Morgunblaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1988
Frjálslyndi gegn
forsjárhyggju
Ræða Þorsteins Páls-
sonar, formanns Sjálf-
stæðisflokksins á
flokksráðsfiindi 12.
nóvember
Við lifum nú tíma mikilla breyt-
inga. Samvinna þjóða í milli fer
vaxandi. Hvarvetna er verið að
ryðja úr vegi hindrunum fyrir sam-
skiptum, samvinnu og viðskiptum.
Ný tækni hefur ekki aðeins áhrif
á fjarskipti, samgöngur og atvinnu-
hætti, heldur mótar hún einnig nýj-
ar aðstæður á heimilum og í menn-
ingarlífí þjóðanna. Jafnvel múrar
svonefndra félagshyggjuþjóða þar
sem alræði og ógnarstjómin hefur
orðið mest eru að bresta.
Við erum sjálfstæð þjóð, sem
hefur sett sér það markmið að búa
við lífskjör eins og þau gerast best
með öðrum þjóðum. Við eigum því
að vera þátttakendur í hinni nýju
þróun sem er að eiga sér stað.
En það er ekki þróun til aukinn-
ar miðstýringar og hafta. Kall hins
nýja tíma er frelsi, mannréttindi og
aukin alþjóðleg samvinna. Því
marki verður ekki náð með vald-
boði ríkisstjóma, heldur með því
að auka athafna- og samskipta-
frelsi einstaklinga.
Ætli íslendingar að fylgjast með
í þessari þróun verður það aðeins
gert á grundvelli þeirrar frjálslyndu
umbótastefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur boðað í nærfellt
60 ár. Stjómmálin felast ekki í því,
að okkar áliti, að gefa sem stærst
loforð um það, hvað ríkisvaldið geti
gert fyrir fólkið.
Stjómmálin eru þvert á móti fólg-
in í því að stjóma landinu á þann
veg að fólkinu sé gert kleift að vinna
verk sín og gera meira fyrir sjálft
sig. Þau eru ennfremur fólgin í því
að veija þá sem höllum fæti standa
og beijast fyrir þann málstað sem
við trúum á.
Deilur um
grundvallarviðhorf
Það eru í raun og veru deilur um
þessi grundvallarviðhorf sem leiddu
til stjómarslitanna nú í haust. ís-
land er að vísu eyja í skilningi landa-
fræðinnar. En í samfélagi þjóðanna
eigum við ekki að vera eyland og
megum ekki vera það. Við höfum
sett okkur það mark að búa hér í
miðju Norður-Atlantshafí við sömu
lífskjör og þær þjóðir sem best búa.
Til þess að ná því marki þurfum
við að búa íslensku atvinnulífí sömu
starfsskilyrði og tryggja því sömu
leikreglur og þær þjóðir búa við.
Við ætlum okkur þó ekki að ánetj-
ast nýjum reglugerðarfrumskógi í
einhveiju yfírríkjabandalagi, heldur
að taka þátt í alþjóðlegri þróun
valddreifíngar og aukins athafna-
frelsis.
Einmitt þegar þessi.nýju verkefni
blasa við er mynduð hér vinstri
stjóm, sem les í nútímann með sama
hætti og sá í neðra þegar hann les
helga bók.
Þessi vinstri stjóm hefur sjálf
valið forsjárstefnu sinni heitið fé-
lagshyggja. Það eru dapurleg örlög
fyrir þetta hugtak. Þessi félags-
hyggjuríkisstjóm hefur það að yfir-
lýstu markmiði að hverfa frá al-
mennum vestrænum leikreglum við
stjóm efnahagsmála og uppbygg-
ingu atvinnulífs.
I félagshyggjuboðskapnum felst
opinber forsjá fyrir atvinnufyrir-
tækjum og að því er margir óttast,
flokkspólitískt eftirlit með skóla-
starfí og menningarmálum.
Fráhvarf Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks frá fijálslyndum við-
horfum til afturhaldssamrar félags-
hyggju réð því að samstaða gat
ekki tekist í fyrrverandi ríkisstjóm
um raunhæfar aðgerðir gagnvart
aðsteðjandi efnahagsvanda. Þar
voru brýnir hagsmunir atvinnuveg-
anna í húfí, en ekki síður þeir fram-
tíðarhagsmunir, sem felast í því að
hér verði fylgt fijálslyndri umbóta-
stefnu.
