Morgunblaðið - 03.07.1996, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 3. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hlúum að
börnum heims
- framtiðin
er þeirra
FRAMLAG ÞITT
ER MIKILS VIRÐI
★ HSM Pæssen GmbH
• Smár en knár pappírstætari
• Tæknilega fullkominn
• Verð fyrir alla
Flaggað
KAUPSKIPAFLOT-
INN er nánast horfinn
úr íslenskri skipaskrá,
en í dag er hann aðeins
5 skip. Fyrir aðeins 10
árum síðan voru skráð
hér á landi 41 kaup-
skip. Fyrir þessari þró-
un eru ýmsar ástæður
og sumar eðlilegar, svo
sem gámavæðing sjó-
flutninga, sameining
skipafélaga, gjaldþrot
og sú staðreynd að í
dag er þróunin sú að
skip eru að verða
stærri, hagkvæmari og
færri fyrir bragðið.
Önnur ástæða og al-
varlegri, er flótti íslenskra kaup-
skipaútgerða með skip sín undir
aðra þjóðfána, sem búa þeim hag-
stæðari rekstrarskilyrði. Sem af-
leiðing af þessari þróun þá er stór
hluti þejrra kaupskipa sem rekin
eru frá íslandi í dag skráður undir
erlendum þjóðfana og lýtur þar af
leiðandi öðrum iögum og reglum
en íslenskum, bæði með tilliti til
skatta, mönnunar og öryggisreglna.
Þessi fækkun í kaupskipaflotanum
hefur leitt af sér samdrátt í störfum
farmanna, jafnt undirmanna og
yfirmanna, og tekju- tap þjóðarbús-
ins vegna minnkandi umsvifa sem
óneitanlega fylgja slíkri útgerð.
Þessi öfugþróun getur varla talist
viðunandi hjá þjóð sem telur sig
vera siglingaþjóð og á allt sitt und-
ir sjávarútvegi og siglingum komið.
Rekstur kaupskipaútgerða er að
mörgu leyti ólíkur hefðbundnum
fyrirtækjarekstri þar sem keppt er
á vel afmörkuðum markaði í
ákveðnu landi, þar sem stærðir eru
þekktar og allir keppendur búa við
sömu samkeppnisreglur. í skipa-
rekstri á alþjóðamarkaði er verið
að keppa við fyrirtæki sem flest búa
við mun samkeppnis-
hæfari rekstrarskilyrði
á flestum sviðum en
skipafélög hér á landi.
Það er viðurkennd
staðreynd að kaup-
skipaútgerð er mjög
svo gjaldeyrisskapandi
rekstur fyrir siglinga-
þjóðir, ekki bara vegna
beinna flutninga fyrir
flaggþjóðina heldur
einnig vegna flutninga
milli hafna erlendis
fyrir þriðja aðila (cross
trades) þar sem tekj-
umar eru látnar fiæða
í gegnum hagkerfi við-
komandi flaggþjóðar.
Gjaldeyrisframlegð (invisible earn-
ings) af slíkum viðskiptum myndast
við fjármálaþjónustu ýmiskonar svo
sem umfangsmikil banka- og trygg-
ingaviðskipti og sérhæfða ráðgjaf-
arþjónustu sem yfirleitt á sér stað
í kringum flutninga- og kaupskipa-
útgerð.
Siglingaþjóðir á borð við Breta,
Dani, Norðmenn hafa átt við svipað
vandamál að glíma, sem og raunar
flestar nágrannaþjóðir íslendinga,
og hafa mörg þessara landa nú
þegar breytt lögum um skipaskrán-
ingu með því að opna hana og bjóða
nú upp á alþjóðlega skipaskráningu
(offshore registers) þar slakað hef-
ur verið verulega á skattbyrðum
útgerða, boðið uppá rýmri mönnun-
arreglur, auk þess sem farmönnum
hefur verið boðið uppá umtalsverðar
skattaívilnanir. Þar sem þessar
breytingar hafa verið gerðar í fullu
samráði við hagsmunasamtök far-
manha auk trygginga- og flokkun-
arfélaga í þessum löndum hefur
hvergi verið hvikað frá öryggiskröf-
um varðandi ástand skipa. Einmitt
þetta atriði hefur mælst vel fyrir
hjá útgerðum sem margar hveijar
Sigurgeir
Sigurðsson
STOÐTÆKNJ
Gísli Ferdimndsson efif
Lækjargata 4-6 • 101 Reykjavík
Sími 551 4711 • Fax 562 6026
f"l
ál,lauP990g.ísfa»2.SO°'-
Aöeins
Fjárfestíng íbetrí hetísu og veHíðan!
