Þjóðviljinn - 07.12.1991, Blaðsíða 24

Beðið eftir efnahagsráðstöfunum
Stjórnarandstaðan á Alþingi gagnrýndi í gær ríkisstjórnina fyrír að
mæla fyrir frumvarpi til laga um ráðstafanir i ríkisfjármálum þegar
ljóst værí að frumvarpið værí nánast úrelt. Enn þurfi að skera
meira niður. Þá var einnig gagnrýnt að enn hafi ekki veríð upplýst
um tekjuöflunarfrumvörp ríkisstjórnarinnar, hvar frekarí niðurskurður á
að koma niður og breytingar á fjárlagafrumvarpi því samhliða. Lítið gagn
var talið í umræðunni þar sem engin heildarmynd værí til af efnahagsráð-
stöfunum ríkisstjórnarinnar.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
mælti fyrir Bandorminum svokallaða,
sem ætlað er að lækka útgjöld ríkisins
um tæplega 1,9 miljarða króna. Hann
boðaði tekjuöflunarfrumvörp er
myndu skila rikissjóði tveimur mil-
jörðum króna. Þá nefndi hann einnig
nokkur atriði sem óútfærð eru um
frekari niðurskin-ð en ríkisstjómin
ræddi þau mál á fúndi á fimmtudags-
kvöld og verða kynnt við seinni um-
ræður fjárlagafrumvarps. í þessum
hugmyndum felst að nýráðningar rík-
isins verði stöðvaðar og rikisstarfs-
mönnnum fækki um 600. Skera á nið-
ur yfirvinnu, lækka kostnað vegna
risnu og utanlandsferða. Þá á að lækka
dagpeningagreiðslur til ráðherra, þing-
manna og embættismanna, svo nokk-
uð sé nefiít.
Davíð nefndi ekki hve mikla fjár-
hæðir ættu að spara með þessum hætti
en samkvæmt því sem Friðrik Sop-
husson fjármáíaráðherra sagði við
Þjóðviljann á fimmtudag þá er sá
vandi sem ríkisstjómin ætlar að taka á
með enn ffekari niðurskurði þrír mil-
jarðar króna.
Davíð gagnrýndi fyrri stjóm og
lagði áherslu á mikilvægi Iágrar verð-
bólgu, stöðugs gengis og nauðsyn
þess að draga úr lánsfjárþörf og um-
svifum ríkisins til að vextir Iækkuðu.
Hvorki Steingrimi Hermannssyni,
Frfl., né nafna hans Sigfússyni, Abl.,
fannst mikið til stefhuyfirlýsingar for-
sætisráðherra koma. Báðir sögðu að
beðið hefði verið eftir ræðu Daviðs
með eftirvæntingu. Sá fyrmefndi
sagði að fæðst hefði mús og sá siðar-
nefhdi að um fyrirburð væri að ræða.
Báðir gagnrýndu sérstaklega fyrir-
hugaðan niðurskurð og breytingu á
ríkisábyrgð á launum og töldu slíkt
hættulegt í miðri gerð kjarasamninga.
Steingrimur Hermannsson sagði
að ástæða væri að rasða það sem ekki
væri í Bandorminu og það sem ekki
hefði komið fram í ræðu Davíðs. Það
er að segja hvað stjómin hyggðist gera
í atvinnumálum. Hann sagðist ekki
annað hafa séð en tillögur Þorsteins
Pálssonar sjávarútvegsráðherra, sem
væm flestar góð ffamsóknarráð. Stein-
grímur sagði einmitt ffamsóknarráðin
skila góðum lífskjörum á íslandi og
var hann að svara gagnrýni Davíðs á
ffamsóknamennsku í efnahagsmálum.
Steingrimur J. Sigfússon auglýsti
eftir tillögum um ffekari ráðstafanir,
hann sagði að vinnubrögð stjómarinn-
ar væm ómöguleg. Kristín Ástgeirs-
dóttir, Kvl., gagnrýndi einnig að þing-
menn hefðu enga yfirsýn yfir þessi
mál. Steingrímur J. benti á að vinna
við lánsfjárlög væri öll í lausu lofti og
byggði á sögusögnum því stjómarliðar
vissu ekki hvað ætti að gera í efna-
hagsmálum. Hann gerði að umtalsefhi
líkt og nafhi hans hækkun vaxta sem
ríkisstjómin setti af stað í vor. Hann
benti á að hæstu raunvextir sögunnar
hefðu ekki slegið á eyðslu í landinu.
Hann benti á þjóðhagsáætlun sem
sýndi að aukin neysla landsmanna
væri rekin með lánum þar sem ráð-
stöfunartekjur hefðu ekki aukist.