Þátttaka sjálfstæðismanna í frá-
farandi ríkisstjóm var byggð á
sömu grundvallaratriðum og við-
reisnarstjóm Ólafs Thors, Bjama
Benediktssonar og Jóhanns Haf-
stein og síðar stjóm Geirs Hall-
grímssonar. Hafa ber þó í huga að
nú vorum við aðilar að þriggja
flokka stjórn, en þær hafa aldrei
lánast vel.
Árangur náðist
Sá árangur varð af stjómarsam-
starfínu, þótt stutt væri, að verð-
bólga náðist niður úr u.þ.b. 30% í
10%, nafnvextir lækkuðu úr 40%
niður í 25% og hinni miklu um-
frameftirspum eftir vinnuafli var
komið í jafnvægi. Þetta er árangur
sem skiptir.máli og ástæða er til
að rninna á.
Á hinn bóginn tókst ekki á þess-
um fjórtán mánuðum að draga úr
viðskiptahalla né heldur að ná sam-
stöðu um aðgerðir til þess að treysta
undirstöðu sjávarútvegs og iðnaðar
í kjölfar verulegra ytri áfalla og
kostnaðarhækkana hér innanlands.
í gengismálum fylgdum við að-
haldssamri stefnu. Svo sem jafnan
áður töldum við þó nauðsynlegt og
óhjákvæmilegt að horfast í augu
við staðreyndir. Lækkun á gengi
krónunnar varð því ekki umflúin.
Um þetta urðu heiftúðleg átök inn-
an ríkisstjómarinnar í maímánuði
síðastliðnum.
Þrátt fyrir alvarlegan skoðana-
ágreining á þeim tíma taldi þing-
flokkur sjálfstæðismanna rétt að
reyna til þrautar yfír sumarmánuð-
ina að ná víðtæku samkomulagi um
raunhæfar aðgerðir. Ágreiningur
um gmndvallaratriði fór hins vegar
vaxandi og leiddi að lokum til þess
að engar málefnalegar forsendur
vom fyrir áframhaldandi samstarfi
þessara þriggja flokka við svo búið.
í fyrstu var reynt að byggja brú
milli atvinnulífsins og stjórnvalda
með því að kalla nokkra virta for-
ystumenn úr atvinnulífi til ráðgjafar
um lausn á aðsteðjandi vanda.
Ríkisstjómin fór að óskum nefndar-
innar um athugun á svonefndri nið-
urfærsluleið.
Sú athugun leiddi í ljós að enginn
vegur var að koma til móts við at-
vinnulífið með þessum hætti. Niður-
færslan hefði leitt til sprengingar á
vinnumarkaði og þannig aukið á
vanda atvinnuveganna en ekki bætt
úr honum. Mat forystumanna
verkalýðsfélaganna um þetta efni
var rétt og það var skylda forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins að taka
tillit til heildarhagsmuna, um leið
og óhjákvæmilegt var að velta
auknum byrðum yfir á alla lands-
menn.
Uppistaðan í endanlegum tillög-
um Sjálfstæðisflokksins fólst í al-
mennum ráðstöfunum, fyrst og
fremst með því að breyta raun-
gengi krónunnar í þágu atvinnuveg-
anna. Þannig mátti ná til allra þátta
atvinnulífsins án mismununar.
ívafíð var fólgið í tilraun til mála-
miðlunar um minniháttar milli-
færslu í gegnum verðjöfnunarsjóð
sjávarútvegsins. Almennar ráðstaf-
anir fólust svo í lækkun neyslu-
skatta, til þess að tryggja áfram-
haldandi lækkun verðbólgu og
vaxta. Jafnframt var gert ráð fyrir
því að gera sérstakt átak með sjóðs-
myndun í þeim tilgangi að treysta
eiginflárstöðu íslenskra atvinnufyr-
irtækja.
Með Framsókn tii fortíðar
Þessum tillögum var hafnað af
hálfu Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks. Þeir töldu að ekki mætti
beita almennum hagstjómaraðferð-
um við núverandi aðstæður og
hverfa yrði frá viðurkenndum vest-
rænum stjómunaraðferðum í efna-
hags- og atvinnumálum.
Með öðrum orðum, þeir vildu ein-
angra ísland og íslenskt atvinnulíf
og þar með draga úr samkeppnis-
hæfni þess. Það er því ekki að
ástæðulausu að menn hafa kallað
þessi umskipti: „Með Framsókn til
fortíðar".
I stefnuræðu forsætisráðherra
kemur berum orðum fram að það
er ákvörðun ríkisstjómarinnar að
bíða og láta vanda atvinnuveganna
leysast af sjálfu sér þegar verðlag
hækkar á erlendum mörkuðum á
ný. Og forsætisráðherrann hefur
sagt að aðgerðir stjómarinnar dugi
ekki til skamms tíma og alls ekki
til langs tíma.
