Morgunblaðið - 02.10.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1988
HEIMSÓKN í FLÓTTAMANNABÚÐIR Á VESTURBAKKANUM
Skammt á milll lífs og dauða
— vináttu og haturs
í vagninum á leið til Ramallah. „ • • oggleymið ekki að senda kort!“
Við Damaskushliðið í Jerúsal-
em urðum við strax vör við
hjálpsemi Palestínumanna.
Hliðið er eitt af mörgum á gömlu
borgarmúrunum í Austur-Jerúsal-
em, hverfí múhameðstrúarmanna,
fordyri Vesturbakkans, þangað sem
ferðinni var heitið. Við spurðum
hvar arabavagninn til Ramallah
stansaði og ungur þiltur fylgdi okk-
ur tíu mínútna vegalengd þangað
sem vagninn stóð en neitaði að
þiggja borgun fyrir greiðann.
Þennan sunnudag var steikjandi
hiti í ísrael þótt komið væri fram
í september. Ég og Þórdís kærasta
mín höfðum ákveðið að heimsækja
flóttamannabúðir í nágrenni Jerú-
salem. Ég vissi auðvitað sem var
að aðstæður á Vesturbakkanum
væru viðsjárverðar en hafði heyrt
að blaðamenn gætu ferðast óhultir
um og tekið fólk tali. Vinur okkar
á hótelinu í Jerúsalem ráðlagði okk-
ur að fara til borgarinnar Ramallah
sem er um það bil tuttugu mínútna
akstur frá Jerúsalem. Hann treysti
sér ekki til að fara með okkur því
hann er Palestínumaður og gat átt
á hættu að lenda í útistöðum við
ísraelsk yfírvöld.
Farkosturinn var arabastrætis-
vagn; ekki var talið ráðlegt fyrir
okkur að leigja bíl með ísraelsku
númeri vegna gijótkasts Palestínu-
manna.
Flóttamannabúðirnar Lmari eru
í úljaðri Ramallah. Þegar þangað
kom blasti við þriggja metra hátt
hlið úr olíutunnum og var jörðin við
innganginn öll sviðin, eftir átök
hersins og íbúanna, að því er við
töldum. Hvergi var hermann að sjá
svo við gengum ótrauð inn f búðim-
ar. Samstundis dreif þar að krakka
á aldrinum fímm til fímmtán ára á
að giska. Bömin báðu okkur um
skilríki og þótt sú bón kæmi mjög
flatt upp á okkur sýndi ég blaða-
mannaskírteinið. Þórdís var með
myndavélina um öxl og bæði höfð-
um við merkt okkur í bak og fyrir
með „Press“. Krakkamir virtust
taka okkur svona mátulega trúan-
leg og fylgdu fast á hæla okkur
þegar við héldum áfram göngunni.
Við sáum álengdar hvar þrír full-
orðnir karimenn stóðu í gættinni á
Iftilli sölubúð. Skunduðum við þang-
að til að spyija vegar. Þeim virtist
ekki Iítast alls kostar á þá athygli
sem við vöktum meðal bamanna
en eftir nokkur orðaskipti urðu þeir
vingjamlegri. Ég spurði hvort ekki
væri í lagi að við gengjum um búð-
imar og tækjum fólk tali. Sá sem
hafði orð fyrir mönnunum þremur
sagði svo vera ef bömin létu okkur
í friði. Hann gat hins vegar ekki
bent okkur á neina sérstaka fjöl-
skyldu sem væri til með að ræða
við okkur sem blaðamenn, við
skyldum bara reyna. í þessum svif-
um kom eiginkona eins mannanna
og rétti Þórdísi ungbam og bað
okkur að eiga. Við héldum í fyrstu
að þetta væm einber vinahót en
okkur til mikillar furðu virtist for-
eldrunum vera fyllsta alvara. Gat
verið að lif þessa fólks væri svo
hörmulegt að það vildi gefa bömin
sín frá sér?
Þegar faðirinn hafði tekið aftur
við króganum héldum við áfram
göngunni. Aðalgatan lá frá hliðinu
og upp á hæð fram undan. Á báðar
hendur sáum við inn í hiðargötur
þar sem böm vom að leik. Meðfram
veginum rann skólpið í opnu ræsi.
