Morgunblaðið - 05.11.1992, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 1992
í
NEYTENDAMAL
Blýeitrun
Hvernig verja má börn gegn blýeitrun

Að undanförnu hefur sérstök
athygli verið vakin á blýeitrun
hjá bönium. Helsta ástæðan
fyrir því er sú, að komið hefur
í \jós að hjá börnum eru hættu-
mörkin mun lægri en áður var
talið. í septemberlok lagði Al-
þjóða heilbrigðismálastofnunin
til að viðmiðunarmörk blý-
magns I bióði yrðu lækkuð úr
50 míkrógrömmum per lítra
(eins og stofnunin lagði til árið
1984) niður í 10 míkrógrömm
per Útra og er það gert tdl að
vernda heilsu ungbarna. Börn
eru sérstaklega viðkvæm fyrir
eitrunum af blýi. Komið hefur
i (jós, að það magn sem fram
til þessa hefur verið talið skað-
litið, getur haft alvarlegar af-
leiðingarnar og valdið tauga-
trufiunum og lægri greind.
Rannsóknir á blýi í blóði
barna
Árið 1990 var birt niðurstaða
rannsókna sem sérfræðingar í
eitrunarfræðum við háskólann í
Pittsburgh í Bandaríkjunum
gerðu á 132 ungmennum. Rann-
sóknin var endurtekning á rann-
sókn sem gerð var 11 árum áður
og birt árið 1979. í fyrri rann-
sókninni höfðu vísindamennimir
tekið eftir því að námshæfileikar
og samskiptahegðun virtist tengj-
ast beint viðkvæmni .fyrir blýi
snemma á ævinni, en það hafði
komið fram þegar kannaðir voru
þungamálmar í bamatönnum við-
komandi einstaklinga. Fram kom
að af 10 einstaklingum, sem höfðu
það mikið blýmagn í bamatönnum
að bent gæti til eitrunar, var helm-
ingur þeirra tveim áram á eftir
jafnöldram sínum í lestri. Enn-
fremur kom fram að af sjö, sem
höfðu aldur til að útskrifast úr
framhaldsskóla (high school),
höfðu þrír hætt í skóla.
Samband er á milli blýmagns
I blóði ungra barna og lélegs
námsárangurs
Vísindamennimir settu síðan
hin 122 ungmennin í þijá hópa
eftir því hve mikið blý hafði mælst
í bamatönnum þeirra: Þeir sem
höfðu haft lítið blýmagn (10
míkrógrömm eða minna), miðl-
ungsmagn (10-20 míkrógrömm)
og mikið magn (20-24
míkrógrömm). í ljós kom að ein-
staklingamir í hæsta blýmagns-
hópnum reyndust vera sex sinnum
líklegri til að hætta í skóla en
þeir sem vora í lægsta (10 míkróg-
ramma) hópnum, jafnvel eftir að
tekið hafði verið tillit til 10 pró-
sent mögulegra óvissuþátta.
Hærra blýmagn á yngri áram virt-
ist einnig vera í beinum tengslum
við lélegri árangur þegar prófaður
var orðaforði og rökræn málfars-
uppbygging, snerpa eða viðbrögð
þeirra virtust vera hægari svo og
samhæfíng augna og handa, einn-
ig reyndist lestrarkunnáttan lé-
legri.
Skaði blýeitrunar getur
verið varanlegur
Vísindamennimir segja að ef
hægt sé að mæla breytingar á
unglingsáram, sem rekja má til
blýmengunar, sé skaðinn varan-
legur. Heilinn muni ekki læknast
sjálfur, né félagslegar breytingar
sem oft fylgja í lqölfar heilaskað-
ans. Það sem hægt sé að gera,
sé að kom í veg fyrir blýeitran
með því að hindra blýmengun inn-
an dyra sem utan.