Nýja félagshyggjuríkisstjómin
tók ákvörðun um það að stórauka
útgjöld ríkisins með nýjum milli-
færsluákvörðunum. Þetta hefur
leitt af sér áform um stóraukna
skattheimtu á atvinnufyrirtækin,
allan almenning og heimilin í
landinu.
Svo ekki sé talað um öryrkja-
skattinn, menntamannaskattinn og
íþróttaskattinn, sem nú á að leggja
á þau fijálsu félagasamtök, sem
unnið hafa að velferðar- og æsku-
lýðsmálum á íslandi með svo mikl-
um árangri að aðdáun og virðingu
hefur vakið.
Ríkisstjómin hefur tekið ákvörð-
un um að hækka skatta um fleiri
milljarða króna. Enn sýnist þó vera
verulegur ágreiningur á milli stjóm-
arflokkanna um leiðir í þeim efnum.
Þá hefur verið komið upp miklum
lána- og millifærslusjóði, sem
kenndur hefur verið við sjóðsstjóra
félagshyggjustjórnarinnar, Stefán
Valgeirsson. Þar eiga kommissarar
ríkisstjómarflokkanna að hafa putt-
ann á atvinnufyrirtækjunum, eins
og sjóðsstjórinn orðar það, og stýra
fjármagninu til þeirra sem þeir hafa
velþóknun á. Öllum ber saman um,
ekki síst forystumönnum atvinnu-
lífsins, að með þessu sé verið að
hverfa áratugi aftur í tímann.
Kjarni félagshyggjunnar
í forystugrein Þjóðviljans sl.
fimmtudag er grundvallarviðhorf-
um félagshyggjustefnunnar lýst
með þessum orðum:
„Því er fráleitt að leysa vanda
fískvinnslunnar með almennum að-
gerðum á borð við gengisfellingu.
Þvert á móti verður að skoða og
skilgreina hvert sjúkdómstilfelli fyr-
ir sig og beita síðan einstakiings-
bundinni lyíjameðferð, ef þeir sem
ferðinni ráða vilja á annað borð að
viðkomandi sjúklingur lifí.“
Hér er félagshyggjustefnunni
skilmerkilega lýst. Ef þeir sem ferð-
inni ráða vilja að fyrirtækin lifi, þá
lifa þau, annars ekki. En bannorðið
er almennar aðgerðir, því þá gætu
þau fyrirtæki lifað, sem þeir hafa
vanþóknun á, er ferðinni ráða.
Það er með öðrum orðum ekki
framtak og áræði einstaklinganna,
sem á að ráða uppbyggingu at-
vinnulífsins, heldur geðþótti
skömmtunarstjóranna, þeirra sem
ferðinni ráða. Á fundum mínum um
landið að undanförnu hef ég orðið
glöggt var við áhyggjur manna um
að skoðanir stjómenda atvinnufyr-
irtækja eða starfsfólksins geti haft
áhrif á það hvaða fyrirtæki þeir,
sem ferðinni ráða, ætla að láta lifa.
Fátt lýsir því betur en þetta, hversu
varasamt það er fyrir heilbrigt og
framsækið þjóðfélag að taka sér
ferð á hendur með Framsókn til
fortíðar.
Alþýðubandalagið hefur á und-
anfömum mánuðum dregið bæði
Framsóknarflokkinn og Alþýðu-
flokkinn til þessarar ríkisforsjár-
stefnu í nafni félagshyggjunnar.
Við sjálfstæðismenn settum það
ekki einasta sem skilyrði fyrir sam-
starfí við Alþýðuflokk og Fram-
sóknarflokk, að það færi fram á
grundvelli fijálslyndrar umbóta-
stefnu, heldur væri óhjákvæmilegt
að gera ráðstafanir í þágu atvinnu-
veganna eigi síðar en í ágúst eða
byrjun september.
En samstarfsflokkamir kusu að
gera hvort tveggja, að ganga í björg
félagshyggjunnar með Alþýðu-
bandalaginu og bíða með allar raun-
hæfar aðgerðir í þágu atvinnuveg-
anna. Þjóðin er í framfarasókn en
stjómendumir snúa höfðum sínum
aftur. Hætt er því við að lífskjörin
versni og vandi landsbyggðarinnar
magnist til mikilla muna.
Meðan allar aðrar þjóðir í fram-
farasókn leggja áherslu á að draga
úr ríkisafskiptum á nú að auka
opinbera forsjá.