Krakkamir sem höfðu umkringt
okkur í fyrstu virtust nú halda sig
í nokkurri fjarlægð eftir tilmælum
mannanna þriggja í sölubúðinni.
Hvergi var hermann að sjá.
Steinarnir fljúga
Þegar við höfðum gengið ein
fímmtíu skref upp hæðina hófst
gijótkastið. Við litum til baka og
sáum krakka koma hrópandi á eftir
okkur upp götuna með steina á
lofti. Úr öngstrætum dreif stráka
að með reiddan hnefa og ofan hæð-
ina flugu hnullungamir. Hjartað í
mér fraus og Þórdís brast í grát
þegar hún fékk hnefastóran stein
í fótlegginn. „Palli, við skulum fara
héðan út,“ hvíslaði hún að mér.
Nu var fokið í flest skjól og engr-
ar undankomu virtist auðið. Eg
bölvaði sjálfum mér í hljóði fyrir
að hafa ekki frekar farið í sólbað
við Dauðahafið þennan síðasta dag
okkar í ísrael eins og Þórdís hafði
stungið upp á.
Þegar neyðin er stærst er hjálpin
næst. Út úr húsi við götuna kom
gamall maður með fjögur böm.
Hann sá strax hvað var á seyði og
benti okkur að koma til sín. „Þú
ert systir mín og þú ert bróðir
minn,“ sagði sá gamli á bjagaðri
ensku um leið og hann faðmaði
okkur að sér og kyssti. Síðan dreif
hann okkur inn í stofu, renndi hler-
um fyrir gluggana og bauð okkur
að setjast. Við heyrðum enn ólæti
fyrir utan, gijóthríðin buldi á húsinu
og mér heyrðist sem einhveijir
væm að brölta á þakinu. Ekki var
heldur uppörvandi að sjá aumingj-
ans bömin hjúfra sig hvert að öðra
gegnt okkur í stofunni með angist
í rúnum ristri ásjónunni.
Trúarofsi
Gamli maðurinn þerraði nú tárin
af vöngum Þórdísar, færði hana úr
skónum og kyssti fætur hennar.
Því næst fómaði hann höndum til
himins, varpaði sér flötum til jarð-
ar, ákallaði Allah og leit svo til
okkar með tárvot augu. Við vissum
ekki alveg hvað var um að vera en
ímynduðum okkur að hann væri að
biðja Guð fyrirgefningar á móttök-
unum sem við fengum. Síðan sett-
ist hann hjá okkur og sagði bömin
úti ekki vita hvað þau gerðu, allir
menn væra mannlegir, gyðingar,
Palestínumenn og íslendingar.
Karlinn kom nú með bleksvart
kaffí handa okkur og tókum við
heldur að róast þótt enn dyndi gijót-
ið á gluggahleranum í stofunni.
Hann dró heljarmikinn doðrant úr
pússi sínu og sagði með tryllings-
glampa í augum: „Þetta er hin
helga bók, takið eftir, hin helga
bók!“ Hann sagðist vera kennari í
búðunum og jafnframt arabískur
læknir, „læknir stjamanna". Hann
sagði okkur frá draumi sínum þá
um nóttina. „Til mín kom ljóshærð
vera, gyðja send að himnum ofan,“
sagði hann og starði á Þórdísi.
Nú var barið að dyram. Húsráð-
andi lokaði dyranum að stofunni
þar sem við sátum og sendi elstu
dóttur sína til dyra. Hún kom aftur
í fylgd með tveimur unglingspiltum.
Við þóttumst kannast við þá úr
hópi gijótkastaranna. Þeir áttu ein-
hver orðaskipti við gamla manninn
á arabísku sem við gátum ekki ráð-
ið í og það var eins og strákamir
forðuðust að líta á okkur.
Þegar drengimir vora á brott fór
sá gamli með okkur í gegnum húsa-
garðinn og í annað herbergi þar sem
virtist vera skólastofa. Sýndi hann
okkur með stolti uppdrátt af manns-
hjarta sem hann hafði sjálfur gert
og notaði við kennslu. Önnur
kennslugögn vora ekki sjáanleg.
Allan tímann var gestgjafínn í æstu
skapi, endurtók hvert orð og þreif
í okkur til að leggja áherslu á ræðu
sína. „Exekús mí, exekús mí“ (Fyr-
irgefið, fyrirgefið).