Nauðsynlegt að fylgjast vel
með óeðlilegum breytingum
á þroskaferli barna
Í febrúarblaði Ladies Home
Joumal er foreldrum bent á að
fylgjast vel með bami sínu og
láta mæla blýmagn í blóði þess,
ef þeir hafi ástæðu til að ætla að
það hafí komist í tæri við blý úr
umhverfínu. Sérstaklega ef bamið
á í erfíðleikum í námi, eða á við
hegðunarvandamál að stríða, eða
ætla má að greind þess hafí verið
skert. Blýmengun getur orðið í
íbúðahúsum hafí þau verið byggð
fyrir 1960, en fram að þeim tíma
var blý sett í málningu. Margir
ungir foreldrar hafa keypt eldri
hús og er málningin þar oft sér-
staklega varhugaverð ungum
bömum sem gjaman kroppa upp
og setja upp í sig lausa eða flagn-
aða málningu. Varað er einnig við
hættu sem stafar af ryki af gam-
alli málningu sem fjarlægð er
þegar gömul hús era gerð upp.
Blýeitran í bömum hefur verið
rakin til slíks ryks.
Ráð til að fyrirbyggja
blýeitrun lyá börnum
Fleiri ráð til era gefín:
Ef fjarlægja á gamla málningu
getur verið hyggilegt að fá fag-
menn til að vinna verkið. Vanfær-
ar konur og böm eiga ekki að
vera í húsinu á meðan.
Gæta skal þess vel að smáböm
nagi ekki viðarinnréttingar.
Þvo skal hendur þeirra áður en
þau borða og fara að sofa.
Gæta skal þess að að böm fái
nægjanlegt kalk og jám. Þessi
steinefni hindra upptöku blýs í
líkamann.
Gæta skal að öðram þáttum:
Geymið ekki mat í opnum dósum,
blýkristal, eða ákveðnum
keramikílátum. Blý frá þessum
ílátum getur lekið í matvælin.
Ef búið er nálægt umferðargöt-
um er ráð að láta fylgjast með
blýi í jarðveginum.
Gamlar vatnsleiðslur geta inni-
haldið blý, gott ráð er því að láta
vatn renna í nokkrar mínútur og
hreinsa út leiðslumar áður en
vatn er tekið til diykkjar.
Svo lengi sem öllum forvömum
er fylgt virðist ekki ástæða til að
hafa áhyggjur af blýeitrun hjá
bömum.
Brosið
Við erum alltof spör á bros-
ið. Fátt er þó mikilvægara á
tímum bölsýni og erfiðleika en
að þekkja gildi þess að brosa.
Brosið kostar ekkert, en ávinn-
ur mikið.
Brosið auðgar þann sem fær
það, án þess að svipta þann neinu
sem veitir það.
Brosið gerist í einni svipan, en
minningin um það getur varað
ævilangt.
Enginn er svo ríkur að hann
geti verið án þess, og enginn svo
snauður að hann geti ekki veitt
það.
Brosið skapar hamingju á
heimilum og góðvilja í viðskiptum.
Bros er vináttuvottur.
Bros er þreyttum hvfld og birta
þeim sem er dapur.
Bros er sólskin þess sorg-
mædda.
Bros verður ekki keypt eða
leigt, það fær ekki gildi fyrr en
það hefur verið gefíð öðram.
Ef einhver er of önnum kafínn
Blýeitrun lítt könnuð hjá
börnum hér á landi
Hér á landi virðist þessum
þætti, sem snýr að blýmengun hjá
bömum, hafa lítið verið sinnt,
eftir því sem næst verður komist.
Árið 1989 lét Heilbrigðiseftirlit
Reylq'avíkur mæla blýinnihald í
sandkössum og jarðvegi við þijú
bamaheimili í Reykjavík sem
staðsett era nálægt miklum um-
ferðargötum. Þar sem blý í jarð-
vegi mældist minna hér en í Kaup-
mannhöfn, var látið nægja að
áætla hve mikið blý böm á bama-
heimilum hér myndu láta ofan í
sig. Var það gert með því að
reikna út blýmagn í lofti (út frá
blýmælingum Hollustuvemdar á
eða of þreyttur til að brosa til
þín, þá skaltu brosa til hans.