Meðan aðrar þjóðir stefna að því
að lækka skatta af hverri viðbótar-
krónu sem menn vinna sér inn með
dugnaði eða aukinni vinnu stefnir
félagshyggjustjórnin á íslandi að
því að hækka slíka skatta. Meðan
aðrar þjóðir hverfa frá sköttum á
dugnað, hugkvæmni og atorku
stefnir félagshyggjustjórn íslands
að því að auka slíka skattheimtu.
Meðan aðrar þjóðir stefna að því
að örva spamað, stefnir félags-
hyggjustjómin á Islandi að því að
draga úr sparnaði.
Afleiðingarnar láta ekki á sér
standa. Fólk fer að missa trúna á
eigin mátt og megin. Óvissa og jafn-
vel öryggisleysi verða ráðandi.
Sala á spariskírteinum ríkissjóðs
er að detta niður. Stjómendur
banka, íjármálastofnana og sveitar-
félaga eru famir að velta vöngum
yfír því, að affallaviðskipti kunni
að blómstra með skuldabréfin úr
lánasjóði Stefáns Valgeirssonar.
Skammsýni Framsóknar
og krata
Stjómarandstaða Framsóknar
innan ríkisstjómarinnar hófst með
þeim hætti í janúarmánuði á þessu
ári að engum gat dulist hvert stefnt
var. Góðærinu var lokið. Flokks-
forystan ætlaði að komast hjá því
að horfast í augu við raunvemleik-
ann.
í maímánuði höfðu skoðanakann-
anir vikum saman sýnt minnkandi
fylgi Alþýðuflokksins svo um mun-
aði. Það leiddi til þess að forystu-
menn Alþýðuflokksins urðu smeyk-
ir og viku sér einnig undan því að
horfast í augu við þær ráðstafanir
sem gera þurfti.
Forystumenn beggja flokkanna
„Baráttan stendur ann-
ars vegar á milli aftur-
haldssamrar félags-
hyggju vinstri flokk-
anna, félagshyggju sem
felur í sér miðstýringu
og opinbera forsjá á
öllum sviðum og hins
vegar fijálslyndrar og
firamsýnnar umbóta-
steftiu Sjálfstæðis-
flokksins, stefhu sem
sameinar firelsi og vel-
ferð.“
héldu að það væri pólitískt auðveld-
ara að komast fram hjá vandamál-
inu með forsjárstefnu í nafni félags-
hyggju í stað almennra ráðstafana
á grundvelli fijálslyndra viðhorfa.
Eg óttast að sú skammsýni eigi
eftir að reynast þjóðinni dýrkeypt.
Sumir halda því fram að forystu-
menn Framsóknar og Alþýðuflokks
hafí með þessari framgöngu sýnt
snjalla leiki í pólitískri leikfléttu.
Það er mikill misskilningur, enda á
málefnaleg uppgjöf ekkert skylt við
snilli.
Hitt er svo annað að framsóknar-
forystan hefur markvisst nýtt sér
aðstöðu sína til að semja til hægri
og vinstri í þeim tilgangi að þvo
af sér alla ábyrgð af samfellt 17
ára stjómarsetu. Ýmsum þótti sem
tvöfeldnin og fláræðið hafí keyrt
úr hófí í fráfarandi ríkisstjórn. En
svo virðist sem þessir eiginleikar
framsóknarforystunnar hafi magn-
ast til muna það sem af er núver-
andi stjórnarsamstarfi.
Þannig stefnir forystuflokkurinn
í núverandi ríkisstjóm í tvær áttir
í hvalveiðimálum, í tvær áttir varð-
andi leiðir til aukinnar skattheimtu,
í tvær áttir varðandi skerðingu
námslána, í tvær áttir varðandi
lánskjaravísitölu, í tvær áttir varð-
andi skipasölumál á Reykjanesi og
svo mætti lengi telja.
Og er þá ekki verið að tala um
sundurlyndi stjórnarflokkanna inn-
byrðis m.a. um utnaríkismálastefn-
una, heldur einungis tvískinnung
forystuflokksins, framsóknar-
manna.
Litróf stjórnmála
gjörbreytt
Góðir samheijar.
Myndun félagshyggjustjómar-
innar hefur gjörbreytt litrófi
íslenskra stjómmála. FVamsóknar-
flokkurinn hefur lengi flökt frá
hægri til vinstri, en jafnan staðið
vörð um hagsmuni SIS.
Hin síðari árin hefur flokkurinn
þó í vaxandi mæli tileinkað sér
fijálslynd viðhorf. Alþýðuflokkur-
inn hafði í hátt við stefnu sósíal-