Tveir skothvellir
Þegar við sneram aftur til stof-
unnar heyrðum við að jeppi stað-
næmdist fyrir utan húsið og menn
stukku út. Úti fyrir vora einhver
læti og síðan heyrðust tveir skot-
hvellir. Eftir á að hyggja er líkleg-
ast að um viðvöranarskot hafí verið
að ræða. Húsráðandi benti okkur
að beygja okkur niður svo við vær-
um ekki í gluggahæð. Við voram
hálfmiður okkar af skelfíngu, verð
ég að segja, og áttum helst von á
því að hermenn ryddust inn og
hleyptu af á viðstadda. Mér leið þó
einna verst yfír því að hafa dregið
Þórdísi inní þetta háskaspil.
Hvað um það, allt var hljótt fyr-
ir utan eftir skotin tvö. Mér datt í
hug að hlaupa út og biðja hermenn-
ina að aka okkur út úr búðunum
hið snarasta en sá fyrir mér okkur
liggjandi á gólfínu í heijeppa með
gijóthríð og bensínsprengjur yfir-
vofandi. Við ákváðum því að treysta
á húsráðanda og sitja sem fastast
enn um sinn. Gestgjafi okkar virtist
taka sálarangist okkar miklu nær
sér en ótta bama sinna sem sátu í
hnipri á gólfinu og horfðu starandi
augum á gestina sem höfðu komið
öllu þessu af stað. Hann náði í
vatnsflösku og tók að stökkva vökv-
anum á Þórdísi með miklu óðagoti
á meðan hann þuldi arabísk vers.
Síðan lét hann hana leggjast upp í
rúm og vafði hana inn í teppi. Öðra
hveiju fómaði hann höndum til him-
ins og ákallaði Guð. Allt virtist þetta
gert til að reka óttann úr Þórdísi.
Okkur var ekki sérlega um þessa
tilburði gefíð en maðurinn var aug-
ljóslega vel meinandi. Ekki virtist
heldur ráðlegt að mótmæla þessum
lækningakúnstum hans því ekki
vildum við vera rekin á dyr. Að
lokum kom hann með skál fiilla af
olífuolíu, saup af henni og bauð
Þórdísi að gera slíkt hið sama. Hún
færðist undan og hann lét það gott
heita en ráðlagði henni að bera olí-
una á sig. Seinna fréttum við að
það væri trú múslíma að olía lækn-
aði ótta.
Lítíð tákn þrungið
merkingu
Böm húsráðanda höfðu fram til
þessa haldið sig í hæfílegri fjarlægð
frá okkur. Þau færðu sig nú nær
og fóra að benda á hálsmen sem
Þórdís bar, stúdentastjömuna nán-
ar til tekið. Þegar sá gamli sagði
„gyðingastjama, gyðingastjama!"
læddist að okkur óþægilegur gran-
ur. Gat verið að þetta litla tákn sem
hún bar um hálsinn hefði komið
öllum látunum af stað? Eftir á að
hyggja er það líklegasta skýringin,
að bömin hafí tekið eftir stjömunni
sem glampaði á í sólskininu og þess
vegna hafíð gijóthríðina. Undran
þess gamla virtist heldur ekki lítil
þegar við sýndum honum að stúd-
entastjaman væri fímmhymd en
ekki sexhymd eins og gyðinga-
stjaman.
Nú var farið að nálgast hádegi,
við höfðum dvalið í búðunum í tæp-
lega tvo tíma. Okkur hafði verið
sagt kvöldið áður að búðimar væru
opnar milli kl. 9 og 12. Ekki leið
okkur beinlínis vel hjá kennaranum
vegna þess hve hann var undarleg-
ur í háttum. Á hinn bóginn virtist
ekki árennilegt að freista útgöngu
enda sáum við fyrir okkur hatrið í
augum krakkanna. Andrúmsloftið
inni var nú samt svo þrúgandi að
við ákváðum að láta slag standa.
Gamli maðurinn dró nú undan
legubekk sitt fínasta tau og plast-
poka með velktum peningaseðlum.
Tók hann ekki annað í mál en að
fylgja okkur að hliðinu. í þeim svif-
um kom eiginkona hans heim og
upphófst þá mikið rifrildi þeirra