Morgunblaðið - 22.02.1997, Page 32

32 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
NEYTEIMDUR
AÐSENDAR GREINAR
Fita í fóðri kemur fram
í bragði svínakjöts
Morgunblaðið/Porkell
RÓSA Jónsdóttir önnum kafin við skynmat á svínakjöti.
ÆTLI lesendur geti fundið mismun-
andi bragð af svínakjöti eftir fóðrinu
sem svínin hafa fengið síðustu vik-
urnar fyrir slátrun? „Það er ekki
ólíklegt, að minnsta kosti þegar fita
í fóðri er annars vegar," segir Rósa
Jónsdóttir en ritgerð hennar til
meistaraprófs við matvælafræðiskor
Háskóla íslands í samvinnu við
fæðudeild Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins fjallaði einmitt um
áhrif fitu í fóðri á gæði svínakjöts.
Verkefni hennar var styrkt af iðnað-
arráðuneytinu.
„Við mátum vinnslueiginleika,
bragðgæði og geymsluþol kjötsins
út frá mismunandi magni fiskimjöls
og fitugerða sem svínin höfðu verið
fóðruð á fyrir slátrun." Rósa skoð-
aði síðan fitusýrusamsetningu og
athugaði hvernig fita í fóðri skilaði
sér í forðafitu og vöðva.
í ljós kom að fóðrið hafði mikil
áhrif á fitusýrusamsetningu og skil-
aði sér beint í forðafítu svo og vöðva-
fitu. „Fiskimjöl er góður próteingjafí
fyrir svín, fitan úr fískimjöli er fjöló-
mettuð sem gerir fítuna hollari. Á
hinn bóginn er gallinn sá að frekari
hætta er á þránun ef um fjölómett-
aða fítu er að ræða en ef fítan er
mettuð og þar með aukin hætta á
óbragði."
Hópur dómara skynmat kjötið
Rósa segir að hópur sérvalinna
dómara hafí kannað bragðgæði
kjötsins með skynmati þ.e.a.s. beitt
sjón, lykt og bragði við að meta kjöt-
ið. Kjötið er soðið í poka og engum
bragðefnum bætt saman við. Það
er síðan smakkað. Hluti kjötsins var
frystur og að sjö mánuðum liðnum
var kjötið soðið og geymsluþol þess
athugað með öðru skynmati sem
framkvæmt var af sömu dómurum.
Óbragð ef hert lýsi var notað
- Kom fiskimjölið eða fítan í
gegn þegar kjötið var bragðað?
„Þegar svínin höfðu verið fóðruð
á 12% fískimjöli og hertu lýsi urðu
dómarar varir við aukabragð af kjöti
og fítu. Eftir sjö mánuði var munur-
inn enn áþreifanlegri.“
Rósa segir að í kjölfar þessara
rannsókna og annarra sem staðfesta
sömu niðurstöður hafí notkun á
hertu lýsi í fóðri verið hætt hérlend-
is og í staðinn er til dæmis tólg eða
sojaolía notuð.
Hún segir að fískimjöl í fóðri hafi
skilað sér í auknu magni Omega 3
fítusýra en þessar fítusýrur eru við-
kvæmar fyrir þránun og því meiri
hætta en ella á aukabragði. Óbragð-
ið fannst hins vegar einungis þegar
hert lýsi var með í fóðrinu. Þegar
hún er spurð hvers vegna óbragð
hafí ekki fundist ef svín hafí bara
fengið fískimjöl segir hún að því sé
ósvarað. „Ástæðan kann að vera sú
að verið var einungis að skoða óunna
kjötvöru en aukin hætta er á þránun
með frekari vinnslu á kjötinu."
Rósa ítrekar að fískimjöl sé ágæt-
is próteingjafí fyrir svínin en bendir
á að það þurfí að gefa af skynsemi.
Sojaolían gerði fituna lina
Þá kom í ljós að ef svínum var
gefin sojaolía hafði það neikvæð
áhrif á vinnslueiginleika þ.e.a.s. fít-
an varð lin.
