Þjóðviljinn - 07.12.1991, Blaðsíða 17

iQMBLáÐ MÓemMNS
Þegar ég geng
til móts við sólina
Sýnishorn úr jólabókum eftir
tvo af þekktustu rithöfund-
um okkar. Birt er úr skáld-
sögu, ljóðabók og þýðingu.
Fyrirsögnin er tekin úr ljóði eftir
Hannes Sigfússon eins og sjá má
hér fyrir neðan. Hannes er einn af
forvígismönnum nútimaljóðsins á
íslandi og telst til okkar fremstu
skálda. Ljóðabók hans, Jarðmunir,
kom út hjá Máli og menningu fyrir
nokkrum vikum og kvæðin þrjú
eru úr henni.
Morgunraunir ferðalangs
Þegar ég geng til móts við sólina
virðist mér œvinlega togna úr
skugga minum
eins og löngum trefli
sem hefurflœkst i villikjarri
langt að baki
Eitthvað herðir að kverkum
Regnbogaljóð
Regnúðinn gegnumlýstur
óvænt
að fjórum svignandi riffum
svifandi
Eins og tónstigi
yfir tilverunni
Náttúrlegir sveigar
og boglinur
Slöngvað inn yflr heiðina
einstigum troðningum og götum
eins og víðum snörum
sem veiða grænar kvosir
og drykkjarvötn
Ur þessum hlykkjóttu ferlum
hugsa ég
má lesa sálarlifhorfmna dýra
milli þúfha og steina
milli nauðar oggeðþótta
Frelsi þeirra
fólst i boglínum!
hugsa ég
furðu lostinn
i minum homrétta heimi
Afjakobi
á reykháfhum
Naðran á klöppinni eftir Torgny
Lindgren í þýðingu Hannesar Sig-
fússonar. Torgny þessi er sænskur
prestssonur og skáldsögur hans
hafa um nokkra hrið verið taldar
með því besta í sænskum bók-
menntum.
Utgefandi er Mál og menning
En þegar við vöknuðum morgun-
inn eftir var hann aftur horfinn og
mamma hafði ekki orðið hans vör
þegar hann fór fram úr rúminu, en nú
sögðum við: hann kemur áreiðanlega
aftur af því hann þolir ekki kuidann.
En um miðjan dag var hann enn
ókominn. Þá bárust boð úr verslun-
inni, það var ein af þjónustustúlkum
Karls Orsa, hún sagði að mamma yrði
að koma, það var út af Jakobi.
Þegar þangað kom var Jakob það
fyrsta sem við sáum, það varð ekki hjá
því komist. Hann sat uppi á reykháfn-
um á húsi Karls Orsa, hann sat hreyf-
ingarlaus og grúfði andlitið i höndun-
um, og hann leit hvorki upp né niður.
Heimilisfólkið stóð á hlaðinu og
góndi á hann. Hús Karls Orsa er grið-
arstórt og reykháfurinn hærri en aðrir
reykháfar, Jakob virtist hafa reynt að
flýja eins hátt upp og ffekast var unnt,
eins og hann hefði leitað á efstu nöf,
og Drottinn, á náðir hvers gátum við
leitað?
Er það byssa sem hann hefiir á
hnjánum? sagði mamma.
Það er ffamhlaðningurinn, sagði
Karl Orsa.
Hann á enga byssu, sagði
mamma.
Hann kom hingað snemma í
morgun og vildi kaupa hana, sagði
Karl Orsa. Og ég gaf honum krít. Og
púðurhomið og svartpúðrið og hvell-
hettumar og kúlupokann.
Og ætlar hann að skjóta sig? sagði
einhver.
Nei, sagði mamma.
Og fólk fór að tala um að hann
myndi krókna, hann væri illa búinn og
þama uppi i.himninum væri svo fjári
heiðskirt og kalt, miklu kaldara en
niðri á jafnsléttu þar sem við stóðum.
En þá sagði Karl Orsa að meðan log-
aði í eldavélinni væri engin hætta á
fetðum, Jakobi væri hlýrra en okkur, á
bak við hann mætti jafnvel greina bláa
reykjarslasðu fiá bjarkarviðnum og
álminum sem kynt væri með. Svo að í
þvi tilliti.
