Morgunblaðið - 22.02.1997, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997 43- „
AÐSENDAR GREINAR
ir stóriðjuverum í sínum heimalönd-
um. Benda má á að álver sem stend-
ur um 50 km fyrir norðan Diissel-
dorf í Þýskalandi fékk árið 1991
umhverfisverðlaun Sameinuðu
þjóðanna. Mengun er víða t.d. ryðg-
uð bíla- og búvélahræ úti um allt,
útblástur ökut.ækja, sem sums stað-
ar horfir til vandræða, og hvert
skyldi kolsýringurinn úr Hvalfjarð-
argöngunum lenda þegar búið verð-
ur að hleypa umferð á þau? Það er
víðar mengun á ferðinni en bara
úr álverum. Og ekki er nú ónýtt
að beina straumi ferðafólks í gegn-
um hænsnaskítsóþverrann í Kjós-
inni á fögrum sumardegi.
Talið er að 120 þúsund ferða-
menn mengi jafn mikið og 200
þúsund tonna álver. En með allri
virðingu fýrir Hvalfirðinum, og eins
og ég hef gaman af að aka hann
á góðum degi, þá hef ég alderi fyrr
heyrt að þar væri um neitt sérstakt
landbúnaðarhérað að ræða (bið af-
sökunar) og vitað er að þar hafa
bæir verið að fara í eyði og búum
að fækka svo væntanlega fær Mjók-
ursamsalan ekki mjólk þaðan. Þá
er ekki úr vegi að benda á nokkrar
staðreyndir í sambandi við álverið
í Straumsvík. Tæp 30 ár eru síðan
það tók til starfa og ekki er vitað
um nein alvarleg mengunarvanda-
mái frá því álveri. Það hafa verið
gerðar mælingar t.d. á holtinu syðst
í Hafnarfirði, sem er í nokkur hund-
ruð metra fjarlægð og lítil, sem
engin mengun hefur mælst frá ál-
verinu, en öðru máli gegndi innan
úr Hafnaríjarðarbæ og svæðinu inn
til Reykjavíkur. Þaðan mældist
mjög mikil mengun og er hún aðal-
lega talin vera frá öllum þeim fjölda
ökutækja, sem á svæðinu eru, og
líffræðingar hafa ekki talið ástæðu
til neinna sérstakra aðgerða gagn-
vart álverinu.
Mælingar á jarðvegi við Straums-
vík hafa ekki sýnt meiri mengun
eftir að álverið tók til starfa. Lax-
eldi er við hliðina á álverinu og
fólk borðar kræklinga úr fjörunni.
Berjaland er allgott í nágrenninu
og berin smakkast vel. Nokkrum
tugum kinda er og hefur verið beitt
í hrauninu umhverfis Straumsvík-
ina og ekki er vitað um sjúkdóma
eða dauðsföll, sem rakin hafa verið
til þess að fólk hefur neytt þessara
afurða. Ég hef ekki nokkra trú á,
að nú þegar 21. öldin er að ganga
í garð, og á þessum miklu tækniþró-
unar- og framfaratímum verði ekki
komið í veg fyrir skaðlega mengun
frá álverinu á Grundartanga. Og
enn síður skil ég í fyrrum ráðherra,
sem á sínum tíma var stórhuga til
stóriðjuframkvæmda á SV-horni
landsins t.d. í Hvalfirði, að tjá sig
um staðsetningu væntanlegs álvers
á jafn óábyrgan hátt og raun ber
vitni.
Væntanlegt álver á Grundar-
tanga er talið þurfa 110-130
starfsmenn í byrjun, sem flótlega
þyrfti að fjölga í um 150 starfs-
menn. Sagt er að hvert eitt starf
skapi 2,7 önnur störf beint og
óbeint. Það vill segja að í vændum
eru 300-400 ný störf vegna til-
komu álvers á Grundartanga.
Barningur síðustu ára hjá ráða-
mönnum þjóðarinnar hefur verið
við: halla á ríkissjóði, háa vexti, of
•itla fjárfestingu, lítinn hagvöxt,
vaxandi atvinnuleysi, minnkandi
kaupmátt.
Því segi ég, álver á Grundartanga
- já, takk.
Höfundur er ritsljóri.
