Morgunblaðið - 19.01.1990, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 1990
Myndin sýnir teikningu Guðjóns Samúelssonar húsameistara ríkisins af Þjóðleikhúsinu þegar lokið var
við grunnbyggingu hússins í ágúst 1929 en henni var breytt samkvæmt ósk byggingarnefndar í októ-
ber 1931 þannig að efri svölum var bætt við í sal.
Endurreisn
Þj óðleikhússins
Helstu forsendur tillögu byggingarnefndar
c. Ljósabrú og ljósaturnar í sal.
d. Svalaskipan — halli á salar-
gólfi.
e. Stækkun á sviðsopi og breyt-
ingar á stúkum.
f. Salur á þriðju hæð.
Hljómsveitargryfja, framsvið
- sviðslyfta
Stækkun hljómsveitargryfju er
fyrst og fremst til þess að koma
fleiri hljóðfæraleikurum fyrir í
gryfjunni og bæta aðstöðu þeirra
til mikilla muna.
Ganga verður frá eldvarnarvegg
milli hljómsveitargryfju og sviðs-
rýmis og því geta hljóðfæraleikarar
ekki setið undir sviðinu í sama
mæli og þeir hafa stundum verið
látnir gera.
Þegar hljómsveitargryfjan er
ekki notuð má stækka framsviðið
sem nemur stækkun gryfjunnar.
Flestir ráðgjafar nefndarinnar hafa
talið stækkun á framsviði til mikilla
bóta fyrir leikhúsið. Reynsla erlend-
is frá bendir einnig til þess sama.
Þrískipt lyfta í gryfjunni auðveld-
ar mjög allar breytingar og opnar
möguleika á að koma þar fyrir leik-
myndum sem nota má á sýningum.
Lyftan auðveldar t.d. flutning á
þungum hljóðfærum, skapar mögu-
leika á nýjum innkomum, eykur
fjölbreytni í uppsetningum o.f 1. o.f 1.
Þegar gryfjan eða framsviðið er
ekki í notkun má koma þar fyrir
allt að 55 góðum viðbótarsætum.
Þetta er þó háð því að salargólfi
sé breytt.
Lyfta fyrir hreyfihamlaða
Vafamál er að líta beri á lyftu
fyrir hreyfihamlaða og fram-
MORGUNBLAÐINU hefúr borist
eftirfarandi greinargerð frá
byggingarnefhd Þjóðleikhússins.
Undirbúningsvinna fyrir endur-
"reisn Þjóðleikhússins hefur staðið
yfir í nokkur ár með starfi þriggja
nefnda, nú síðast byggingarnefndar
sem hefur samhljóða samþykkt til-
lögu að lagfæringum og endurbót-
um á Þjóðleikhúsinu, en alls hafa
um 15 hönnuðir unnið að verkinu
sem er mjög margslungið. Bygging-
amefndin hefur lagt höfuðáherslu
á að varðveita húsið svo sem kostur
er í núverandi mynd, en þær breyt-
ingar sem samþykktar hafa verið
eru til þess gerðar að skapa mun
betri möguleika en nú eru fyrir leik-
listarstarfsemina í húsinu og jafn-
framt er nauðsynlegt að gera breyt-
ingar af öiyggisástæðum. Tillögur
byggingarnefndar hljóða upp á 540
millj. kr. og hefur Alþingi þegar
samþykkt um 300 millj. kr. sem
áætlað er að framkvæma fyrir á
árinu 1990 og opna húsið aftur
fyrir leikstarfsemi í árslok 1990,
en því verður lokað í febrúarlok nk.
Langstærsti hluti fjárveitingarinn-
ar fer í viðhald og endurnýjun
lagnakerfis hússins sem er nánast
ónýtt. Þær breytingar sem áætlað
er að gera á leikhúsinu til þess að
gera það að betra leikhúsi kosta
um 60 millj. kr. eða sem nemur um
12% af framkvæmdakostnaði og
þar af kostar breytingin á sjálfum
aðalsalnum tæplega 15 millj. kr.
eða tæplega 3% af framkvæmda-
kostnaði.
1. Viðgerðir. Öll lagnakerfi
Þjóðleikhússins eru mjög illa farin,
enda komin til ára sinna.
Hreinlætis- og hitalagnir eru víða
steyptar í gólf og veggi og eru þær
lagnir gjörónýtar.
„ Loftræsikerfi hússins er mjög
lélegt og beinlínis hættulegt því það
f lytur auðveldlega eld og hávaði frá
kerfinu er allt of mikill.
