Morgunblaðið - 09.05.2003, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Vegna gífurlegs aðstreymis aðsendra greina í aðdraganda alþingiskosninganna verður formi þeirra
greina, sem lúta að kosningunum, breytt. Er þetta gert til þess að gera efnið aðgengilegra fyrir lesendur
og auka möguleika Morgunblaðsins á að koma greinunum á framfæri fyrir kosningar.
Alþingiskosningar
GRÍÐARLEG þróun hefur átt sér stað í mennta-
kerfinu undir stjórn Sjálfstæðisflokksins í mennta-
málaráðuneytinu síðastliðin 12 ár. Námskrár fyrir öll
skólastig hafa verið endurskoðaðar og
þróunarstarf verið með miklum
blóma. Uppbygging framhaldsskóla-
og háskólastigsins hefur verið hröð og
nú eru starfandi 7 háskólar sem heyra
undir menntamálaráðuneyti auk skóla
sem heyra undir landbúnaðarráðu-
neyti. Upplýsingatækni hefur á þess-
um árum verið tekin í þjónustu kenn-
ara og nemenda og standa Íslendingar í fararbroddi
í þeirri þróun. Símenntunarmiðstöðvar eru nú í öll-
um landshlutum og unnið að uppbyggingu háskóla-
námssetra. Komið hefur verið á nýrri skipan vísinda-
og tæknimála og hrundið af stað myndarlegu átaki í
fræðslumálum og starfsmenntun á vinnumarkaði.
Hér eru aðeins nefnd fáein dæmi um árangur síð-
ustu ára en hann má rekja til þess mikla metnaðar
sem sjálfstæðismenn hafa í vísindum og mennta-
málum þjóðarinnar. Uppbygging og þróunarstarf er
viðvarandi verkefni sem aldrei lýkur. Því er mik-
ilvægt að haldið verði áfram á sömu braut og ekkert
slegið af í þeirri viðleitni að tryggja að Íslendingar
séu í fararbroddi þjóða heims í menntun og vís-
indum.
Nýskipan vísinda- og tæknimála
Síðastliðinn áratug hefur orðið hröð framþróun í
efnahagslífi þjóðarinnar. Tengsl efnahagslegra fram-
fara, vísinda og tækniþróunar eru náin og skiptir því
miklu fyrir framtíð atvinnuveganna að ötullega sé
stutt við vísindi, rannsókir og uppbyggingu tækni-
legrar þekkingar. Á þessum árum hafa Íslendingar
náð því markmiði sem OECD-þjóðirnar hafa sett sér
og er eitt af markmiðum Evrópusambandsins að
heildarframlög til vísinda, sem hlutfall af vergri
þjóðarframleiðslu, nái 3%. Þessu markmiði hafa ekki
aðrar Evrópuþjóðir náð en Svíar og Finnar.
Með lögum sem sett voru í byrjun febrúar sl. hefur
verið gerð grundvallarbreyting á yfirstjórn vísinda-
og tæknimála í landinu. Þrenn ný lög hafa verið sett:
Lög um Vísinda- og tækniráð, lög um opinberan
stuðning við vísindarannsóknir og lög um opinberan
stuðning við tækniþróun og nýsköpun í þágu at-
vinnulífsins. Í þessum lögum er tekið mið af vaxandi
þýðingu og umfangi vísinda- og tæknistarfseminnar.
Vísinda- og tækniráð fer með yfirstjórn þessa
málaflokks og starfar það undir forystu forsætisráð-
herra. Auk forsætisráðherra sitja í ráðinu 4–6 ráð-
herrar og 14 menn skipaðir af aðilum vinnumark-
aðarins, Samstarfsnefnd háskólastigsins og
ráðherrum.
Átak í fræðslumálum og
starfsmenntun á vinnumarkaði
Ljóst er að samkeppnisstaða og aðlögunarhæfni
fólks á vinnumarkaði, sem hefur aðeins grunn-
skólagöngu að baki, er takmörkuð. Til þess að mæta
þörfum þessa hóps hefur verið stofnuð Fræðslu-
miðstöð atvinnulífsins ehf. og efnt til átaks í fræðslu-
málum og starfsmenntun á vinnumarkaði. Gerður
hefur verið þjónustusamningur milli mennta-
málaráðuneytis annars vegar og Alþýðusambands Ís-
lands og Samtaka atvinnulífsins hins vegar um verk-
efni og fjárframlög til eflingar og
endurskipulagningar á starfsfræðslu í atvinnulífinu.
Þessi samningur markar þáttaskil fyrir þann hóp
fólks sem lakast stendur á vinnumarkaði og mun
aukin menntun hans hafa jákvæð áhrif á atvinnulífið
í heild sinni.
