Morgunblaðið - 05.11.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1992
'i"jj ■■ y .-| r ^ ’ i 1 it'í ru iH V" h Vrl» ur
43
Ritstjórar Danskrar-íslenskrar orðabókar, þær Ingibjörg Johannes-
sen og Hrefna Arnalds, og Halldóra Jónsdóttir aðstoðarritstjóri.
Dönsk-íslensk orðabók
Norræn menningarkynn-
ing að hefjast í Lundúnum
Norræn menningarkynning „Tender is the North“ hefst í Lundúnum
10. nóvember næstkomandi. Kynningin fer fram á ýmsum stöðum í
borginni, meðal annars Barbican Centre, Design Museum, Wigmore
Hall og víðar. Verndarar kynningarinnar eru Elísabet II. Englands-
drottning, Margrét II. Danadrottning, Karl XVI. Gustaf Svíakonung-
ur, Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands, Koivisto forseti Finnlands
og Haraldur V. Noregskonungur. Vigdís Finnbogadóttir forseti mun
flylja fyrirlestur um „nordic identity."
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
Dönsk - íslensk orðabók (945 bls.)
ísafoldarprentsmiðja 1992.
Oft hefur verið á það minnst hve
mikilvægt það er smáþjóð að eiga
góðar orðabækur. Orðabókastarf
má kallast mælikvarði á sjálfsvirð-
ingu þjóðar og prófsteinn á það
hvort hún fylgist með í þróun al-
þjóðlegrar þekkingar. Óþarfi ætti
að vera að minna á að því stærri
sem þjóð er þeim mun auðveldara
er fyrir hana að ráðast í annað eins
fyrirtæki og orðabókargerð. Sem
þýðir þá, öfugt skoðað, að litlar
þjóðir þurfa að leggja margfalt
meira á sig til þess að hafa í heiðri
eigin tungu og menningu.
Hér skal skotið inn dæmi um það
hve stórþjóðirnar eiga hægt um vik
að þessu leyti. Forlagið Duden var
rekið í báðum þýsku ríkjunum fram
að margfrægri sameiningu. Aust-
anmegin unnu fræðimenn við frem-
ur fornfálegar aðstæður meðan
starfsfélagar þeirra vestanmegin
unnu svipuð störf í tölvuvæddu
umhverfi. Hvorugt Duden-forlagið
sló af fræðilegum metnaði, hvorugt
taldi sig neinn aukvisa. Við samein-
ingu þýsku ríkjanna var hafist
handa um sameiningu þessara
tveggja forlaga sem munu þá
standa margfalt sterkari eftir en
áður.
Dönsk-íslensk orðabók ísafoldar-
prentsmiðju er mikið verk, bókin
geymir 45.000 uppflettiorð og þen-
ur sig yfir 945 blaðsíður. Ritstjórar
voru Hrefna Arnalds og Ingibjörg
Johannessen og aðstoðarritstjóri
Halldóra Jónsdóttir. Aðrir sérfræð-
Jónas Inglmundarson píanóleik-
ari.
ánægjuefni að fá Jónas inn á tón-
leikaröð sína í vetur.
Efnisskrá er fjölbreytt. Sala
aðgöngumiða verður við inngang.
ingar, ráðgjafar, prófarkalesarar og
setningar- og umbrotsmenn teljast
vera um 80 talsins. Þessi mikli fjöldi
aðstandenda verksins staðfestir
skynsamlega vinnutilhögun: Það
hlýtur hverju sinni að vera happa-
drýgst að fá sérfræðinga til að
kljást við mismunandi þætti verks.
Bókin er byggð á Politikens Nu-
dansk Ordbog, þaðan er stofninn í
orðaforðanum fenginn sem og ein-
stök textadæmi. Aðrar orðabækur,
sem stuðst hefur verið við, eru hátt
á þriðja tug talsins. Meðal þeirra
eru Ensk-íslensk orðabók Arnar og
Örlygs, Orðabók um slangur og
slettur í útgáfu_ Svarts á hvítu og
Orðalykill eftir Árna Böðvarsson. A
listanum er einnig Dönsk-íslensk
orðabók eftir Ágúst Sigurðsson, Ole
Widding og Freystein Gunnarsson
sem ísafoldarprentsmiðja gaf ein-
mitt út á árum áður.