Nauðsynlegt er að gera við múr-
skemmdir og endurnýja málningu,
stóla, Jteppi o.fl.
2. Oryggiskröfur. Mikið skortir
á að Þjóðleikhúsið uppfylli gildandi
öryggiskröfur og á það einkum við
um eldvarnir, brunahólfun og
flóttaleiðir.
Langbrýnast er að uppfylla kröf-
ur um eldvamir í og við áhorfenda-
sal og er endurnýjun á óvörðu timb-
urgólfi salar og svala þar efst á
blaði.
3. Aðgengi fatlaðra. Mikið vant-
ar á að Þjóðleikhúsið uppfylli kröfur
um aðgengi fatlaðra og þarf að
koma fyrir lyftu til þess að bæta
þar úr.
4. Bætt aðstaða til Ieiklistar-
flutnings. Flestar þær breytingar,
sem byggingarnefnd leggur til að
gerðar verði á húsinu og skýrðar
verða hér á eftir, eru miðaðar við
að bæta aðstöðu eða möguleika til
leiklistarflutnings.
Forsendur þessara breytinga eru
lög og reglugerðir um Þjóðleikhúsið
sem kveða á um að frumskylda
þess sé að sýna fjölbreytt leikverk,
en að auki og í minna mæli óper-
ur, ballet og söngleiki.
Jafnframt bættri aðstöðu flytj-
enda batnar öll aðstaða leikhús-
gesta til þess að njóta leiksýninga.
5. Bætt vinnuaðstaða. Vinnuað-
staða ljósa- og hljóðmanna verður
bætt í þessum áfanga en endurbæt-
ur á vinnuaðstöðu annarra starfs-
manna bíða áfanga.
G.Bætt aðstaða starfsmanna.
Nær engar endurbætur eru á að-
stöðu starfsmanna í þessum áfanga.
Endurbætur á búningsherbergjum,
matar- og kaffiaðstöðu o.s.frv. bíða
seinni áfanga.
7. Húsafriðun. Byggingamefnd
leggur mikla áherslu á að breyta
húsinu sem allra minnst og gæta
þess að allar breytingar verði í anda
hússins. Engar breytingar verða á
efnisvali og sumt verður fært í
upprunalegan búning.
Loft, veggþiljur, málning, litir,
gólfteppi, stólar o.s.frv. verður
óbreytt eða fært í upprunalegan
búning eftir því sem kostur er.
Byggingarnefndin telur sig vera
að vinna í anda arkitekts hússins,
Guðjóns Samúelssonar. Eftir stríð
lagði Guðjón fram fjölmargar tillög-
ur um breytingar á sal og víðar,
allar til þess fallnar að bæta húsið
sem leikhús. Þrátt fyrir góðar und-
irtektir byggingarnefndar sam-
þykkti hún ekki breytingarnar
vegna kostnaðar og tímaskorts.
Efri svalir hússins voru byggðar
að frumkvæði og að kröfu bygging-
arnefndar en ekki Guðjóns.
8. Kostnaður. Byggingamefnd
hefur reynt að halda öllum kostnaði
niðri eins og unnt er.
I þeim tilgangi m.a. hefur hún
nú þegar skorið niður endurbóta-
og breytingatillögur hönnuða um
rúmlega 70 milljónir og er enn að.
Helstu breytingar
Byggingarnefnd lítur á endur-
bætur á sjálfu húsinu, lögnum og
búnaði sem viðhald þó að endurbæt-
umar taki mið af nútímakröfum eða
venjum og hafi þar af leiðandi
margskonar breytingar í för með
sér.
Helstu breytingar samkvæmt
tillögu byggingarnefndar: (flokk-
að efltir kostnaði).
a. Hljómsveitargryfja, framsvið
— sviðslyfta.
b. Lyfta fyrir hreyfihamlaða.
kvæmdir vegna lyftunnar sem
breytingar, því hér er byggingar-
nefndin aðeins að uppfylla kröfu í
lögum og reglugerðum um aðgengi
fatlaðra.
lyftan þjónar ekki aðeins fötluð-
um heldur öllum öðrum sem vilja
komast milli hæða í framhúsinu.
Lyftan stöðvast á fimm stöðum þ.e.
á báðum hæðum í kjallara, and-
dyri, 1. og 2. hæð en nær ekki upp
á þriðju hæð.
Ljósabrú og ljósaturnar
í sal
Allir ráðgjafar og starfsmenn
sem byggingarnefnd hefur haft
samráð við eru sammála um að
bæta verði möguleika til sviðslýs-
ingar, sérstaklega til lýsingar á
framsviði.