Og ég þokaði mér nær ásamt
nokkrum öðrum, þangað sem rétt sást
í kollinn á honum yfir þakbrúnina og
við hrópuðum til hans að hann ætti að
beita skynseminni, þú heyrðir til okk-
ar Drottinn, að hann ætti að fleygja ffá
sér byssunni, þá skyldum við reisa
stigann sem hann hafði sparkað ffá
sér, og koma niður, þvi það væri bein-
línis fáránlegt að hírast þama uppi á
reykháfhum. Karl Orsa fór inn og sótti
brennivín og hampaði þvi og sagði að
hann skyldi fá vænan sopa ef hann
kæmi niður og ég hrópaði til hans að
þegar timar liðu og hesturinn sem við
ætluðum og litla hebergið undir þekj-
unni og teigurinn bak við fjósið og
Hrútsstaðir og Hólmasund, og maður
ftá Kólfi sem var ffændi Karls Orsa
og kvæntur hálfsystur Nikanórs í Býli
hrópaði að hann ætti að aumkvast yfir
bömin sín og koma niður, því öll böm
þurfa að eiga sér föður, sjálfiir hafði
hann fengið hettusótt og var bamlaus.
En það var eins og Jakob heyrði
hvorki né sæi, hann hristi ekki einu
sinni höfuðið, hann sat grafkyrr.
Og það var ekki við öðra að búast
en að nágrönnunum bærast fféttir af
þvi að Jakob hennar Teu hefði kliffað
upp á skorsteininn hans Karls Orsa og
sæti nú þar með ffamhlaðning og að
allt gæti gerst, enginn gat vitað hvað
úr þessu yrði, því sköpimarverk Guðs
er án enda. Þessvegna dreif að fjöl-
menni til að horfa á Jakob, og eldur
var kveiktur á miðju hlaðinu og þar
stóðu menn og yljuðu sér á höndunum
og ræddu saman, og flestir vora þeirr-
ar skoðunar að hann væri genginn af
göflunum og sennilega myndi hann
bráðum klifra niður. Og einhver hafði
orð á þvi að líklega hefði Karl Orsa
borgað honum fyrir þessa flflsku til að
laða fólk að búðinni. Og einhver hafði
haft spumir af því að eitthvað svipað
hefði komið fyiir mann að Ystafeni,
hann sofnaði og datt niður og lét lifið,
það mætti ekki láta menn sofna sem
sætu uppi á reykháfum.
En þegar það barst í tal að hann
kynni að gripa til byssunnar og hann
gæti skotið alla sem hann lysti úr
þessu ágæta færi, þá fóra menn að
ókyrrast þama á hlaðinu og maigir
leituðu inn í búðina til að verða ekíd
skotnir. Þó að mamma fullyrti, og það
vora einu orðin sem hún sagði allan
tímann sem hún stóð þama:
Hann er engin skytta. Hann hefiir
misst skotaugað.
Hræmontinn
hestur
Svanurinn eftir Guðberg Bergs-
son er tvímælalaust einhver besta
bók sem sá höfundur hefúr skrifað
og er þá langt til jafnað. Þar er sagt
frá því að þýsk tamningakona kem-
ur í sveitina að kenna sveitamönn-
unum reiðlist
Útgefandi er Forlagið.
O, þama kemur sú þýska, sagði
einhver í lotningu.
Stúlkan reið ffemst, alvarleg eins
og henni kæmi ekkert við annað en
hún sjálf, reiðlag hennar og hesturinn
sem lyfti framlöppunum óvenjulega
hátt, bærði þær ótt og títt eins og hann
liðkaði sig með göfugum hætti en liði
um leið áffam á hröðu stökki. Fætum-
ir vora sveigðir ffam i boga og hann
tyllti hófunum mjúklega á jörðina
andartak, eins og lipur könguló á
hlaupum á heitum mosabing. Þetta var
einhvem veginn hræmontinn hestur
sem ranghvolfdi augunum og hringaði
makkann, með hausinn undir sér og
snoppuna löðrandi í hvítri ffoðu við
bringuna. Svo virtist sem hann langaði
að stanga eitthvað eða bíta sig á háls í
innri tryllingi en gæti það ekki vegna
stúlkunnar sem stjómaði honum. Þess
vegna ffoðufelldi hann.
Nú, reiðlistih virðist þá vera í því
fólgin að gera venjulegt hross óeðli-
legt eða flflalegt á göngu, sagði hús-
ffeyjan.