- Komu þessar niðurstöður á
óvart?
„Það kom nokkuð á óvart að
áhrifa fítu gætti í vöðvum kjötsins
og að samsetning fítusýra væri ekki
stöðugri þar en í forðafítu. Það var
auðvelt að greina fítusýrusamsetn-
ingu herta lýsisins í forðafitunni svo
og í vöðvafitunni."
Hún segir að menn hafi vitað um
áhrif sojaolíu í fóðri svína en engar
niðurstöður voru til um áhrif herts
lýsis.
- Eru íslensk svín á svipuðu fóðri
og í nágrannalöndunum?
„Eftir að svínin eru orðin þrjátíu
kíló að þyngd er fiskimjöl ekki gefið
í nágrannalöndum en hér á landi
tíðkast að gera það fram að slátrun.
Að öðru leyti eru dýrin á svipuðu
fóðri.
Rósa telur hins vegar áhugavert
að fylgjast með frekari vinnslu á
svínakjöti, s.s. hökkun og söltun til
að athuga hvort þránunar verði vart
í unnum svínakjötsvörum eins og
pepperoni eða skinku.
NYTT
Hagkaup í
Kjörgarði
tekur stakka-
skiptum
VERSLUNIN Hagkaup við Lauga-
veg hefur tekið stakkaskiptum. Búið
er að gjörbreyta öllu skipulagi versl-
unarinnar og útliti. Gengið er inn í
verslunina þar sem áður var gengið
út, sérvörudeildin hefur vikið fyrir
fersku grænmeti í viðarkerrum, ný-
bökuðu brauði og sætakökum. Af-
skorin blóm blasa við þegar inn er
komið. Búðin er innréttuð i svipuðum
stíl og Hagkaupsverslunin á Garðat-
orgi í Garðabæ þar sem lögð er
áhersla á ferska vöru. Viður er áber-
andi í innréttingum, útlitið náttúru-
legt og skilaboð til viðskiptavina
krítuð á krítartöflur.
Búið er að koma upp bæði kjöt-,
og fískborði þar sem boðið er einnig
upp á tilbúna rétti í ofninn. Þá er í
versluninni sérstakt ostaborð þar sem
viðkiptavinir geta smakkað og keypt
ost í þeim stærðum sem hentar.
Um helgina standa viðskiptavin-
um til boða ýmis sértilboð í tilefni
opnunarinnar.
Kristalsglös
EFTIRFARANDI ráðleggingar var
að finna í bandarískum bæklingi
fyrir þá sem vilja hugsa vel um
kristalinn sinn.
Til að koma í veg fyrir að krist-
all brotni við uppþvott borgar sig
að láta hann standa við herbergis-
hita í nokkra stund áður en hann
er þveginn. Þetta er mikilvægt þeg-
ar um er að ræða kristalsglös sem
Morgunblaðið/Þorkell
NÝ og breytt Hagkaupsverslun í Kjörgarði
í hafa verið ísmolar. Vatnið á að
vera volgt og sápan mild. Sam-
kvæmt þessum ráðleggingum má
helst ekki þvo kristalsglös í upp-
þvottavél því þvottaefnið sem oft
er notað fer illa með glösin. Ekki
er ráðlegt að geyma glös á hvolfi
því brúnir glassins eru viðkvæmar.
Lítil hvít-
lauksbrauð
MYLLAN hefur
hafið fram-
leiðslu og sölu á
hvítlauksbrauð-
um, bæði fínum
og grófum. í
hverri pakkn-
ingu eru átta
stykki og er
hverju brauði
pakkað í stei-
karfilmu svo hægt sé að nota eitt
brauð í einu ef vill. Um 425 grömm
af hvítlauksbrauðum eru í hveijum
poka.
Morgunblaðið/Júlíus
Morgunblaðið/Golli
Hársnyrtivörur
SKIPHOLTS apótek hefur hafíð sölu
á hársnyrtivörum frá J.F. Lazartigue
í Frakklandi. Um er að ræða ýmsar
tegundir hársápu, hár- og djúpnæring-
ar. í Frakklandi eru sjötíu J.F. Lazart-
igue verslanir og vörumar eru seldar
í yfír 140 verslunum í tuttugu löndum.