Færanlega ljósabrúin og innfelld-
ir ljósaturnar í veggjum eru bestu
lausnirnar sem byggingamefndin
hefur séð til að uppfylla allar kröf-
ur um sviðslýsingu án þess að
snerta loft salarins og án þess að
breyta ásýnd veggja verulega.
Með þessum breytingum og
breytingum á skyggni yfir sviðsopi
eiga ljóskastarar og hátalarar að
hverfa úr augsýn áhorfenda þegar
horft er að sviðinu.
Svalaskipan - halli
á salargólfi
Byggingarnefnd leggur til að
salnum verði breytt m.a. af eftir-
töldum ástæðum og telur þær
ástæður vega þyngra en óskir um
húsafriðun sem vissulega vega
einnig þungt að mati hennar.
1. Allir áhorfendur eiga að geta séð
allt sviðið og niður á sviðsgólfið
hvar sem þeir sitja í húsinu.
Þessar eðlilegu kröfur (alþjóð-
legar viðmiðanir) eru nú aðeins
uppfylltar á 1. bekk í sal og á
miðsvölum.
2. Tengsl leikara við áhorfendur
batna verulega.
Að mati byggingamefndar og
ráðgjafa hennar munu tengsl
(sjón, heym, nálægð o.s.frv.)
áhorfenda og leikara verða með
miklum ágætum í sal eftir breyt-
inguna og hið sama gildir um
svalir þó að hæð og fjarlægð sé
að nálgast efri mörk.
Nú eru þessi tengsl talin mið-
ur góð nema þá helst á miðsvöl-
um og framarlega í sal, þó ekki
fremst vegna mikillar sviðs-
hæðar.
3. Allir áhorfendur horfa fram og
niður á sviðið en ekki upp (eins
og í eldri bíósölum) og sjá því
sjálft sviðsgólfið. Nú þarf stór
hluti áhorfenda í sal að horfa
upp og sér aldrei sviðsgólfið.
4. Talað mál mun flytjast skýrar
um salinn en nú. Hljómburður
verður jafnari um allt húsið og
þó nokkuð betri fyrir talmál en
nú er.
5. Verði hljómsveitargryfja stækk-
uð og framsviðið notað á sýning-
um munu áhorfendur sjá svo illa
frá efri svölum að afskrifa verð-
ur þær á slíkum sýningum. Aft-
ur á móti sést ágætlega frá
breyttum svölum niður á fram-
sviðið.
M.a. af ofangreindum ástæðum
leiða breytingarnar, að mati bygg-
ingarnefndar, til þess:
— að auðveldara verður að setja
upp í húsinu fjölbreyttari leik-
verk, óperur, ballet og söngleiki
án þess að núverandi kostir
Þjóðleikhússins glatist
— að auðvelda öllum og þó sérstak-
lega lágvöxnum leikhúsgestum
að njóta leiksýninga mun betur
en áður
— að laða að þjóðleikhúsinu nýja,
unga áhorfendur, sem aldir eru
upp við nálægð sjónvarps og æ
fullkomnari kvikpiyndahús
— að bæta samkeppnisaðstöðu
leikhússins
— að minnka líkur á því að örlög
leiklistar í Þjóðleikhúsinu verði
þau sömu og á aðalsviðum þjóð-
leikhúsa sumra nágrannaland-
anna (leiklistarstarfsemi hefur
t.d. nær lagst af á aðalsviði
Konunglega leikhússins í Kaup-
mannahöfn og fram eru komnar
tillögur um að leggja niður alla
leiklistarstarfsemi á vegum leik-
hússins).
Byggingarnefnd er sannfærð um
að heildaryfirbragð salarins breyt-
ist lítið þrátt fyrir breytingarnar
vegna þess að loft, veggir og sæti
eru óbreytt og svalir koma { svip-
aðri hæð yfir salargólfi og nú.
Að sögn ráðgjafarbyggingar-
Sætafjöldi núverandi tillögur / ' / /
aðstæður Ó A E
Salur 388 348 302 348
Neðri svalir 125 100 100 147
Efri svalir 146 122 122 ,
Samtals án sæta í gryfju: 659 570 524 495
í gryfju: 55 \ 55.
Samtals með sætum í gryfju: 659 570 579 5X50
Samtals „seld sæti“ án sæta í gryfju: 509 463 4£|5
Samtals „seld sæti“ ef framsvið er notað: 448 402 495
Samtals „seld sæti“ með sætum í gryfju: 509 518 550