Nei, þetta er veralega fallegt,
sagði dóttirin þurrlega. Maður sér að
eitthvað venjulegt hefiir verið stílfært
og gert þannig óvenjulegt með góðri
tamningu. Þar er galdurinn.
Jæja, sagði móðir hennar. Hefur
maður þá ekki lengur vit á hestum?
Þú hugsar ekki um neitt nema
notagildi hestsins og gamla tilfinn-
ingasemi kotakarla eða það að geta
komist á honum þangað sem þú vilt.
Kannski tekur maður betur eftir
hesti ef hann er svona, með hringaðan
makka eða mikið inn undir sig, í kút á
hlaupum, sagði móðir hennar. Þetta
gæti verið hross sem þráir að breytast
í þjótandi kufung.
Til þess er leikurinn gerður, sagði
bóndinn. Skepnunni er haldið í
spennu, hún verður fyrir þvingun,
hesturinn er gerður taugaveiklaður og
þannig fæst svokölluð fegurð í hreyf-
ingar hans.
Þau fylgdust um stund þegjandi
með reiðlist stúlkunnar.
Einn af karlmönnunum í fylgdar-
liðinu heilsaði fólkinu þegar hann reið
ffam hjá. I stað þess að taka beinlínis
kveðju hans skotraði það augunum út
undan sér á dótturina. Hún brást þann-
ig við kveðjunni að hún veifaði glað-
lega og smellti fingri, en hann sveifl-
aði hendinni, greip smellinn í opinn
lófann, kreppti finguma um hann og
geymdi í hnefanum.
Flott! kallaði dóttirin og hló
hæðnislega, lágt og kumrandi.
Þetta er eins og hjá hundunum,
sagði kona af næsta bæ.
sú þýska var þá farin að láta hest-
inn sinn bakka, fhæsa og lækka sig að
aftan með órólegum hnykkjum, eins
og hann ætlaði að skíta á sama hátt og
hundar gera eða setjast á ósýnilegan
stól eða í hásæti. Jafn skjótt teygði
hann úr sér á ný og byijaði að pijóna,
veifa ffamlöppunum út í loftið, ýmist
á víxl eða næstum samtímis. Við þetta
lagðist hún ffam á makkann og gaf
honum lausan tauminn, svo hann
gapti andartak móti loftinu en þaut
svo áffam út í ffelsi sem hún batt
skjótan enda á og lét hann tölta fagur-
lega. Hún var í hvítum reiðbuxum, í
svörtum aðskomum jakka, fægðum
reiðstígvélum og með svarta derhúfú.
Maður gæti haldið að hún væri
komin hingað til þess að sýna listir
sinar, sagði einhver.
Karlmennimir horfðu tortryggnir
á hana, athugulir, og í brosi þeirra
leyndist dálítil minnimáttarkennd en
um leið viss ákafi. Þegar þeir sátu
hesta sína á þeysireið var það til að
láta þá skriða, næstum jarðfasta en
léttilega ffam með grandunum, þeir
negldu þá undir sig með fótunum,
réðu yfir þeim, en stúlkan sat hestinn
á annan hátt, hún gerði hann stílfærð-
an og ójarðbundinn, breytti honum í
efni sem var hold og blóð sem þjáðist
af þrá eftir efnisleysi og flugi.
Já, þetta er kannski ágætis reiðlag
fyrir iðnrekendur í Þýskalandi eða
leikarana f Reykjavík sem era að
koma hestastofhinum upp á ný, en
ekki fyrir okkur bænduma, við förum
seint að gera hestinn að listrænu leik-
fangi, sögðu menn háðslega en þó
með þeim hætti að þeir fúndu að
bóndinn heföi eflaust gloprað hestin-
um um aldur og ævi út úr höndunum á
sér og fengið jeppann f staðinn, vegna
þess að jægar allt kom til alls haföi
hann aldrei haft vit á reiðhestum,
heldur á áburðarhrossum, aldrei skilið
þrá hestsins fyrir flug efiíisins í skáld-
skap og goðheimi. Þeir höföu aðeins
gert hann að þarfasta þjóni sínum en
ekki að félaga í öðra en jarðbundnu
andríki stökunnar, ekki að óhlutbund-
inni þrá andans eftir fegurð og stll-
færðri tign.
Mynd: Gunnar
Síða 17
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 7. desember 1991