Morgunblaðið - 01.03.2002, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 1. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
S
lobodan Milosevic,
fyrrverandi forseti
Júgóslavíu, hefur að
miklu leyti rétt fyrir
sér þegar hann segir
að búið sé að dæma hann, þó að
réttarhöld yfir honum séu ein-
ungis nýhafin fyrir Alþjóða-
stríðsglæpadómstólnum í Haag.
Að vísu getur verið að saksókn-
urum, með hina kraftmiklu
Cörlu del Ponte í fararbroddi,
mistakist að sannfæra dómara
um beina ábyrgð Milosevics á
ódæðum Serba í Króatíu 1991–
1992, Bosníu-Hersegóvínu 1992–
1995 og Kosovo 1998–1999 en því
má halda fram með sterkum rök-
um að sagan hafi þegar fellt sinn
dóm.
Og það er sannarlega erfitt að
taka þau orð Milosevics trúanleg
að hann hafi
sjálfur aldrei
verið neitt
nema fórn-
arlamb að-
stæðna; þ.e.
illvígra upp-
reisnarmanna
sem vildu kljúfa Júgóslavíu í
herðar niður með öllum ráðum
og fjandsamlegra Vesturveld-
anna sem vildu seilast til áhrifa á
Balkanskaganum. Heimildirnar
gefa nefnilega til kynna að Mil-
osevic hafi leikið lykilhlutverk í
aðdraganda þeirra átaka sem
urðu á Balkanskaga á síðasta
áratug síðustu aldar. Og ekki
síður átti hann þátt í þegar allt
var farið í bál og brand, svo hóf-
lega sé til orða tekið.
Það er hins vegar rétt sem
Milosevic hefur haldið fram að
auðvitað komu margir fleiri að
málum en bara hann, og fleiri en
Serbar framkvæmdu ódæðisverk
í þeim hildarleik sem yfir gekk í
þessum heimshluta. Svo dæmi sé
tekið hröktu Króatar þúsundir
Serba frá heimilum sínum í
Krajina-héraði í Króatíu eftir
mitt ár 1995 og létu Vesturveldin
hjá líðast að stöðva þann gjörn-
ing, eins og lesa má um í bók
Richards Holbrooke, To End a
War. Þá er og ljóst að Serbar í
Kosovo hafa mátt sæta hörðum
kosti frá því að stríðinu í hér-
aðinu lauk í júní 1999. Hafa um
tvö þúsund Kosovo-Serbar horf-
ið sporlaust í hefndarverkum
vegna þeirra ódæða sem framin
voru af hálfu serbneskra örygg-
issveita 1998–1999.
Er rétt að nefna í þessu sam-
bandi að þegar hafa nokkrir kró-
atískir liðsforingjar verið dregn-
ir fyrir dómstólinn í Haag og
jafnframt voru nýverið nokkrir
Kosovo-Albanar handteknir og
ákærðir fyrir stríðsglæpi.
Þeir tveir menn, auk Milosev-
ics, sem hins vegar hefur verið
lögð mest áhersla á að koma lög-
um yfir eru einnig Serbar; Rad-
ovan Karadzic, sem var leiðtogi
Bosníu-Serba, og Ratko Mladic,
sem stýrði hersveitum Serba í
Bosníustríðinu. Bárust fréttir af
því í gær að hersveitir Atlants-
hafsbandalagsins leituðu Karad-
zic dyrum og dyngjum, en sjö ár
eru nú liðin síðan dómstóllinn í
Haag birti ákærur á hendur hon-
um fyrir stríðsglæpi og þjóð-
armorð.
Hefur það lengi verið mat
sumra að Alþjóðastríðs-
glæpadómstóllinn hafi sett ofan
fyrir það hversu tregir menn
hafa verið til að leita Karadzic og
Mladic uppi. Ekki virtist póli-
tískur vilji til að hrinda í fram-
kvæmd þeim frómu hugsjónum
um lög og rétt sem menn ræddu
um á opinberum vettvangi.
Að vísu hefur verið bent á að
hætta væri á því að Bosníu-
Serbar myndu ganga af göfl-
unum ef Karadzic yrði handtek-
inn og leiddur fyrir rétt. Sömu-
leiðis að Serbar í Belgrað myndu
ekki láta sér það lynda að ráðist
væri til atlögu við Mladic.