Steingrímur J. sagði það dæmi um
óstjómina í efnahagsmálum að þessi
aukna eyðsla færi öll til neyslu en ekki
í arðbærar, atvinnuaukandi, gjaldeyris-
skapandi fjárfestingar. Þetta sannaðist
á því að fjárfestingar í atvinnulífi yrðu
þær minnstu í 50 ár ef áætlun Þjóð-
hagsstofhunar gengi eftir.
Báðir vömðu við atvinnuleysi og
Steingrimur Hermannsson sagði það
ekki endilega höfuðnauðsyn að halda
fjárlagahallanum niðri, það þyrfti
einnig að meta mikilvæg atriði líkt og
atvinnuleysi i þessu tilliti. Kristín
benti á að þjóðin væri að ganga inn í
svipað samdráttarskeið og á ámnum
1968-70 og að nauðsynlegt væri að
grípa til aðgerða til að tryggja atvinnu
í landinu. Hún vill að lántökur Lands-
virkjunar, sem hætt hefur verið við,
verði notaðar f arðbærar fjárfestingar
aðrar.
Hann leit einnig á vaxtahækkun-
ina i vor sem mikið vandamál. Hann
sagði það hefði skilað einhveiju í auk-
inni sölu ríkisvíxla en það fannst hon-
um dýr kaup því fyrir hvert prósent-
ustig sem raunvextir hækkuðu þyrftu
atvinnuvegimir að greiða 1,5 miljarð
króna. Þannig hefðu verið lagðar rnn
þriggja miljarða króna byrðar á at-
vinnulífið fyrir nokkrar miljónir í rík-
isvíxlum. Þá hefði vaxtahækkunin
einnig í for með sér að ómögulegt
væri að semja um kaup og kjör.
Steingrímur J. gagnrýndi að ekki
hefði verið gripið til tafarlausra að-
gerða strax í haust þar sem tekið hefði
verið sérstaklega á vanda útflutnings-
greinanna. Hann sagði ljóst að rflci-
stjómin hefði enga stefhu í efhahags-
málum, síðasta fjölin hefði dottið úr
bominum þegar ekkert varð af álvers-
framkvæmdum.
-gpm
Ögmundur Jónasson, formaður Bandalags starfsmanna ríkis og bæja, hlustar á Davíð Oddsson forsætisráðherra og boðskap hans um fækkun ríkisstarfsmanna
og niðurskurö. Ekki er að sjá að honum líki vel. Mynd: Jim Smart.
Eggert Jóhannsson feldskeri hóf fyrir rúmu ári að sauma og lita flíkur úr sel-
skinni og kaupendurnir em allt frá öskuköllum til ráðherra. Mynd: Kristinn.
Gagnrýni Seðlabanka
Selskinn
seljast á ný
Selskinnsflíkur voru í fyrsta
sinn í mörg ár sýndar á tísku-
sýningu hérlendis i gær. Sela-
bændur eru nú bjartsýnni en áður
á að selskinn fari að seljast á ný og
nýlega seldust tæplcga 90 skinn til
Danmerkur. Þá hefur einnig borist
pöntun frá Grænlandi um lands-
elskópaskinn sem innfæddir nota í
þjóðbúninga sína.
Verð á útfluttum skinnum er ekki
hátt ennþá en selabændur vonast til
að þetta geti orðið upphafið að frek-
ari sölu.
Eggert Jóhannsson feldskeri
sýndi í gærkvöld gestum á Hótel ís-
landi árangurinn af störfúm sinum
síðasta árið en hann hóf fyrir rúmu
ári að hanna dömu- og herrajakka úr
selskinnum. Upphafið var tilrauna-
verkefni fyrir Samtök selabænda,
Búnaðarfélagið og sjávarútvegsráðu-
neytið.
„Ég hef sýnt þetta í einkahópum
og flíkumar hafa vakið mikla at-
hygli. Þær eru byrjaðar að seljast og
kaupendumir em allt frá öskuköllum
upp í ráðherra,“ segir Eggert. Hann
segir karlmenn fyrri til í kaupunum
en konur, þar sem fátt hentugt sé í
boði í skinnavöru fyrir þá. Eggert lit-
ar flíkumar í ýmsum Iitum, m.a.
gulu, rauðu, grænu og bláu.
Meðalverð á flík er frá 140.000 -
200.000 krónur. Bændur hófú þá ný-
breytni I sumar að leggja skinnin í
saltpækil og síðan era þau sútuð i
Svíþjóð. Eggert scgir islenskar sút-
unarverksmiðjur ekki hafa treyst sér
til að súta selskinn og þótt áhugi
þeirra sé að vakna nú, vegna vaxandi
sölu, séu þær búnar að missa af lest-
inni. „Það hefur kostað mikið fé og
tíma að koma þessu í þann farveg
sem það er núna,“ segir hann.
