Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1989, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 3. JANÚAR 1989.
15
Hvers vegna hrun?
„Hver ætli trúi því i alvöru að gengi íslensku krónunnar á lánamarkaði
sé hærra en japanska yensins en svona er það nú samt hér uppi á
Fróni.“ - Á japönskum verðbréfamarkaði.
Ástand atvinnumála allt í kring-
um landið er nú alvariegra en
nokkru sinni frá stofnun lýðveldis-
ins því algjört hrun blasir við í
fjölda byggðarlaga. Til að gera var-
anlegar úrbætur þarf að gera sér
grein fyrir rótum vandans.
Ráðamenn hafa frá frumbernsku
lýðveldisins leitast við að færa fé
og völd frá grunneiningum þjóð-
félagsins, þ.e. sveitarfélögunum, til
höfuðstöðva samfélagsins í Reykja-
vík. Hefur það verið gert í gegnum
ýmsar stofnanir ríkiskerfisins.
Uppbygging á vegum sveitarfé-
laga hefur vegna þessa oft verið
ómarkviss og óhagkvæm enda fjar-
stýrt „að sunnan“. Tekjustofnar
sveitarfélaganna eru í Utlu sam-
ræmi við þau verkefni sem til er
ætlast af þeim. Vanmegna sveitar-
félög geta ekki lagt fé til atvinnu-
uppbyggingar. Yfirsljóm fram-
kvæmda og fiármagns hinna fiöl-
mörgu ríkisstofnana er í Reykja-
vík, svo sem á sviði menntamála,
samgöngumála, heilbrigðis- og
tryggingarmála o.s.frv. Hvers
vegna? Jú, tekjukerfi ríkisins er
markvisst beint til Reykjavíkur.
Nú síðast var sjálfsforræði tekið
af sveitarfélögunum varðandi út-
svar, en það er nú skammtað að
sunnan. Þetta skömmtunarkerfi
kostar gífurlega fiármuni, útheimt-
ir fiöldann allan af starfsfólki og
miklar og dýrar byggingar. Reykja-
víkurborg hefur tekjurnar af öUu
heila apparatinu en fær samt úr
jöfnunarsjóði sveitarfélaga eins og
ekkert sé sjálfsagðara.
Bónbjargarstofnanir
Þjóðarflokkurinn leggur höfuðá-
herslu á að landshlutarnir séu
sjálfstæðar stjórnsýslueiningar,
þ.e. koma á þriðja stjórnsýslustig-
inu. Hver landshluti mundi þá
KjaUaiinn
Hólmfríður Bjarnadóttir
varaformaður
Þjóðarflokksins
halda sínum hluta af tekjukerfinú,
þ.e. sköttum, bæði beinum og
óbeinum, ásamt öðrum tekjum,
sem ríkiskerfið hefur, en borga síð-
an ákveðið hlutfaU til ríkisins.
Tekjuþörf ríkissjóðs mundi
stórminnka þar sem verkefni sam-
neyslunnar væru í höndum lands-
hlutanna og sveitarfélaganna að
stórum hluta. Sveitarfélögin yrðu
í framhaldi af því sjálfstæð í raun.
Nú eru þau i raun bónbjargarstofn-
anir á vegum miðstýrðs ríkiskerfis.
Sé litið á atvinnuvegina þá fylgja
þeir fordæmi ríkisins dyggilega.
Miðstýrðu stjórakerfi komið upp í
Reykjavík. Má benda á landbúnaö-
inn í því sambandi. Sjóðakerfið
ávaxtað í Reykjavík, þaðan er síðan
deilt út fé úr apparati sem ekki er
í neinum tengslum við það sem er
að gerast í atvinnugreininni sjálfri.
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins er í Reykjavík, kjamfóðursöl-
umar sömuleiðis, einnig stór hluti
úrvinnslunnar, sérstaklega á kjöti.
Það liggur í augum uppi að allar
þær stofnanir og þjónustufyrir-
tæki, sem tengjast landbúnaði, eiga
að vera úti í landshlutunum, í
hjarta framleiðslunnar.