Líkamsárásir
og landhelgisbrot
Ögmundur
Jónsson
ÞANN 1. desember
sl. birti Morgunblaðið
viðtal við „gamla ref-
inn“ Richard Taylor.
Viðtal þetta er ekkert
frábrugðið öðrum við-
tölum við fólk. Hann
fær að fara á kostum
og lýsa ágæti sjálfs sín,
segja ævisögu sína at-
hugasemdalaust. Við
slík tækifæri nota flest-
ir tækifærið til að fegra
sjálfan sig og gera það
þá yfirleitt á kostnað
samferðamannanna,
þeirra sem þeir hafa átt
samskipti við. Taylor
er engin undantekning
þar á.
Hitt er að hann skyldi fá að „nota“
Morgunblaðið fyrsta dag desember-
mánaðar, fullveldisdaginn, var
fullmikið fyrir þjóðarstolt margra.
Taylor á nefnilega miður góða sögu
í samskiptum sínum við Island og
íslendinga og sá dýrðarljómi sem
af honum er upp dreginn, af blaða-
manni og honum sjálfum, er ekki
fyrir okkur mörlandann á að hlusta.
Margdæmdur landhelgisbijótur, sem
einskis sveifst, gerðist lögbijótur í
lögsögu okkar, hvenær sem honum
gafst tækifæri til. Þá er annað að
hann hælir Landhelgisgæslunni fyrir
heiðarlega framkomu, en lætur engu
að síður sí og æ í það skína að hann
hafi nú aldeilis spilað með þá. Tayl-
or, nú á gamals aldri, er ekki enn
búinn að gera sér grein fyrir því að
starfsmenn Landhelgisgæslunnar
voru og eru löggæslumenn sem sjálf-
ir áttu ekkert sökótt við hann og
komu fram af kurteisi, sem þeim
bar skylda til við sakaða menn, sama
hver aðilinn var eða hverrar þjóðar.
Ekki ætti Taylor heldur að gleyma
björgunarafrekum Landhelgisgæsl-
unnar, íslendingunum sem björguðu
þeim úr sjávarháska, þar skipti þjóð-
ernið ekki heldur máli. Ég ætla ekki
að tíunda gort Taylors af samskipt-
um sínum við Landhelgisgæsluna,
ósannindin þar sér hver sem vill sjá
og til þekkir.
Allt viðtalið er þannig að ekkert
er þar nema sjálfshól og ósannindi.
Árás hans á ísfírskan lögreglumann.
Ég var reyndar ungur að árum, en
ekki svo ungur að ég muni ekki
hvað þama átti sér stað. Til að
styrkja minni mitt fékk ég málskjöl
þessa máls hjá þjóðskjalasafni, eins
hefi ég rætt við aðila sem nærri
málinu komu.
Fyrstu ósannindin eru þau að hann
segist hafa verið í brú skips síns við
höfnina á ísafirði, ásamt stýrimanni
sínum „og við sáum upp eftir göt-
unni þar sem var lítið kaffihús".
Hafi Taylor séð frá höfninni á ísafirði
að Hressingarskálanum við Aðal-
stræti 27, þar sem hluti atburðanna
átti sér stað, gat hann eins séð þá
af grunnslóð á einhvetjum miðanna
sem hann var að fiska á. Þetta er
löng leið og krókótt og að hann hafi
séð „að íslenskur unglingur kom
fljúgandi út um glugga kaffihússins“
eru ósannindi. Öll frásögn hans er á
sama veg, hann ber í viðtalinu þá sök
á lögreglumanninn Amar Jónsson að
hann hafi verið dmkk-
inn, „ég fann viskílykt
af lögregluþjóninum“.
Þessu er illt að una, að
breskur afbrotamaður
beri slík ósannindi á
manninn Amar Jóns-
son. Af hveiju sagði
„skipperinn" þetta ekki
fyrir dómi?
í dómi í máli þessu
kveður við annan tón
hjá hetjunni Taylor. Þar
viðurkennir hann árás
sína á Arnar, sem var
að sinna skyldustörf-
um. Þá viðurkennir
hann þar að hafa verið
ölvaður og ber fyrir sig
minnisleysi sökum ölvunar.
