Vísbending - 22.12.2006, Blaðsíða 9

Gissurarson um útgáfuna með aðstoð þeirra Ingu Jónu Þórðardóttur,
SkaftaHarðarsonarogHrcinsLoftssonar. HlautbókinnafniðUppreisn
frjálshyggjunnar og kom út á landsfundi Sjálfstæðisflokksins vorið
1979. Höfundar voru auk [teirra Davíðs, Friðriks og Hannesar þau
Jón Steinar Gunnlaugsson, Pétur J. Eiríksson, Geir H. Haarde, Jón
Ásbergsson, Þráinn Eggertsson, Baldur Guðlaugsson, Halldór
Blöndal, Bessí Jóhannsdóttir, Ema Ragnarsdóttir, Bjöm Bjamason,
Þór Whitehead og Þorsteinn Pálsson. Segja má, að tvö meginstef
bókarinnar væm takmörkuð ríkisafskipti og traustar vamir. Á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins 1979 bar það einnig til tíðinda, að
Davíð Oddsson bauð sig fram til varaformanns, en tveir fulltrúar
þeirra fylkinga, sem barist höfðu unt völdin í flokknum, voru þá í
framboði, þeir Gunnar Thoroddsen og Matthías Bjamason, og báðir
við aldur. Þótt Davíð næði ekki kjöri í það skipti, má segja, að með
framboði sínu hafi hann rofið það tregðulögmál, sem verið hafði í
Hannes sýnir Friedrich von Hayek blaðaskrif umfrjálshyggju á
íslandi í heimsókn Hayeks til íslands vorið 1980.
gildi, og rutt brautina fyrir það, sem koma skyldi.
Um sama leyti, 8. maí 1979, á áttræðisafmæli Friedrichs von
Hayeks, stofnuðu nokkrir yngri menn Félag frjálshyggjumanna, sem
átti að kynna skipulega hugmyndir og úrlausnir í anda frjálshyggju.
Friðrik Friðriksson var fyrsti fonnaður félagsins, en í stjórn voru
Auðun Svavar Sigurðsson, Árni Sigfússon, Gunnlaugur Sævar
Gunnlaugsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Hreinn Loftsson
og Skafti Harðarson. Geir Hallgrímsson fagnaði Eimreiðarhópnum
og frjálshyggjumönnunum ungu, enda hafði hann ríka samúð með
sjónarmiðum þeirra, auk þess sem jteir vom flestir stuðningsmenn
hans í baráttunni við Gunnar Thoroddsen. Snerust jreir ásamt þorra
Sjálfstæðismanna gegn stjómarmyndun Gunnars í ársbyrjun 1980,
sem Framsóknarflokkur og Alþýðubandalag tóku þátt í. Haustið 1980
voru þau Kjartan Gunnarsson og Inga Jóna Þórðardóttir ráðin til að
vera framkvæmdastjórar Sjálfstæðisflokksins, en lnga Jóna hvarf til
annarra starfa 1984, og var Kjartan eftir það einn framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins allt til 2006. Þótt Kjartan beitti sér að sjálfsögðu
ekki í innanflokksátökum, lagði hann frjálsræðishugmyndum
ómetanlegt lið, á meðan hann sat í framkvæmdastjórastólnum. Það
hafði líka sitt að segja, |regar Geir H. Haarde var kjörinn formaður
Sambands ungra sjálfstæðismanna án mótframboðs á ísafirði 1981.
Gengu ungir sjálfstæðismenn fram sameinaðir eftir það.