Yfirstjórnin er í Reykjavík
Svona má fara yfir allt atvinnu-
sviðið. Hráefnisöflun og í besta falli
frumvinnsla fer fram úti á landi.
Miðstýringarapparatið í Reykjavík
sér um yfirstjórnina og tekur til sín
það fé sem það telur sig þurfa,
skammtar síðan afganginn til und-
irstöðufyrirtækjanna.
Útflutningur fer nánast allur
gegnum Reykjavík. Að vísu eru
einstaka menn að vakna til lífsins
í þeim efnum úti um land og má
vissulega taka ofan fyrir þeim. Það
er hins vegar sorgleg staðreynd að
meginhluti okkar útflutnings er í
formi hráefnis og er slíkt alveg með
ólíkindum þar sem við erum vel
menntuð þjóð og getum því svo vel
þróað fullunna hágæðavöru úr
okkar hráefni, hvetju nafni sem
það nefnist.
Þess er hins vegar ekki að vænta
við núverandi stjórnkerfi þar sem
fé er stöðugt flutt frá grunneining-
unum til miðstýrða apparatsins
sem tekur sífellt til sín stærra hluta
af kökunni en skammtar æ minna
til baka.
Dulnefni á okurvöxtum
Nú síðustu árin hefur svo bæst
við vaxtastefnan í þjóðfélaginu. Nú
er okur löglegt og gengur ríkið á
undan eins og ævinlega. Peninga-
markaðurinn er orðinn þvílíkur
óskapnaður að slíkt er með ólíkind-
um. Fyrirtækjum og einstakling-
um er lánað fé á svo háu verði að
það er útilokað að hægt sé að greiða
það verð.
Raunar er alveg furðulegt að
nokkrum sæmilega skyni bornum
manni skuli detta í hug að lána
peningana sína á þessum kjörum
því eftir því sem vextir eru hærri
aukast líkurnar á því að tapa höf-
uðstólnum og öllu saman. Það er
næsta víst að þeir verða margir
sparifiáreigendurnir sem tapa fé
sínu þegar upp verður staðið, jafn-
vel þótt vextir væru lagaðir að
raunveruleikanum strax í dag. Þeir
eru nú reyndar nú þegar byrjaðir
að tapa.
Þegar talað er um vexti hér að
framan er átt við allan Qármagns-
kostnað, líka lánskjaravísitölu.
Lánskjaravísitala er dulnefni á ill-
ræmdustu okurvöxtum sem þekkst
hafa í þessu þjóðfélagi. Nú tala
margir vitrir menn um nauðsyn
þess að fella gengi krónunnar gagn-
vart erlendri mynt. Okkur vantar
ekki þess konar gengisfellingu
heldur að fella gengið innanlands,
þ.e. á lánamarkaðnum. Hver ætli
trúi því í alvöru að gengi íslensku
krónunnar á lánamarkaði sé hærra
en japanska yensins en svona er
það nú samt hér uppi á Fróni.
Það er því krafa Þjóðarflokksins
að núverandi lánskjaravísitala
verði tafarlaust afnumin. Vísitala
meðalgengis gjaldmiðla í helstu
viðskiptalöndum okkar er hins
vegar kostur sem kæmi til greina
ef talin væri þörf á fastri verðvið-
miðun á lánamarkaði.
Hólmfríður Bjarnadóttir
„Nú tala margir vitrir menn um nauö-
syn þess aö fella gengi krónunnar gagn-
vart erlendri mynd. Okkur vantar ekki
þess konar gengisfellingu heldur að
fella gengið innanlands, þ.e. á lána-
markaöinum.“
Skilvirkari skyndilokanir
Þá vaknar þessi spurning hvað
sé til ráða til að hamla gegn ófógn-
uðinum. Hvað varðar verndun
„Netafiskur, sem dreginn er úr sjó
tveggja nátta, er allt að 60% dauður
þegar hann er innbyrtur og þegar dreg-
ið er eftir sólarhring er samsvarandi
hlutfall 25%.“
Reynir Traustason
stýrimaður
Landhelgisgæslan að störfum við netakönnun.