Eitt af veigameiri verkefnunum, sem Fræðslu-
miðstöð atvinnulífsins tekur að sér, er að aðstoða
menntamálaráðuneytið við að þróa aðferðir við mat
og vottun á óformlegu námi og starfsþjálfun í sam-
starfi við atvinnulífið og fræðsluaðila. Vaxandi skiln-
ingur er á því að margvísleg reynsla og færni, sem
menn öðlast t.d. í störfum sínum, getur verið góður
grunnur fyrir formlega skólamenntun eða beinlínis
nýst sem hluti hennar. Mat á óformlegu námi er því
mjög mikilvægt atriði þegar litið er til þeirrar
áherslu að einstaklingarnir haldi áfram að menntast
allt lífið og geti þannig betur aðlagast breyttum
kröfum og aðstæðum.
Tæknileg framtíðarsýn
Á síðustu árum hefur náðst góður árangur í að
innleiða upplýsingatækni í skólastarf á Íslandi. Þar
hafa kennarar, skólastjórnendur og menntayfirvöld
sameinast um að taka til hendinni. Mörg árangursrík
þróunar- og tilraunaverkefni hafa verið unnin og
lögð áhersla á að miðla þeirri þekkingu og reynslu
sem áunnist hefur.
Menntamálaráðuneytið setti fyrir þremur árum
fram stefnu um notkun upplýsingatækni í mennta-
kerfinu þar sem lögð var áhersla á fjarnám og þróun
dreifmenntunar á öllum skólastigum.
Sem dæmi um framkvæmd þeirrar stefnu má
nefna að á Vestfjörðum er hafið verkefni um dreif-
menntun á grunnskólastigi þar sem grunnskólar í
Vesturbyggð og á Tálknafirði verða tengdir saman
og kennsluhættir þróaðir með samkennslu milli
skóla. Á grunnskólastigi hefur slíkt fyrirkomulag
mikið gildi fyrir byggðalög þar sem búseta er dreifð
og óhægt er um vik með skólaakstur vegna vega-
lengda og færðar.
Einnig má nefna að tekin hefur verið ákvörðun um
uppbyggingu framhaldsskóla á Snæfellsnesi. Lögð er
áhersla á að þar verði leitað nýrra leiða í skólastarfi
framhaldsskóla og byggt á þeirri reynslu sem fengist
hefur í þróunarverkefni sem unnið var á Grund-
arfirði. Fyrirhugað er að nýi framhaldsskólinn á
Snæfellsnesi nýti fjarkennslu frá öðrum skólum til
þess að auka fjölbreytni í námsframboði en jafnframt
byggja upp kjarnastarfsemi á Grundarfirði.
Menntamálaráðuneytið hefur beitt sér fyrir upp-
byggingu ákveðinnar tæknilegrar grunnþjónustu og
leitast við að veita skólum svigrúm til þess að móta
sitt innra starf. Jafnframt hefur verið unnið að því
að virkja einkafyrirtæki til þess að veita þjónustu
fyrir menntakerfið. Hér eru nefnd nýleg dæmi um
verkefni sem menntamálaráðuneytið hefur ýtt úr
vör:
§ Byggð hafa verið upp ný upplýsingakerfi sem
notuð eru í framhaldsskólum landsins og bjóða upp á
nýja og betri þjónustu við nemendur, kennara og
skólastjórnendur.
§ Unnið er að nýjum vef sem gagnast mun öllu
menntakerfinu og nefndur hefur verið Menntagátt.
Þar verður samstarfs- og þjónustuvettvangur fyrir
einstaklinga, fyrirtæki og stofnanir. Þannig er stuðl-
að að samstarfi opinberra aðila og einkaaðila og
opnað fyrir nýjar leiðir í þjónustu fyrir mennta-
kerfið.
§ Nýtt háhraðanet fyrir framhaldsskóla og sí-
menntunarmiðstöðvar var nýlega tekið í notkun. Það
tengir saman framhaldsskóla og símenntunarmið-
stöðvar, samtals yfir 60 staði um land allt. Með nýja
háhraðanetinu bjóðast öflugar tengingar og mynd-
fundir gegn föstu verði sem er óháð notkun. Flutn-
ingsgeta tenginga skóla margfaldast og hægt verður
að sækja upplýsingar og gögn á mun hraðvirkari
hátt en áður.
§ Menntamálaráðuneytið, fyrir hönd ríkissjóðs, og
um 40 sveitarfélög hafa tekið höndum saman um að
kaupa og reka glæsilegt bókasafnskerfi fyrir öll
helstu bókasöfn landsins.