Þá eru einnig til sölu hjá apótekinu
náttúruleg hársápa og næring með
vítamínum og jurtum sem eru frá
Health & Diet Company Ltd svo og
hársnyrtivörulína frá fyrirtækinu
Nicky Clarke. Umræddar hárvörur
innihalda jurtir og plöntur s.s. aloe
vera, rósmarín og kamillu svo og
náttúrulegar ilmkjamaolíur.
Umboð fyrir vöramar hefur Bere:-
fell ehf.
Dvergurinn og
Grundartanginn
FYRIR mörgum árum var mér
sögð saga af dvergi nokkrum. Hún
rifjaðist upp fyrir mér vegna
áforma stjórnvalda um að auka
stóriðju á Grundartanga.
Dvergurinn sem var afar smá-
vaxinn lifði sem einbúi sáttur við
sitt og stundaði vinnu sína af kost-
gæfni. Nágranna, sem annars lét
sér annt um hann, datt í hug að
gera honum smá grikk, fór inn í
íbúð hans og stytti alla
fætur á húsgögnun-
um, þannig að hús-
gögnin lækkuðu öll
jafnt. Þegar dvergur-
inn kom heim, fann
hann strax að heimilið
hafði breyst og honum
fannst hann ekki leng-
ur sá sem hann taldi
sig vera, nefnilega
dvergur.
Þessi upplifun
dvergsins orsakaði til-
vistarkreppu vegna
vanmáttar og til-
gangsleysis. Þess
vegna ákvað hann að
stytta sér aldur, sem
hann og gerði áður en nágranni
hans gat leiðrétt verknaðinn.
*
Við vitum vel, segir 01-
afur Oddsson, hversu
skammt við erum komin
á umhverfissviðinu.
Maðurinn og siðfræðin
Allir menn, sama hvar þeir búa
og í hvaða hlutverkum þeir eru,
mynda sér meðvitað eða ómeðvitað
skoðanir á því hvað sé rétt eða
rangt í samskiptum sínum við aðra,
menn, dýr eða náttúru.
I ljósi þessarar fullyrðingar er
með ólíkindum hvað stjórnmála-
menn og embættismenn hafa hvít-
þvegið sig gagnvart öllum þáttum
undirbúnings að stóriðjufram-
kvæmdum á Grundartanga. Það
skyldi þó ekki vera að samviskan
væri ekki í lagi? Stangast pólitísk
markmið á við önnur æðri, sam-
kvæmt gæðum, gildismati, raun-
verulegum verðmætum og heildar-
hagsmunum? Voru stjórnsýslulög-
in brotin í þessu máli? Af hveiju
þessi gassagangur og hraði?
Engin flokkspólitísk mörk
Umræðan um Grundartangam-
álið, stóriðju almennt, virkjanir,
hálendið, ferðamannaþjónustu og
hreina náttúru í því sambandi er
langt fyrir ofan flokkspólitísk
mörk. Hún byggist á gildismati
fólks sem lætur sér annt um land-
ið sitt og framtíð. Skoðamyndunin
breytist ört og þeim fer fjölgandi
sem gera sér grein fyrir því hvað
það er mótsagnakennt, að á sama
tíma sem glímt er við afleiðingar
af illri meðferð fyrri og núlifandi
kynslóða á landinu, sé bætt við
skuldir okkar og heimsins alls með
vafasömum verksmiðjurekstri.
Sem oftar eru stórnmálamenn á
eftir almenningi í hugsun og verki
vegna þess hve tengsl þeirra eru
lítil við almenning. Þeir halda að
hvort tveggja sé hægt að gera,
sleppa og halda. Segja eitt og gera
annað. Tiltrú almennings hefur
minnkað vegna tengslaleysisins.