5
úr sjó?
reglum er fullnægt er fiskurinn
farinn annað og viðkomandi lokun
bara fálm út í loftið.
Þessu má ráða bót á, einfaldlega
með því að maelingamennimir hafi
vald til einhliða ákvörðunar um
lokun, þó kannske um skemmri
tíma en nú tíðkast.
Hvað varðar friðun hrygningar-
fisksins þá er varla um annað að
ræða en að banna netaveiðar á
hrygningarsvæðum eða draga stór-
lega úr þeim. Þar er varla mikill
skaði skeður þar sem lélegra hrá-
efni en netafiskur er vandfundið.
Netafiskur, sem dreginn er úr sjó
tveggja nátta, er allt að 60% dauður
þegar hann er innbyrtur og þegar
dregið er eftir sólarhring er sam-
svarandi hlutfall 25%.
Það er því engin spuming að það
ber frekar að beina mönnum inn á
þær brautir aö taka fiskinn í önnur
veiðarfæri og ná þar með í úrvals-
hráefni úr takmörkuðum fiski-
stofnum og efla þar með framtíðar-
hag þjóðarinnar.
Reynir Traustason
Fagur fiskur
Rányrkja á Islandsmiðum er veru-
leiki sem menn ættu að reyna að
átta sig á nú, þegar að kreppir og
fiskifræðingar leggja til samdrátt í
veiðum.
Smáfiskadrápið
Hér verður ekki lagt mat á það
hvaða vísindi liggja að baki tillagna
fiskifræðinganna heldur reynt að
skoða á hvern hátt hægt Sé að
umgangast fiskimiðin betur og
minnka með því svokallað smá-
fiskadráp, svo maður tali ekki um
„fóstureyðingamar“ eða með öðr-
um orðum dráp á hrygningarfiski.
KjaHaiiim
Það má öllum ljóst vera að smáfisk-
ur sem drepinn er áður en hann
nær að verða kynþroska, flölgar
sér ekki, það má líka öllum vera
ljóst að fiskur, sem veiddur er full-
ur af hrognum, stuðlar ekki að við-
gangi stofnsins.
Þetta er kannski svo augljóst að
ekki ætti að þurfa umfiöllunar við.
Svo er þó ekki ef litið er um öxl.
Endalaus áróður hefur dunið á
landsmönnum þar sem sífellt er
hamrað á smáfiskadrápi sem aðal-
meinsemd íslenska þorskstofnsins.
Forsöngvarar þessa kórs eru
ónafngreindir útgerðarmenn úr
Grindavík sem hafa til skamms
tíma gert sín skip út til netaveiða
þótt einhver breyting muni hafa
orðið á þeirra útgerðarháttum ný-
verið, þar sem þeir hafa í auknum
mæli lagt stund á þá veiðimennsku
sem þeir hafa í ræðu og riti for-
dæmt.
Þeir hafa sem sé séð þann hluta
vandans sem kenndur er við smá-
fiskadráp en ekki kannast við þann
hluta sem að þeim sjálfum sneri,
þ.e. drápið á hrygningarfiskinum.
Bæði er þó að sjálfsögðu slæmt,
smáfiskadrápið og „slátrun fyrir
sauðburð".
smáfisks er einfalt mál að auka
hana. Það þarf aðeins skilvirkari
skyndilokanir á þeim svæðum sem
smáfiskur heldur sig hveiju sinni.
Það þekkja allir sjómenn hvemig
kerfið virkar þegar fiskur mæhst
undir mörkum og lokunar er þörf.
Þarna er um það að ræða að mæl-
ingamaður um borð í veiðiskipi fær
það óhagstæðar mælingar að
ástæða er til lokunar, þá þarf hann
heimild fiskifræðings til að lokunin
verði að veruleika. Oftar en ekki
er því raunin sú að þegar öllum