Freistandi er að gera örlítinn
samanburð á þessum tveim dönsk-
íslensku orðabókum. í höndum mín-
um er útgáfan frá 1973, 1.055 bls.
að lengd og með u.þ.b. 30.000 upp-
flettiorðum. Ég tók 20 orð úr nýju
orðabókinni með slembiúrtaki og
bar þau saman við útgáfuna frá
1973. Mikil samkvæmni er í orða-
forða bókanna. Aðeins eitt þessara
í fréttatilkynningu segir að
menntamála- og utanríkisráðu-
neytin hafi ásamt listráðunautum
og listamönnum unnið að því að
gera þátt íslands sem veglegastan.
Meðal íslenska efnisins séu margs-
tuttugu orða, „fjerntboende", finnst
ekki í gömlu orðabókinni. Þýðingar
eru svipaðar en fjarri því alltaf eins;
í nýju orðabókinni eru að jafnaði
gefnir upp fleiri möguleikar en í
þeirri gömlu. Hvers kyns upplýs-
ingar - s.s. um merkingu, beyg-
ingu, hljóðfræði og þekkingarflokk-
un - eru ýtarlegri í nýju bókinni.
Þýðingar í nýju bókinni eru stund-
um með öðrum blæ en í þeirri
gömlu. Mismunandi þýðingar ein-
stakra orða er oft freistandi að líta
frekar á sem blæbrigðamun - sem
í sjálfu sér býður upp á fijóar
vangaveltur - heldur en raunveru-
legan merkingarmun. Svo nefnt sé
það sem augað staldrar fyrst við:
Hvort á t.d. að þýða „papirmasse"
sem „pappírsdeig“ eða “pappírsk-
voðu“?
Orðabókargerð er skapandi og
krefjandi starf\þar sem stundum
þarf að sýna vo‘gun. Mér þykir það
t.d. alldjarft þegar „naivisme“ er
þýtt á íslensku sem “næfismi" eða
„naívismi". Var fullreynt með að
finna hér íslenskan orðstofn?
Dönsk-íslensk orðabók er af-
rakstur metnaðarfullrar vinnu. Að-
standendur bókarinnar geta verið
stoltir af henni og skólafólk, þýð-
endur og almenningur munu eflaust
taka þessu verki fegins hugar. En
þótt ein orðabók sé í höfn bíða fleiri
síns tíma: Hvenær lítur dagsins ljós
ný þýsk-, frönsk- eða ítölsk-íslensk
orðabók?
konar tónleikar, þátttaka í norr-
ænni myndlistar- og listhönnunar-
sýningu. Einnig standa átta ís-
lenskir myndlistarmenn að samtíð-
arlistasýningum. En þær sýningar
eru ekki í beinum tengslum við
menningarkynninguna í Barbican
Centre.
Meðal íslenskra tónlistarmanna
eru Sigrún Eðvaldsdóttir, Blásara-
sveit Reykjavíkur, Einar Jóhannes-
son, Gunnar Guðbjörnsson, Pétur
Jónasson, Barnakór Kársnesskóla,
Áshildur Haraldsdóttir, djasshópur
undir stjórn Guðmundar Stein-
grímssonar, Mezzoforte og þjóð-
lagahópurinn Islandica. Einnig
mun djasshljómsveitin Súld koma
fram og KK-blues.
Sérstaklega verður haldið upp á
fullveldisdaginn 1. desember með
hljómleikum og Thor Vilhjálmsson,
rithöfundur mun einnig koma fram.
Flutt verður tónlist eftir Áskel
Másson, Pál ísólfsson, Karl O.
Runólfsson, Sigfús Einarsson, Jón
Leifs, Jón Þórarinsson, Þorkel Sig-
urbjörnsson og Atla Heimi Sveins-
son.
Leikgerð Sveins Einarssonar af
Bandamannasögu verður flutt.