Áfurðir af sel hafa sem kunnugt
er ekki verið seljanlegar til langs
tíma vegna áróðurs „umhverfis-
spjallamanna" eins og Eggert kallar
t.d. Greenpeace- samtökin. Þau hafa
m.a. rekið áróður fyrir því í Dan-
mörku að fólk noti gerviefni í flíkur í
stað skinna og segir Eggert Græn-
friðunga hafa tapað fjölda fylgis-
manna vegna þeirrar stefnu, enda
kosti mikla mengun bæði að fram-
leiða og eyða gerviefnum.
Eysteinn G. Gíslason, bóndi í
Skáleyjum og stjómannaður í Sam-
tökum selabænda, segir pantanimar
frá Danmörku og Grænlandi hafa
aukið mönnum bjartsýni. Talningar
úr lofti sýna að útsel virðist hafa
fjölgað en landsel fækkað talsvert á
síðustu áram. Eystcinn segir skýring-
una á því þá helsta að landselurinn
flækist í grásleppunetum.
Vaxandi áhugi er á að nýta
skinnin í smámuni fyrir ferðamenn
og eins örlar eitthvað á því að hægt
sé að selja saltað selspik, súrsaða
hreifa og jafnvel selkjöt í stöku til-
vikum.
-vd.
að er álit sérfræðinga Seðla-
banka Islands að húsbréfa-
markaðurinn sé leiðandi varð-
andi vaxtastig í landinu. Bankinn
sendir tvisvar á ári frá sér skýrslu
um þróun og horfur í peningamál-
um. í nýjustu skýrslunni kemur
fram að alvarlegasta vandamálið er
kemur að eftirspurnarþenslu og
viðskiptahalla sé vaxandi halli ríkis-
sjóðs og „jafnframt hefur hið nýja
húsbréfakerfi valdið því, að stök-
breyting hefur orðið í lánsijáröflun
til íbúðabygginga fyrír milligöngu
ríkisins,“ segir í skýrslunni.
Bent er á að þetta tvennt valdi því
að lánsfjárþörfin er meiri en allur
spamaður landsmanna. En fleira kem-
ur til, ástæða þess að spamaður lands-
manna er minni en ráð var fyrir gert er
jarnorkuendurvinnslustöð-
inni í Dounreay var lokað á
JLVmánudag vegna þess að tíu
kíló af auðguðu úrani hafa týnst
þar. Rannsókn er hafin og uppi eru
ýmsar skýríngar á hvarfi úransins,
sem er auðgað um 60%.
Vitað er að úranið er annað hvort
fljótandi eða í duftformi og hefur tap-
ast einhvem tímann á milli eftirlits
sem fór fram í april og síðustu vikunn-
ar í nóvember. Talsmenn stöðvarinnar
neita því að úranið geti hafa verið los-
að í sjó fyrir mistök og telja líklegast
að úranmagn í Dounreay hafi verið of-
reiknað, þannig að „týnda" úranið hafi
hin gífiirlega skuldasöfnun einstak-
linga sem á að mestu leyti rót sína að
rekja til húsbréfa, að áliti bankamann-
anna.
Seðlabankinn leggur til að enn
frekar verði þrengd skilyrði til útgáfú
húsbréfa.
Þá er víðtæk notkun ríkisábyrgða
gagnrýnd harkalega. En einsog annar-
staðar kemur fram í blaðinu hefiir
Ríkisendurskoðun lagt til að ábyrgða-
lán Rikisábyrgðasjóðs og fleiri
ábyrgðir af hálfú ’ikisins verði afskrif-
aðar um fjóra miljarða króna. Sér-
ffæðingar bankans benda á að mikil
notkun ríkisábyrgða dragi úr aðhaldi
og aðgætni í útlánastarfsemi og að það
leiði til þess „að útlánaaukning verður
meiri en ella og arðsemi ræður minna
en skyldi um útlánaákvarðanir." gpm
í raun aldrei verið til. Sé þetta rétt
dregur mjög úr trausti á þeim aðilum
sem sjá um reglulegt eftirlit í stöðinni.
í ffétt frá NENIG (Northem Eur-
opean Nuclear Information Group)
segir að hugsanlegt sé að úranið sé
enn einhvers staðar í endurvinnsluferl-
inu. Hafi það verið týnt í stöðinni í allt
að sex mánuði sé sá möguleiki fyrir
hendi að það hafi blandast öðrum
geislavirkum cfnum og myndað „crit-
ical mass“. í því felst að nægilegt
magn geislavirkra efna er komið sam-
an þannig að sjálfkrafa keðjuverkun
kjamorkusprengingar fer af stað.
-vd.
Dounreay lokað