að sýna fram
á, að verðmæti sjávarafurða geta
tvöfaldast frá því sem nú er. Leið-
irnar eru mjög margar og flestar
þeirra virðast við fyrstu sýn tæp-
ast vera arðsamar. Ef „leikregum“
er breytt, þ.e. umhverfi, þekkingu,
ÞEIR NERIO
OG MAIJRIZIO
eru komnir til að taka við borðapöntunum!
Gestgjafarnir eldhressu á La Traviata veitinga-
staðnum á Rimini, íslandsvinirnir Nerio og Maurizio
skelltu sér rakleitt til íslands þegar við sögðum
þeim að Riminiferðir sumarsins væru nú að
fullbókast hver af annarri. Þeir verða á söluskrif-
stofu Samvinnuferða-Landsýnar í Austurstræti á
mánudaginn til að létta undir með starfsfólki
Ítalíudeildarinnar og til að gefa gestum og gang-
andi góð ferðaráð.
I dag, laugardag, verða Nerio og Maurizio „gesta-
gestgjafar" á Sælkeranum í Austurstræti frá kl.
13-18. Þeir bjóða alla gamla, nýja og væntanlega
kunningja frá Rimini hjartanlega velkomna, og ef
við þekkjum þá rétt verður börnunum sérstaklega
vel tekið. Og í Sælkeranum segjast þeir ætla að
taka við borðapöntunum fyrir gesti La Traviata í
sumar!!!
| sgelkeranum kl.IS-IS
taugardag
Samvinnuferdir - Landsýn
AUSTURSTRÆTI 12 - SÍMAR 27077 & 28899
SÖLUSKRIFSTOFA AKUREYRI: SKIPAGÖTU 18 - SÍMAR 21400 & 23727

Z7
fjármagnsframboði, gengisskrán-
ingu, er eins víst, að mjög margar
nýjungar verða arðbærar og þjóð-
hagslega hagkvæmar og mun
skynsamlegri en margir aðrir val-
kostir í íslenskum atvinnumálum,
sem nú eru til umræðu. Aðalatrið-
ið er að gera „leikreglur" í sjávar-
útvegi þannig, að saman fari hags-
munir sjávarútvegs og þjóðarinn-
ar í heild.
Dr. Jónas Bjarnason er etnaverk-
frædingur og deildarrerktræðingur
hjá Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins.
Jónas Bjarnason
LeiÖir til aukinnar verðmætasköpunar
Meginleiðir
1. Aukin fóðurfram-
leiðsla (fiskmjöl)
2. Framleiðsla blaut-
fóðurs.
Betri nýting auka-
afurða til manneldis.
4. Betri nýting hrá-
efna fyrir hefðbundin
matvæli.
5. Hækkun gæðaflokka
(aukin gæði hefð-
bundinna matvæla).
6. Aukning framleiðslu
á verðmestu afurðum
á kostnað verðminni.
7. Frekari úrvinnsla
hefðbundinna sölu-
afurða.
8. Framleiðsla nýrra
afurða
Dæmi Hugsanleg verðmæti (krónur i ári)
Minnkun rotskemmda hráefnis.
Nýting alls blóðvatns. Rækjuskel unnin í Tugir eða hundruð
fiskfóður. milljóna.
Allt slóg unnið í meltur.
Sparnaður í olíu- notkun fiskmjöls- verksmiðja. Afskurðir, bein og roð unnið í blaut- fóður. Hundruð milljóna.
Nýting á gölluðum fiski og skrapfiski í blautfóður. Gæludýrafóður. Nýting hrogna og lifrar. Afskurður nýttur í marning. Nýting grá- sleppu. Betri nýting búklýsis. Netaskemmdir bolfisks Tugir milljóna.
9. Sérefni úr fisk-
hlutum.
10. Lyfjaefni úr fisk-
hlutum.
aflagðar. Skemmri úti-
vistartími skipa.
Jafnari afli. Nýting á
öllum skrapfiski.
Meiri gæði freðfisks,
skreiðar, saltfisks,
rækju o.fl.
Freðfiskflök í stað
skreiðar. Lausholda
þorskur frystur í stað
söltunar. Lausfrysting.
Niðurlagning saltsíldar
og síldar. Lifrar-,
síldar- og hrogna-
kæfur. Ýmsar nýjar
pakkningar fyrir freð-,
salt- og harðfisk.
Aukin kavíarvinnsla.
Spærlingsskreið.
Humarkraftur.
Kolmunnaflök.
Fiskpylsur.
Krabbalíki.
Fiskhleifar (kjötlíki).
Fiskborgarar.
Surimi.
Litarefni úr rækju-
skel. „Skinn" úr roði.
Amínósýrur.
Ensím.
Hormón.
Prostaglandin.
Gallsýrur.
Hundruð milljóna.
Hundruð milljóna
eða milljarðar.
Kolmunnaskreið.
AFS-samtökin halda
landsbyggðarráðstefnu
DAGANA 22.-24. mars mun
AFS á íslandi gangast fyrir
landsbyggðarráöstefnu í
Reykjavík, þar sem sjálfboða-
liðar, velunnarar og félags-
menn AFS af öllu landinu hitt-
ast til skrafs og ráöagerða.
Einnig mætir á ráðstefnuna
Don Mohanlal, varaforseti al-
þjóðasamtakanna AFS Internat-
ional/Intercultural Programs, og
mun hann fræða félagsmenn AFS
á íslandi um hvað er að gerast hjá
AFS í öðrum löndum. Víða um
lönd er AFS að byrja ný verkefni á
sviði alþjóðasamskipta, svo sem
kennaraskipti, skipti á ungum
hagfræðingum, blaðamönnum og
æskulýðsleiðtogum, svo nokkuð sé
nefnt. íslendingar eru nú þegar
þátttakendur í einu slíku verkefni,
en nú eru tveir íslenskir kennarar
að störfum í Ghana á vegum AFS
á íslandi, með dyggum stuðningi
menntamálaráðuneytisins og
Þróunarsamvinnustofnunar fs-
lands.
Sérstakur kynningarfundur um
sjálfboðaliðastarfið fer fram í
Kvennaskólanum í Reykjavík frá
kl. 13 laugardaginn 23. mars og
eru allir áhugamenn um starfsemi
AFS á fslandi velkomnir á stað-
ínn.
(tr frétutilkrnningu)