Einnig leikritið „Ég er meistarinn"
eftir Hrafnhildi Guðmundsdóttur
Hagalín. Islenskir leikarar flytja
verkin.
Norrænar kvikmyndir verða
sýndar. Af íslenskum kvikmyndum
verður kynning á myndum Friðriks
Þórs Friðrikssonar, meðal annarra
Börn náttúrunnar, Rokk í Reykja-
vík og Skytturnar. Einnig Veggfóð-
ur eftir Júlíus Kemp, Svo á jörðu
sem á himni eftir Kristínu Jóhann-
esdóttur, Land og synir eftir Ágúst
Guðmundsson, Maður og verk-
smiðja eftir Þorgeir Þorgeirsson,
Ævintýri Pappírspésa eftir Ara
Kristinsson, Ingaló eftir Ásdísi
Thoroddsen, myndirnar Ryð og.
Kona ein eftir Lárus Ými Oskars-
son; Ferðalag Fríðu eftir Maríu
Kristjánsdóttur, Hrafninn flýgur
eftir Hrafn Gunnlaugsson, Atóm-
stöðin eftir Þorstein Jónsson; Tón-
leikarnir-baðkarið-listamaðurinn
og Jólatréð okkar eftir Sigurð Örn
Brynjólfsson.
Á bókmenntakynningum munu
Magnús' Magnússon, Guðmundur
A. Thorsson og Örnólfur Thorsson
ræða um íslendingasögurnar.
Á norrænni myndlistarsýningu í
Barbican Centre verða verk eftir
Jóhannes Kjarval, Svavar Guðna-
son, Huldu Hákon og Sigurð Guð-
mundsson. Einnig verða íslenskar
landslagsmyndir til sýnis þar.
Allir þjóðhöfðingjar Norðurlanda
verða viðstaddir á setningarhátíð-
inni 10. nóvember, auk Englands-
drottningar. Forseti íslands mun
opna norræna listhönnunarsýningu
í „Design Museum" að kvöldi 12.
nóvember og menntamálaráðherra
íslands mun opna íslenskar listsýn-
ingar um eftirmiðdaginn.
Á þeim verða verk eftir Eddu
Jónsdóttur, Tolla, Magnús Kjart-
ansson, Koggu, Sverri Ólafsson,
Skúlínu Kjartansdóttur, Guðrúnu
Nielsen og Sigrúnu Steinþórsdótt-
ur.
Myndverk eftir Pál Guðmunds-
son frá Húsafelli verða sýnd í
Sculpture Gallery Shurini. Sýning-
ar listamannanna verða í íslensku
listahverfi við Tower Bridge eða í
Butlers Wharf, en þar eru sjö sam-
liggjandi sýningarsalir. Einnig
verða til sýnis módel og teikningar
arkitekta, en þar sýna Ingimundur
Sveinsson, Pálmar Kristmundsson,
Margrét Harðardóttir og Steve
Krister. Auk framangreindra verða
verk eftir Svein Kjarval, Ásdísi
Thoroddsen, Jóhannes Jóhannes-
son og Jens Guðjónsson (silfurborð-
búnaður). Einnig verður íslensk
matvælakynning.
Norrænu menningarkynning-
unni lýkur 13. desember.
iVERÐLÆKKUN

Einkenni Civic eru fegurð og glæsileiki.
Þetta er bíll sem þú mátt ekki láta framhjá
þér fara. Nú býðst Civic á einstaklega
hagkvæmum kjörum. Verð eftir lækkun:
Civic 3dyra á verði frá: 899.000,—
Civic 4dyra á verði frá: 1.178.000,—
IIÍV
Gerðu raunhæfan samanburð á verði og
gæðum. Accord er sérlega vandaður og vel
heppnaður bfll jafnt að utan sem innan.
Verð eftir laekkun:
Accord EX með sjálfskiptingu: 1.518.000,-
{ Accorci EXi með sjálfskiþtingu: 1.615.000,-
Líttu við í Vatnagörðum 24 og kynntu þér
góða bíla og greiðslukjör við allra hæfi.
Tökum góða notaða bíla sem greiðslu upp f
nýjan.
ÁRÉTTRI LÍNU