„Eghef lengi verið með slæma verki í bakinu og öðru hnénu,
en aldrei gert neitt í því. / vetur fór ég í greiningu hjá Stoðtækni og
það voru smíðuð íþróttainnlegg handa mér sem ég hef mikið notað.
Og það verður að segjast eins og er að ég er allt annar maður - laus
við þessa hvimleiðu verki og líður öllum mikið betur.
Ég mæli hiklaust með svona greiningu og fagmennsku þeirra
hjá Stoðtækni.u
Alfreð Gíslason,
þjálfarí KA:
út
hafa átt erfitt uppdráttar með
rekstur sinn undir þægindafánum
þriðja heims ríkja. Breytingarnar
hafa einnig leitt til þess að stór
hluti kaupskipaútgerða þessara
þjóða hefur nú snúið til baka með
bæði höfuðstöðvar og skip sín sem
þær hafa endurskráð undir eigin
þjóðfária, auk þess sem skipaeig-
endur frá öðrum þjóðum hafa kosið
að skrá skip sín undir þessum
breyttu skipaskrám (þ.á m. ís-
lenskir). Það sem einnig hefur gerst
og menn áttu kannski ekki von á,
er að þrátt fyrir fijálsari mönnunar-
reglur hefur talsverður hluti þeirra
útgerða sem kosið hafa að endur-
Með því að opna ís-
lenska skipaskrá á sam-
bærilegan hátt og gert
hefur verið í nágranna-
löndum, segir Sigurður
Sigurgeirsson, ætti
ísland að geta náð til
baka öllum „íslenskum“
skipum undir eigin
fána aftur.
skrá skip sín undir eigin þjóðfána
kosið að manna skip sín heima-
mönnum á ný, þetta á þó aðallega
við hvað varðar stöður yfirmanna.
Þótt íslenski kaupskipaflotinn
hafi aldrei talist vera stór á alþjóð-
legan mælikvarða, þá er það sorg-
legt að sjá hversu hratt hann hefur
dregist saman, án afskipta né að-
gerða stjórnvalda og viðeigandi
stéttarfélaga. Með því að opna ís-
lenska skipaskrá á sambærilegan
hátt og gert hefur verið í nágranna-
löndum, þá ætti ísland að hafa alla
burði til að ná til baka öllum „ís-
lenskum“ skipum undir eigin fána
aftur. En auðvitað á smáríki eins
og ísland að gera mun betur og
skoða vandlega aðrar róttækari
lausnir sem skapað geta bæði störf
og gjaldeyri, eins og til dæmis þá
leið sem eyríkið Kýpur valdi árið
1963, en með lagabreytingum fyrir
33 árum lækkaði stjórn Kýpur
skatta á rekstrarhagnað skipafé-
laga og tengdra þjónustufyrirtækja
úr u.þ.b. 40% niður í 4%, og felldi
alfarið niður aðstöðugjöld á skipa-
félög og fyrirtæki skráð undir hinni
endurbættu skipaskrá, tekjuskattur
sjómanna sem skráðir eru á skip
undir Kýpur fána var afnuminn,
stimpilgjöld vegna lána og veðsetn-
inga vegna skipakaupa og leigu-
samninga voru lækkuð verulega,
auk ýmissa annarra tilslakana.
Uppskeran lét ekki á sér standa,
skipafélög hafa streymt til eyjar-
innar með rekstur sinn og flota til
skráningar. Auk þessa hafa þjón-
ustufyrirtæki tengd skiparekstri,
svo sem bankar, tryggingafélög,
flokkunarfélög, áhafnaþjónusta,
varahlutaþjónusta, olíufélög, skipa-
miðlarar, skiparekstrarþjónusta og
fjármálaráðgjöf annaðhvort flutt
rekstur sinn eða opnað útibú á
Kýpur. Afleiðing þessa er að Kýpur
er í dag með íjórða stærsta kaup-
skipaflota heiriis, með 2640 skip
skráð og 25,3 milljóna tonna burð-
argetu. Umsvif allra þessara fyrir-
tækja sjá eyjunni í dag fyrir gífur-
legum gjaldeyristekjum.