Eflaust er eitthvað til í þessu
en þó ber að hafa í huga að þeg-
ar til kom var almenningur í
Serbíu ekki svo mikið að fetta
fingur út í framsal Milosevics til
Haag. Spádómar um að allt færi
í bál og brand í Belgrað rættust
alla vega ekki.
Hitt er verra að ýmis merki
eru um að Milosevic sé, með
framgöngu sinni í réttarhöld-
unum í Haag, að takast að fá al-
menning í Serbíu aftur á sitt
band, þ.e. til að trúa því að Serb-
ar hafi aldrei verið neitt nema
fórnarlömb, sem gerðu sitt besta
til að afstýra allsherjar stríði í
fyrrum Júgóslavíu. Undirrit-
uðum barst í tölvupósti frá Kos-
ovo lýsing á þeim tilfinningum
sem nú bærast þar meðal heima-
manna. Segir bréfritari, sem er
öllum hnútum kunnugur, að al-
menningur þar fylgist grannt
með beinum sjónvarpsútsend-
ingum frá réttarhöldunum í
Haag. Síðan segir: „Í gær [á
miðvikudag] vitnaði albönsk
kona sem hafði misst eiginmann
og barn [í aðgerðum Serba í
Kosovo] fyrir þremur árum og
síðan gagnspurði Slobo hana.
Þetta er náttúrlega leikur katt-
arins að músinni. Fórnarlömbin
fara á taugum, þegar þau mæta
þeim vonda sjálfum. Þeir Serbar
sem eru Slobo andsnúnir eru æf-
ir og segja að það sé byrjað á öf-
ugum enda. Þeir skilja ekki af
hverju byrjað er á því að fara yf-
ir átökin í Kosovo en ekki í Kró-
atíu og Bosníu. Þeir eru skelf-
ingu lostnir yfir því að Slobo sé
að takast að gera sig að þjóð-
hetju í augum Serba.“
Það var auðvitað fyrirséð að
áhyggjur sem þessar myndu
vakna þegar réttarhöldin yfir
Milosevic hæfust. Jafnframt var
fyrirséð að þegar Milosevic fengi
loks að flytja mál sitt myndi
hann geta gárað vatnið, ef svo
má að orði komast. Það væri
hins vegar sorglegt ef nið-
urstaðan af réttarhöldunum yfir
Milosevic – að ekki sé talað um
ef menn hefðu nú hendur í hári
Mladics og Karadzic – yrði sú að
Serbar þrjóskuðust enn við að
gangast við ábyrgð sinni á at-
burðunum á Balkanskaga enda
má færa rök fyrir því að slíkt sé
nauðsynlegt eigi að verða þar
friðvænlegt til lengri tíma litið.
Hitt er hins vegar jafn ljóst að
margir fleiri þurfa að líta í eigin
barm, hversu erfitt sem það ann-
ars kann að vera. Þar á ég ekki
aðeins við Kosovo-Albana, Kró-
ata og Bosníu-múslima, heldur
og stofnanir alþjóðasamfélagsins
sem ekki alltaf birtast í björtu
ljósi þegar litið er til atburðanna
á Balkanskaga.
Milosevic
gárar vatnið
Hefur það lengi verið mat sumra að
stríðsglæpadómstóllinn hafi sett ofan
fyrir það hversu tregir menn hafa verið
til að leita Karadzic og Mladic uppi.
VIÐHORF
Eftir
Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
ÞAÐ hefur lengi
verið viðfangsefni
stjórnvalda í flestum
ríkjum hins vestræna
heims að sporna við
búferlaflutningi úr
dreifbýli í þéttbýli.
Haustið 1927 fór Jón-
as Jónsson frá Hriflu,
þá ráðherra, til Ak-
ureyrar til að tilkynna
það að Gagnfræða-
skóli Akureyrar
mætti þaðan í frá
brautskrá stúdenta. Á
þeim tíma var það
áreiðanlega stórt
skref fyrir þróun Ak-
ureyrar. Í sömu ferð
sagði Jónas í fyrirlestri um hlut-
verk Akureyrar í viðreisn landsins,
að Akureyri ætti framvegis að
vera annar höfuðstaður Íslands.