Efling símenntunarmiðstöðva og
uppbygging háskólanámssetra
Það hefur vakið athygli og ánægju hversu mikill
áhugi er á fjarnámi. Skýringin er m.a. sú að framboð
á námi sem hægt er að stunda í fjarnámi hefur auk-
ist hratt bæði á framhalds- og háskólastigi.
Símenntunarmiðstöðvar eru starfræktar í öllum
landshlutum. Hlutverk þeirra er að efla símenntun
með því að miðla námskeiðum og auka samstarf at-
vinnulífs og skóla til að tryggja samkeppnishæfni
byggðarlaga. Símenntunarmiðstöðvar gegna mik-
ilvægu hlutverki í að veita stoðþjónustu við nem-
endur og aðstöðu fyrir kennslu. Þessi uppbygging er
gríðarlega mikilvæg til að jafna aðgengi landsmanna
að námi.
Menntamálaráðuneytið hefur að undanförnu unnið
að því í samstarfi við heimamenn að þróa hugmyndir
um háskólanámssetur á Austurlandi og koma þeim í
framkvæmd. Með háskólanámssetri verður þjónusta
og stuðningur við nemendur í fjarnámi stóraukinn.
Háskólanámssetrið mun tengjast rannsóknastarfsemi
sem stunduð er á viðkomandi svæði og leita eftir
samstarfi við háskóla í landinu. Verið er að vinna að
svipaðri uppbyggingu á Vestfjörðum og á Húsavík.
Hér er um farsæla þróun að ræða sem byggist á
þeim grunni sem fyrir hendi er á hinum ólíku stöð-
um. Fyrirsjáanlegt er að setrin muni auðga starfsemi
sína með virkum tengslum við innlenda og erlenda
háskóla og rannsóknastofnanir. Hér opnast mörg ný
tækifæri.
Menntamála- og iðnaðarráðuneyti hafa gert með
sér samkomulag um átak í uppbyggingu menntunar
og menningar á landsbyggðinni. Í því samkomulagi
hafa verið skilgreind verkefni í samræmi við
byggðaáætlun 2002–2005 þar sem lögð er áhersla á
tengsl menntunar og menningar við þróun atvinnu-
lífs í dreifðum byggðum. Upplýsingatækni verður
markvisst nýtt til að efla símenntun og starfs-
menntun á landsbyggðinni og stuðla að auknu náms-
framboði á öllum skólastigum. Einnig verður unnið
að því að auka aðgengi að menningarefni frá ólíkum
landssvæðum.
Metnaður í menntun og vísindum
Eftir Tómas Inga Olrich
Höfundur er mennta-
málaráðherra.
Á STJÓRNMÁLAFUNDI í Vest-
mannaeyjum 1. maí virtist formaður
Sjálfstæðisflokksins nýja hafa gert
uppgötvun í fisk-
veiðistjórnarmálum
eftir að hafa farið
með æðstu stjórn
þeirra mála í 12 ár.
Honum mæltist á
þessa leið samkv.
Morgunblaðinu:
„Við megum ekki vera klosslokuð
fyrir gagnrýni á kvótakerfið. Það
kemur til álita að velta því fyrir sér
hvort ekki megi gera ákvæðið um
forkaupsrétt virkara. Framsalið er
fyrir hendi en það er nauðsynlegt að
varnagli sé fyrir byggðirnar. Við
hljótum að skoða gaumgæfilega
hvaða kostir eru fyrir hendi.“
Það „…kemur…“ sem sé „…til
álita að velta því fyrir sér…“
Þessum ákveðnu ummælum og
einskæru fyrirheitum sér bæj-
arstjóri vestur á Ísafirði ástæðu til
að fagna sérstaklega. Skyldi þeim
stagkálfi hafa dottið í hug að for-
sætisráðherrann myndi leiða hug-
ann að því að „…velta því fyrir
sér…“ að slík ákvæði yrðu gerð aft-
urvirk og kvóta „Guggunnar“ sem
loginn var af Ísfirðingum um árið
yrði skilað aftur?
Forsætisráðherra tilkynnti fyrir
skemmstu af rausn sinni að hann
myndi auka þorskkvótann um 30
þús. tonn á næsta ári ef hann héldi
völdum. Einhverjum græningja
hugkvæmdist að nú myndi formaður
Sjálfstæðisflokksins nýja grípa
tækifærið og gefa á garðann hjá
línuveiðimönnum, sbr. tillögu sem
samþykkt var á landsfundi flokksins,
í óþökk hans að vísu.
Nei, því var nú ekki að heilsa. Af
þessum 30 þús. tonnum á Eimskip
að fá rúm 3 þús. tonn, sömuleiðis
Samherji og Grandi og afgangurinn
til þeirra sem áður höfðu fengið gjaf-
irnar úr hendi hæstráðanda, enda
flokkssjóðurinn alltaf jafnþurfandi.