Þess vegna öðlast nú margir hug-
rekki til að mótmæla fyrirhugaðri
stóriðju á Grundartanga og styðja
því Kjósveija í baráttu þeirra við
valdið. Fjölmiðlafólk er næmt á
æðaslátt landans og fjallar því um
málið en ekki til að hnekkja á
stjómvöldum, eins og stjórnmála-
menn halda gjarnan.
Rætur Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks standa djúpt í
Kjósinni, en í þessu máli skiptir
það engu. Hér vega þyngst hags-
munir sem byggjast á hreinni nátt-
úru og landgæðum í sókn en ekki
vörn. Þegar sveitafólkinu er nóg
boðið af valdníðslu, ofstjórn og
vanvirðingu stjórnvalda, rís það
upp og mótmælir. Þetta fólk biður
um að fá að vera í friði með sitt.
Það er ekki verið að
reyna að ná út fjár-
magni úr ríkissjóði.
Bætur skipta hér engu
máli fyrir Kjósvetja.
Þeir verða heldur ekki
keyptir til pólitískrar
hlýðni, haldi það ein-
hver.
Stjórnmálamenn! -
vinnið með fólkinu, þá
losnið þið við að sanna
ykkur. Gerið sem
minnst - fólkið vinnur
verkin.
Landinn og
umhverfismálin
Við vitum vel
hversu skammt við erum komin á
umhverfissviðinu. Fjölmiðlar hafa
bent á mörg slæm dæmi á síðustu
árum. Nýleg ástandsskýrsla Heil-
brigðiseftirlits Suðurlands er lýs-
andi fyrir ástandið almennt í land-
inu. Sorphirða, frárennsli og
neysluvatnsöflun er í ólagi o.fl.
o.fl. Við erum rétt að byija. Klárum
að hreinsa áður en bætt er við.
Greiðum upp gamlar skuldir við
landið áður en við bætum við nýj-
um. Enga nýja stóriðjutolla.
í umræðum um Grundartanga
hafa meðmælendur sumir verið með
ábendingar um að andstæðingum
farist nú ekki að tala um mengun.
Þeir ættu að taka til í eigin garði.
Of margir bílar og dráttarvélar,
reykur vegna sinubruna, tilbúinn
áburður út í ár o.s.frv. Þetta er
allt saman rétt. Það réttlætir ekki
skít frá stóriðju og útilokar ekki
að staðsetningu stóriðju sé mót-
mælt með réttu. Við höfum öll verk
að vinna á umhverfissviðinu. Þess
vegna skulum við ekki bæta nýjum
verkefnum á okkur.
Hvar má stunda lífrænan
landbúnað?
Hafi iðnaðarráðherra meint það
sem hann sagði í síðdegisútvarpi
Bylgjunnar 17. des. sl. að lífrænan
búskap ætti ekki að stunda við
Hvalförð heldur í Mýrdalnum eða
á Héraði. Var hann í raun að lýsa
mengunarstefnu ríkisstjórnarinnar
og að Hvalfirðinum skildi fórnað?
Ljótt er ef satt er. Það er ekki leið
til að gera landbúnað, ferða-
mennsku og smáiðnað sjálfbæran
í kringum Hvalfjörðinn.
Stóriðjan og dvergurinn
Umræðan snýst ekki um litla
eða mikla mengun, heldur enga
mengun, ekkert álver, enga
stækkun járnblendiverksmiðjunn-
ar í Hvalfirði. Við erum nógu rík
til þess. Við fórnum ekki meiru
fyrir minna, nefnilega náttúru-
auðlindum okkar. Vilji stjórnvöld
fylgja þessari stóriðjustefnu á að
koma henni fyrir þar sem hún
hefur minnst skaðleg áhrif á allan
hátt.
Mig grunar að það séu aðeins
tveir sem geta leyst þetta mál.
Annar er Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra. Ég bið ykkur báða að
hjálpa til við lausn málsins.
Tilhugsunin um þessa stóriðju
veldur mér tilvistarkreppu. Mér
finnst ég vera agnarsmár dvergur.
Höíundur cr kynningarfulltrúi
Skógræktar ríkisins ogsumaríbúi
íKjós.
Ólafur
Oddsson
I
j
í
)
I
)
)
)
)