Og enn er verið á svipuðum slóð-
um ef marka má þær áherslur sem
eru á Akureyri og Eyjafjarðar-
svæðið í tillögu til þingsályktunar
um nýja byggðaáætlun. Jónas var
á sínum tíma að boða að nú skyldi
straumur fólks frá landsbyggð til
höfuðborgar stöðvaður. Árangur
viðleitni hans hefur ekki verið
mældur.
Flestir gera sér mætavel grein
fyrir því að styrking
Akureyrar ein og sér
breytir e.t.v. litlu um
flutninga fólks annars
staðar frá af landinu.
Það getur hinsvegar
skipt sköpum fyrir Ís-
land að ungt fólk með
sérþekkingu af ýmsu
tagi eigi þess kost að
velja milli búsetu-
svæða á Íslandi; á
milli Eyjafjarðar-
svæðisins og Reykja-
víkur, í stað þess að
niðurstaðan gæti orð-
ið sú að valið stæði
einungis á milli
Reykjavíkur og út-
landa. Sú niðurstaða væri afleit
fyrir Ísland. Styrking Akureyrar
og Eyjafjarðarsvæðisins með vax-
andi þekkingarumhverfi og fjöl-
breytni í atvinnutækifærum og af-
þreyingu er því fyrst og fremst
byggðamál fyrir Ísland.
Möguleikar
til áhrifa
Byggðamál eru öll þau mál sem
áhrif geta haft á búsetuskilyrði
fólks. Ekki tilteknir málaflokkar
heldur miklu fremur áherslur og
viðhorf, að litið sé til mála af þeim
sjónarhóli að fólk um allt land búi
við jöfnuð hvað varðar þjónustu
hins opinbera; því séu sköpuð jöfn
tækifæri til þátttöku. Möguleika til
áhrifa á byggðaþróunina verður að
skoða út frá þeim stórfelldu breyt-
ingum sem hafa orðið og verða í
atvinnuháttum og tækni og þeim
sóknarfærum sem í breytingunum
kunna að felast. Byggðamál snúast
þó ekki bara um atvinnuþróun.
Þau verður einnig að nálgast út
frá menntun, félagsþjónustu,
menningu og samgöngum.
Í tillögunni um nýja byggða-
áætlun kemur fram ákveðinn
skilningur á möguleikum og þörf-
um landsbyggðarinnar og margt
Að viðhalda fjöl-
breytileik byggðar
og menningar
Svanfríður
Jónasdóttir
Byggðamál
Styrking Akureyrar
og Eyjafjarðar-
svæðisins, segir
Svanfríður Jónasdóttir,
er því fyrst og
fremst byggðamál
fyrir Ísland.
SÍÐASTLIÐINN þriðjudag
skrifaði Hallur Hallsson grein sem
fjallaði um áhorfendaaðstöðu og ut-
anhússaðstöðu íþrótta-
félaganna í Reykjavík.
Hann gerir einnig að
umtalsefni aðstöðu
íþróttafélaga innan-
húss og heldur því
fram að ekkert hafi
verið gert til að bæta
aðstöðu íþróttafélag-
anna síðustu tíu ár.
Skoðum þetta nánar.
Byggingarstyrkir til
íþróttafélaga í borginni
hafa numið um tveimur
milljörðum króna á síð-
ustu tíu árum. Þar hef-
ur margt komið til,
m.a. vallargerð utan-
húss, bygging nýrra
íþróttahúsa og styrkir til hverfis-
íþróttafélaga til að koma upp lág-
marksáhorfendaaðstöðu. Það er því
ekki rétt hjá Halli „að borgaryfir-
völd hafi reynst ófáanleg til þess að
ganga til samninga við önnur félög
til þess að leysa aðstöðu fyrir fólkið
sem mætir á völlinn“. Á síðasta ári
samþykkti ÍTR tillögu mína þess
efnis að ÍR, Fylkir og Víkingur
fengju tíu milljónir króna hvert félag
til að koma upp áhorfendaaðstöðu.