Þó að á Islandi séu starfandi
nokkur skipafélög sem halda uppi
flutningsþjónustu til og frá landinu,
þá er staðreyndin sú að skip þeirra
eru skráð erlendis að stórum hluta
og þar af leiðandi er stærsti hluti
inn- og útflutningsvara íslendinga
fluttur í erlendum skipum. Þetta
getur varla talist vera viðunandi
ástand til frambúðar. Það er ljóst
að breytinga er þörf á þessu sviði,
en spurningin er sú hvort hér á
landi sé pólitískur vilji fyrir ein-
hverskonar breytingum. Engu
verður komið til leiðar nema stétt-
arfélög farmanna og samtök út-
gerðamanna og jafnvel aðrir hags-
munaaðilar svo sem t.d. trygg-
inga-, olíu- og flokkunarfélög komi
sér saman og þrýsti á stjórnvöld
um framkvæmdina. Það er í raun
engu að tapa og allt að vinna fyrir
þá sem hagsmuna eiga að gæta,
störf farmanna til sjós og þjónustu-
aðila til lands eru orðin fá hvort
eð er og þeim fer fækkandi. Auðvit-
að vildu íslenskar kaupskipaútgerð-
ir helst sigla skipum sínum undir
íslenskum fána en þá verða stjórn-
völd á Islandi að skapa hér sam-
keppnishæft rekstrarumhverfi, fyrr
skeður ekkert.
Að lokum, grípum tækifærið til
nýsköpunar og hrindum strax í
framkvæmd löngu timabærum
breytingum og uppstokkun á ís-
lenskri skipaskrá. Flöggum heim
aftur.
Höfundur er
skipurekstrarfræðingur og
starfar sem forstöðumaður
skiparekstrardeildar hjá bresku
skipafélagi íLondon.
Helgi Hálfdanarson
Baksviðs
TALSVERT hefur borið á því,
að orðið baksviðs sé látið merkja
„að tjaldabaki" og haft um eitt-
hvað sem gerist óséð, svo sem
„baktjaldamakk“ í stjórnmálum.
En ekki er það rétt.
Orðið baksviðs er að sjálfsögðu
komið úr leikhúsmáli, þar sem það
er haft um það sem fram fer aft-
ast á leiksviði en blasir þó við
áhorfendum. í orðabók Menning-
arsjóðs er orðið baksvið sagt
merkja „sá hluti myndar, leiksviðs
eða annars sem áhorfanda virðist
fjærst".
Áður fyrr var danskættaða orð-
ið afsíðis einatt haft um það sem
gerðist á útjöðrum leiksviðs, eink-
um það sem sagt var á sviðsbrún
til salargesta en átti að fara fram
hjá öðrum leikpersónum á sviðinu.
Um þetta er nú á dögum frekar
notað orðið útsviðs. Og þegar til-
greind er staða á sviðinu er sagt
eftir atvikum baksviðs, forsviðs
eða innsviðs. En það sem á sér
stað að tjaldabaki fer fram aftan
sviðs eða utan sviðs.
Að sjálfsögðu er allt þetta orða-
far einkum við haft af leiklistar-
fólki og bezt fer á því, að almennt
sé því beitt í samræmi við þá notk-
un. Því skal ráðlagt að hafa ekki
orðið baksviðs um það sem fer eða
á að fara dult; um það er betur
sagt „að tjaldabaki".
Hér skal í leiðirini nöldrað ofur-
lítið út af því, að orðið leikhús sé
haft um annað en það, sem gagn-
sæi þess ber með sér; enda merk-
ir það samkvæmt orðabók Menn-
ingarsjóðs „hús sem sjónleikir eru
sýndir í, sjónleikahús“ og annað
ekki. En nokkuð hefur borið á þvi
nú á dögum, að orðið leikhús sé
haft um leikverk; jafnvel hefur vel
gerð leiksýning verið kölluð „gott
leikhús".
Auðvitað er þama á ferðinni
stæling á erlendu orðbragði ásamt
ögn af hlálegri tilgerð. En erlenda
orðið teater (eða Theatre) getur
þýtt fleira en íslenzka orðið leik-
hús og verður því ekki alltaf þýtt
með því. Sá merkingar-auki, sem
þar væri um að ræða, er ekki
aðeins ósmekklegur heldur einnig
með öllu þarflaus.