Málsatvik eru þessi, í stuttu máli:
Að kvöldi dags 29. nóvember, 1961,
réðust tveir skipveijar af skipi Tayl-
ors á ungan mann í Hafnarstræti á
ísafírði. Með unga manninum voru
tvær stúlkur og annar piltur, þeim
jafnaldra. Bar öllum ungmennunum
saman um að Bretarnir hefðu verið
dmkknir og árásin á íslendinginn
verið algerlega að tilefnislausu.
Stúlkurnar hringdu á lögregluna og
komu tveir lögreglumenn að veit-
ingahúsinu Uppsölum (Sjallanum í
dag) þar sem ungmennin höfðu flúið
inn á. Vom Bretarnir þá famir af
vettvangi en komnir inn á Hressing-
arskálann. Þar þekktu ungmennin
Ég ætla ekki að
tíunda gort Taylors af
samskiptum sínum við
Landhelgisgæsluna,
—
segir Ogmundur
Jónsson, ósannindin
þar sér hver sem vill
sjáogþekkirtil.
árásarmennina, og bentu lögregl-
unni á hann. Arnar Jónsson handtók
annan manninn, Raymond Manning,
og hugðist færa á lögreglustöð, sem
var þá við Fjarðarstræti. Hinn lög-
reglumaðurinn komst ekki strax af
stað, og því síður að handtaka hinn
árásarmanninn, þar sem skipshöfn
Taylors, undir stjórn hans, gerði
aðsúg að honum. Arnar fór sem leið
lá að lögreglustöðinni og gekk Pól-
götu, hafði þann handtekna með
sér. Rétt er hann kemur að gatna-
mótum Pólgötu og Fjarðarstrætis
kemur Breti á móti honum Fjarðar-
strætið en annar aftan að honum.
Sá er aftan að honum kom (Taylor
(?)), kallaði einhveijar skipanir en
réðst síðan aftan að Arnari og veitti
honum þungt höfuðhögg. Þá sneri
Manning sér að Arnari, hálfrotuðum,
og sló hann þungt högg í andlitið.
Við það féll Arnar í götuna. Þótti
Bretunum ekki nóg að gert og réð-
ust á Amar þar sem hann lá og létu
högg og spörk á honum dynja áður
en þeir síðan hlupu um borð í skip sitt.
Sem betur fer varð eitt vitni að
árásinni, prestsfrúin á ísafirði, en
árásin var fyrir utan prestsbústað-
inn, en ekki fyrir utan Hressingar-
skálann eins og „skipperinn“ Taylor
heldur fram.
Dómurinn var jú tveggja mánaða
fangelsi auk smánarlega skaðabóta
til Amars. Tíðkaðist ekki að greiða
mönnum í þessum stöðum skaðabæt-
ur, þetta var bara herkostnaður, sem
þeir ávallt máttu búast við!
Ferðin með flugvélinni, á leið á
Litla-Hraun, og lýsingar Taylors þar
á, era aðhlátursefni hveijum hugs-
andi manni.
„En félagarnir voru síðan náðaðir
af Ásgeiri Ásgeirssyni, forseta ís-
lands, hálfum mánuði síðar og látnir
lausir af Litla-Hrauni þann 15. des-
ember. Þeir komust heim í tíma til
að halda jól með fjölskyldum sín-
um ...“ (??).
En veit „refurinn" Taylor hvað
varð af jólunum hans Ámars og
framtíð hans? Trúlega ekki, hann
hefur verið of upptekinn við að kom-
ast í íslenska landhelgi til að vinna
þjóð sinni meiri hetjudáðir. Amar
þjáðist, eftir þetta, af höfuðkvölum
og lést langt um aldur fram. Að árás
Taylors og manna hans hafi verið
orsök dauða Arnars verður aldrei
sannað, en óþarfa tel ég að lofa „skip-
pemum" að hælast um af misgjörð-
um sínum hér á og við land, með
aðstoð víðlesnasta blaðs landsins,
taldi virðingu þess meiri en það.
Amar var fæddur 13. júlí, 1925
en lést 1. janúar 1971, 45 áragamall.
Höfundur er ísfirðingur og
yfirlögregluþjónn á Isafirði.

sem
hu
*íi$& .
-4
mikið
um
heilsuna.