Enginn þarf eins á brosi að
halda og sá sem ekkert bros á til
að gefa.
Miklatorgi), blýi i jarðvegi og blýi
í mat. Við útreikninga var gengið
út frá gefnum forsendum sem
byggðar vora á viðmiðunargildum
Alþjóða heilbrigðismálastofnunar-
innar.
Þó að blý í jarðvegi hafí mælst
talsvert meira í Kaupmannahöfn
en hér í borg, þá vekur það samt
athygli, þegar farið er yfír plagg
Heilbrigðiseftirlitsins frá þessum
tíma, að blýmagn í jarðvegi, sér-
staklega við barnaheimilið Valhöll
við Suðurgötu, var talsvert hátt
eða 70 miliigrömm í kg. Þar að
auki var þar um að ræða dagheim-
ili ungra barna sem er nær óvarið
við mjög mengandi umferðartorg.
Nauðsynlegt að kanna hér
blýeitrun þjá bömum
Nú hefur Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin sett nýja blýmeng-
unarstaðla sem era mun lægri en
eldri staðlar. í kjölfarið á því er
full ástæða til að gerðar verði
kannanir á blýmengun hjá böm-
um hér, ekki aðeins hjá yngri
bömum heldur einnig hjá þeim
eldri sem eiga í náms og/eða
hegðunarerfiðleikum og hafa
dvalið á bamaheimilum eða leik-
skólum á mengunarsvæðum.
Jafnframt þarf að gera ítarlega
úttekt á leiksvæðum bama sem
mörg hver era staðsett við miklar
umferðargötur umlukin bláma
mengunar frá útblæstri bfla dag-
inn út og daginn inn, árið um
kring.
M. Þorv.
Viljir þú vinna vináttu manns
skaltu fylgja ráði sem fáum
bregst:
Brostu
(Úr handraðanum)
GETID ÆTIÐ
TREYST GÆDUM
ROYAL LYFTIDUFTS
HÁSKÓLI ÍSLANDS
ENDURMENNTUNARSTOFNUN
GÆÐAST JÓRNUN í FYRIRTÆKIÞÍNU
Námskeið í þremur sjálfstæðum þáttum
Markmið námskeiðsins er að gera þátttakendur
færa um að taka þátt í mótun gæðastefnu, að starfa
að kerfisbundnum umbótaverkefnum, þekkja og
túlka kröfur gæðastaðla, að meta stöðu fyrirtækis-
ins og setja fram framkvæmdaáætlun og skipulag
fyrir gæðakerfi í fyrirtæki.
Leiöbeinendur: Davið Lúðvíksson, verkfr. hjá Fé-
lagi íslenskra iðnrekenda, Höskuldur Frímannsson,
rekstrarhagfr. Ráðgarði hf. og lektor við H.í. og
Pétur K. Maack, prófessor við H.Í., auk gestafyrir-
lesara.
Tími: 12., 19., 26. nóvember, 3. og 10. desember,
kl. 13.00-18.00.
Verð: Kr. 19.500,- fyrir allt námskeiðið en 5.200,-
dagurinn, séu sóttir einstakir þættir.
Námskeiósþættir:
1. Yfirlit yfir gæðastjórnun - einkum í ljósi evr-
ópskrar markaösþróunar. Mikilvægi og nauðsyn
gæðastjórnunar kynnt ásamt megin atriðum hennar
eins og stefnumótun í gæðastjórnun. 12. nóvember.
2. Gæðastjórnun sem aðferö við að bæta rekstur
fyrirtækja. Aðferðir heildargæðastjórnunar kynnt-
ar. 19. og 26. nóvember.
3. Gæöakerfi - ISO 9000. Áhersla er lögð á að
fyrirtæki geti metið hvernig þau standa að gæða-
stjómun miðað við almennar og alþjóðlegar kröfur
þ.á m. ISO framleiðslu- og þjónustustaðla og stað-
al um stjórnun umhverfismála. 3. og 10. desember.
Upplýsingar í símum 694923, -24 og -25.