Hugmyndir frœðimanna
Sumarið 1978 kom út bókin Frjálshyggja og alræðishyggja eftir Olaf
Bjömsson prófessor, sem ungur hafði hrifist af kenningum jxiira
Ludwigs von Mises og Friedrichs von Hayeks. Skýrði hann þær
skilmerkilega í jtessu verki, sem óspart var rætt um, meðal annars
í leshringjum Heintdallar. Eftir stofnun Félags frjálshyggjumanna
vorið 1979 komu þrír heimskunnir Nóbelsverðlaunahafar í hagfræði
á vegum jxss til íslands. Hinn fyrsti var Hayek, sem sótti ísland heim
vorið 1980 og flutti tvo fyrirlestra. Annar var um „Miðju-moðið“,
þar sem Hayek hélt því fram, að lýðræðisjafnaðarstefna hvíldi á
einfaldri hugsunarvillu. Hún væri, að unnt væri í frantkvæmd að
gera greinarmun á sköpun verðmætanna og skiptingu þeirra. Hayek
sagði, að sú tekjuskipting, sem sprytti upp úr frjálsum viðskiptum,
væri ómetanleg leiðsögn um það, hvemig kröftum manna yrði
best varið, svo að |reir fullnægðu jtörfum náunga sinna. Án þeirra
upplýsinga, sem hún veitti, gæti atvinnulífið ekki vaxið og dafnað.
Hinn fyrirlestur Hayeks var um samkeppni gjaldmiðla, sem
nauðsynleg var að dómi hans til að tryggja festu í peningamálum.
Næstur kom James M. Buchanan haustið 1982. Hann sagði deili á
svonefndri almannavalsfræði eða hagfræðilegri greiningu stjómmála.
Samkvæmt almannavalsfræðinni verður að gera ráð fyrir, að
stjómmálamenn vinni að eigin hagsmunum eins og aðrir. Þess vegna
beri að reyna að takmarka vald þeirra svo sem auðið er.
Þriðji Nóbelsverðlaunahafinn í hagfræði, sem sótti Islaiid heim
til að kynna frjálshyggjuhugmyndir, var Milton Friedman, sem
Geir Hallgrímsson fagnaði
Eimreiðarhópnum og
frjálshyggjumönnunum ungu, enda
hafði hann rfka samúð með
sjónarmiðum þeirra, auk þess sem þeir
voru flestir stuðningsmenn hans f
baráttunni við Gunnar Thoroddsen
kom haustið 1984. Hann hélt blaðamannafund skömmu eftir komu
sína. Þar spurði Bogi Ágústsson, þá fréttamaður Sjónvarpsins, hvort
Friedntan hefði eitthvert eitt lausnarorð fyrir Island. Friedman kvað
já við. Bogi spurði þá, hveit það væri. Friedman svaraði: „Frelsi."
Á blaðamannafundinum deildi Friedman meðal annars á einokun í
útvarpsrekstri. Friedman kom fram í sjónvarpsþætti föstudagskvöldið
31. ágúst, þar sem háskólakennaramir Ólafur Ragnar Grímsson og
Stefán Ólafsson gagnrýndu kenningar hans. Þeir ætluðu að klekkja
á honum með því að benda á, að hann væri hlynntur lögleiðingu
fíkniefna. En Friedman átti svar við því. „Ef afleiðingamar af því
að banna fíkniefni em verri en afleiðingamar af því að leyfa þau,
þá er ég hlynntur því að leyfa þau." Þeir Ólafur Ragnar og Stefán
vöktu líka máls á því, að selt væri inn á fyrirlestur Friedmans, sem
ætti að vera daginn eftir í Háskóla íslands, en fram að þessu hefðu
háskólafyrirlestrar erlendra gesta verið ókeypis. Friedman svaraði,
að hugtakanotkunin væri röng. Fyrirlestrar væm aldrei ókeypis.
Venjulega þyrfti að kosta ferð fyrirlesarans og uppihald, jafnvel greiða
honum þóknun fyrir, leigja sal og auglýsa fyrirlesturinn. Spumingin
væri sú, hvort þeir, sem sæktu fyrirlesturinn, ættu að greiða fyrir hann
eða hinir, sem ekki sæktu hann. Sjálfum fyndist sér eðlilegast, að
álieyrendur greiddu fyrir hann, ckki aðrir. Varð fátt um svör. Húsfyllir
var á fyrirlestrinum sjálfum eftir þessa skemmtilcgu kynningu. Flutti
VÍSBENDING I 9