Ég hef hins vegar ekki legið á þeirri
skoðun minni að mér finnst ekki for-
svaranlegt að setja marga tugi millj-
óna í að koma upp fullkominni áhorf-
endaaðstöðu á völlum allra
félaganna í Reykjavík sem nýtast
ekki nema lítinn hluta á ári. Mér
fannst hins vegar rétt að koma til
móts við þessi félög þannig að þau
gætu komið áhorfendastæðum sín-
um í viðunandi horf í samræmi við
reglur KSÍ. Það er nú líka einu sinni
þannig að íþróttafélögin sjálf for-
gangsraða verkefnum sínum í sam-
vinnu við borgaryfirvöld og þar hafa
menn einaldlega horft meira til valla
sem nýtast fyrir barna- og unglinga-
starf og meistaraflokka
félaganna allt árið en
stúkubygginga. Ég vil
einnig í þessu sam-
bandi minna á stefnu-
mörkun sem samþykkt
hefur verið af íþrótta-
hreyfingunni í borginni
og ÍTR, um að í borg-
inni verði fjögur aðal-
keppnissvæði.
Önnur aðstaða
Gríðarleg uppbygg-
ing hefur átt sér stað á
vettvangi ÍTR á síð-
ustu árum. Af mörgu
er að taka en ég nefni
aðeins tvennt sem
tengist beint aðstöðu knattspyrnu-
manna. Samningur við KSÍ um end-
urbyggingu Laugardalsvallar kostar
á þriðja hundrað milljóna fyrir borg-
arsjóð og þar hefur nú risið ný stúka
sem gerbreytt hefur möguleikum á
nýtingu vallarins. Borgin hefur kom-
ið til móts við óskir knattspyrnu-
manna í Reykjavík um yfirbyggðan
knattspyrnuvöll og er nú að rísa
glæsileg knattspyrnuhöll í Grafar-
vogi. Þar eru það einkaaðilar sem
byggja en borgin styrkir þar tíma
fyrir íþróttafélögin.
Efling innra starfs
Í stefnumörkun ÍBR og ÍTR til
ársins 2020 er lögð mikil áhersla á
hinn félagslega þátt íþróttafélag-
anna. Þar skiptir auðvitað máli að
skapa félögunum skilyrði til að geta
með markvissum hætti byggt upp
gæðastarf innan sinna vébanda. Í
því skyni hefur ÍTR m.a. styrkt Vík-
ing, Fylki og Fram til að greiða laun
starfsmanns sem sinnir samhæfðu
barna- og unglingastarfi innan hvers
hverfis og einnig hafa starfað slíkir
starfsmenn í Breiðholti og Grafar-
vogi. Þá hefur verið unnið að íþrótta-
námskrá í samvinnu við ÍTR og ÍBR
og vil ég nota þetta tækifæri og
hrósa þessum félögum fyrir frum-
kvæði og metnað. Að auki eru
íþróttafélögunum í borginni greidd
hundruð milljóna á ári í húsaleigu-
styrki sem er greidd leiga fyrir tíma
í íþróttahúsum þeirra sem nýtast í
þágu barna og unglinga. Í nútíma-
samfélagi skiptir gæðafrítími æ
meira máli. Það felast mikil lífsgæði
í því að allir geti stundað íþróttir og
annað æskulýðsstarf án tillitis til
efnahags eða stöðu. Opinberir aðilar
þurfa að haga áherslum sínum í sam-
ræmi við það og skapa þau ytri skil-
yrði sem nauðsynleg eru hverjum
einstaklingi til að hann fái ræktað
hæfileika sína og notið frítímans í
heilbrigðu umhverfi. Í takt við þess-
ar áherslur reynir ÍTR að vinna og
forgangsraða verkefnum hverju
sinni í samvinnu við íþróttahreyf-
inguna í borginni.
Já, hvað um
félögin, Hallur?
Steinunn Valdís
Óskarsdóttir
Íþróttaaðstaða
ÍTR samþykkti þá
tillögu mína, segir
Steinunn Valdís Ósk-
arsdóttir, að ÍR, Fylkir
og Víkingur fengju tíu
milljónir króna hvert
félag til að koma upp
áhorfendaaðstöðu.
Höfundur er formaður ÍTR.