Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1989, Blaðsíða 11

11
ÞRIÐJUDAGUR 3. JANÚAR 1989.
Utlönd
Sovéskir skriðdrekar í Búdapest 1956. Ungverjar lærðu að gera breytingar án þess að æra stóra bróður í austri.
Hljóðlát bylt-
ing í Ung-
verjalandi
Óþekktur prófessor í lögum stend-
ur fyrir hljóölátri en róttækri bylt-
ingu í Ungverjalandi.
Ef prófessorinn nær sínu fram
munu stjórnarskrá og stjórnkerfi
Ungverjalands veröa nauðalík því
sem gerist og gengur í Vestur-
Evrópu.
Þetta gerist rúmum 30 árum eftir
að rússneskir skriðdrekar bældu
niður uppreisn Ungverja gegn al-
ræðisvaldi kommúnista.
Kalman Kulcsar var prófessor í
lögum við Lorand Eotvos háskól-
ann í Búdapest þegar leiðtogi kom-
múnistaflokksins, Karoly Grosz,
það hann að taka við embætti
dómsmálaráðherra í sumar. Kulc-
sar stendur á sextugu og er þekkt-
astur í heimi háskólans. Hann
skoraðist ekki undan og tók við
ráðherrastarfinu.
Umbætur og lög
í nýja embættinu gefst Kulcsar
tækifæri sem fágætt er að fræði-
menn fái. Hann á þess kost að koma
í framkvæmd hugmyndum sínum
og kenningum sem fram að þessu
hafa aðeins verið til í ritgerðum og
bókum.
Á ensku birtust kenningar Kulc-
sars í bókarformi undir heitinu
Umbætur og lög (Modernization
and law). Þar segir frá hvernig
nota megi löggjöfina í þágu sam-
félagsumbóta.
Um miðjan næsta áratug verða
Ungverjar búnir að fá nýja stjórn-
arskrá auk margra lagasetninga
um mikilvæg mál eins og verkfalls-
rétt, kosningar og starf stjórn-
málaflokka sem er kannski mikil-
vægasta nýmælið.
Takist Kulcsar ætlunarverk sitt
mun ungverski kommúnistaflokk-
urinn verða að vinna fyrir því
„leiðandi hlutverki" í þjóðlífinu
sem núverandi stjórnarskrá trygg-
ir flokknum.
„Markmið mitt er réttarsamfé-
lag,“ segir Kolcsar við fréttamann
Reuters á skrifstofu sinni í Búda-
pest.
Umdeild markmið
Austantjaldsríkin voru til
skamms tíma alræmd fyrir réttar-
far sitt. Dómstólar voru þekktir
fyrir að dæma í samræmi við óskir
og vilja ríkjandi kommúnista-
flokka. „Ef Kolcsar tækist aö koma
á sjálfstæðum dómstólum í Ung-
verjalandi væri það eitt afrek út
af fyrir sig,“ er haft eftir vestræn-
um stjórnarerindreka í Ungverjal-
andi.
Það eru þó ekki dómsmálin sem
verða ráðherranum þyngst í
skauti. í nóvember kynnti Kulcsar
frumvarp til laga um félagafrelsi. í
frumvarpinu felst löggilding á
starfi annarra stjórnmálaflokka en
Kommúnistaflokksins sem hingað
til hefur verið meö einokun á
stjórnmálastarfi í landinu.
Þingið á að taka afstöðu til frum-
varpsins í næsta mánuöi. Gamlir
jaxlar úr Kommúnistaflokknum
rísa öndverðir gegn þvi að frum-
varpið verði samþykkt.
Kulcsar segir viðurkenningu
stjórnvalda á rétti til að stofna
stjórnmálaflokk „afgerandi þátta-
skil“ í þróun stjórnkerfis Austur-
Evrópuríkja og stórt skref fram á
við fyrir Ungverjaland.
Stjórnarandstaða
nauðsynleg
Álit Kulcsars er að Kommúnista-
flokknum sé nauðsynlegt að fá að-
hald annarra stjórnmálasamtaka.
Hann segir meðferð Kommúnista-
flokksins á öðrum stjórnmála-
flokkum á árunum eftir stríð
skammarlegan. Smábændaflokk-
urinn, sem fékk flest atkvæði í
frjálsu kosningunum strax eftir
stríð, var kúgaður og leystist upp
á fimmta áratugnum. Núna stend-
ur til að endurreisa flokkinn ef
stefna dómsmálaráðherrans fær
fyigi.
Kulcsar er gagnrýninn á núgild-
andi stjórnarskrá Ungverjalands
en hún er frá árinu 1949 og sniðin
eftir sovésku stjórnarskránni sem
Stalín fékk samþykkta árið 1936.
Hann telur meðal annars vanta í
stjórnarskrána ákvæði um mann-
réttindi. Kulcsar segir stjórnar-
skrána, sem nú er í smíðum,
tryggja lagalegan rétt manna mun
betur en áður.
Núverandi stjórnarskrá gerir ráð
fyrir samþjöppun valds í hendur
Kommúnistaflokksins. Dómsmála-
ráðherrann vill taka mið af stjórn-
arskrá Vestur-Evrópuríkja sem all-
ar gera ráð fyrir þrískiptingu ríkis-
valdsins í framkvæmdavald, dóms-
vald og löggjafarvald.
„Stjórnarskráin frá 1949 skildi
okkur frá meginþróuninni í Evr-
ópu. Við viljum komast aftur í takt
við evrópskt stjórnarfar,“ segir
Kulcsar, maðurinn sem gekk í ung-
verska Kommúnistaflokkinn á síð-
asta áratug og ætlar að bylta'stjórn-
kerfinu í heimalandi sínu. „En við
verðum samt að fara varlega. Ef
við ætlum okkur of mikið í einu
er voðinn vís og breytingarnar geta
orðið að engu.“
Hér talar maður sem þekkir sög-
una frá 1956 þegar Ungverjar æt-
luðu að rífa sig lausa frá kommún-
istaríkjunum í Austur-Evrópu en
fengu þess í stað „vináttuheim-
sókn“ sovéskra skriðdreka með til-
heyrandi blóðbaði.
Reuter og Handbooks
to the modern world
SKRIFSTOFUTÆKNINÁM
EITTHVAÐ FYRIR ÞIG?
Innritun er hafin í skrifstofutækninámið sem
hefst á vorönn 1989.
Vinningstölurnar 30. desember 1988
Heildarvinningsupphæð: Kr. 4.016.941
Þar sem enginn var með 5 réttar tölur á laugardaginn var færist 1.
vinningur, sem var kr. 5.740.695, yfir á 1. vinning á laugardaginn
kemur.
Bónustala + fjórar tölur réttar, kr. 595.194, skiptast á 6 vinningshafa,
kr. 99.199 á mann.
Fjórár tölur réttar, kr. 1.026.571, skiptast á 203 vinningshafa, kr. 5.057
á mann.
Þrjár tölur réttar, kr. 2.395.176, skiptast á 6456 vinningshafa, kr. 371 á
mann.
Sölustaðirnir eru opnir frá
mánudegi til laugardags
og loka ekki fyrr en 15 mínútum
fyrir útdrátt.
Leikandi og létt! Upplýsingasími: 685111