Þeim, sem leggja eyru við slíku
„snakki“ eins og Davíð Oddsson lét
sér um munn fara í Vestmanna-
eyjum, er hollt að rifja upp stóru
„bombuna“ hans frá landsfundi
Sjálfstæðisflokksins nýja sem hald-
inn var í marz 1999, í aðdraganda al-
þingiskosninganna þá. Þá gerði for-
maðurinn sig heiðarlegan í framan
og lýsti yfir að í fiskveiðistjórn-
armálum ríkti ósætti með þjóðinni
sem ráða þyrfti bót á. Og höfðinginn
kvaðst mundu beita sér fyrir þjóð-
arsátt í málinu. Hann skipaði auð-
lindanefnd, þar sem allir þrír þing-
menn Samfylkingarinnar voru
hafðir að ginningarfíflum. Í fram-
haldi af því sáttanefnd, en að því
búnu sett lög um málamyndaauð-
lindagjald sem forsætisráðherra
kallar nú að hafi verið sátt í málinu
en enginn annar kannast við.
Allan tímann síðan sáttaræðan
mikla var haldin 1999 hefir rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar ekkert
annað aðhafst í fiskveiðimálum en að
halda áfram að skara eld að kökum
lénsherranna, en skerða á hinn bóg-
inn kjör þeirra sem utan gripdeild-
arkerfisins standa.
Það verður hverjum list er hann
leikur. Forsætisráðherra Íslands
kemur helzt aldrei til dyranna eins
og sannleikurinn býður, heldur ber
kápu blekkinga á báðum öxlum. Og
nú, sem aldrei fyrr, leikur þessi aft-
urgengni Pótemkín blekking-
arskjöldum sínum í von um að enn
einu sinni endist það honum til
valdanna.
Í valdabaráttunni verður ekkert
til sparað, enda kvótamenn ósparir á
fjármagn. Því fastar verður róðurinn
sóttur sem ekkert skiptir Davíð
Oddsson máli nema eigin völd. Og í
þeirri baráttu helgar tilgangurinn
meðalið, og raunar öll meðul.
Pótemkín
afturgenginn
Eftir Sverri Hermannsson
Höfundur er alþingismaður
Frjálslynda flokksins.
ÁRIÐ 1983 ákvað sjávarútvegs-
ráðherrann og framsóknarmað-
urinn Halldór Ásgrímsson að gefa
fiskinn í sjónum.
Fiskurinn er sam-
kvæmt stjórn-
arskránni sameig-
inleg auðlind okkar
allra og því rétt að
allir njóti arðs af
honum. Þrátt fyrir
það misnotaði Halldór aðstöðu
sína og gaf kvótann okkar til fárra
einstaklinga og þar á meðal sjálfs
sín. Ráðherrar hafa þurft að segja
af sér fyrir minni sakir en Halldór
situr sem fastast. Í hvert sinn sem
minnst er á það í fjölmiðlum að
Halldór hafi úthlutað sér og sinni
fjölskyldu kvóta fyrir hundruð
milljónir þá verður allt vitlaust.
Framsóknarmenn hlaupa upp til
handa og fóta og verja sínar
gjörðir með lygum ef annað geng-
ur ekki. Þarna er búið að búa til
hóp ríks fólks á kosnað okkar
hinna og enginn kann að skamm-
ast sín. Í umræðunni þessar vik-
urnar er einungis hæðst að þeim
fyrningartillögum sem stjórn-
arandstöðuflokkarnir leggja til en
aldrei er minnst á að þeir sem
gáfu kvótann og hafa með því
valdið sundrung meðal þjóð-
arinnar þurfi að svara fyrir þessar
misgjörðir sínar. Ég spyr þig,
kjósandi góður; finnst þér ekki
ástæða til að refsa framsókn-
armönnum vegna kvótaúthlut-
unar?
Gjafakvóti
Halldórs
Ásgrímssonar
Eftir Valdimar Leó Friðriksson
Höfundur er í 6. sæti hjá Samfylk-
ingunni í Suðvesturkjördæmi.
Í SJÁLFSTÆÐISFLOKKNUM fyrirfinnst enginn lengur sem vogar sér
að andmæla formanninum. Gagnrýni á orð hans og gjörðir þykir óviðeig-
andi. Formaðurinn er líka forsætisráðherra þjóðarinnar og
gagnrýni á framgöngu hans í embætti hefur í sama anda
verið úrskurðuð ómálefnalegar dylgjur af ráðherranum
sjálfum og leiðarahöfundum Morgunblaðsins. Virðist engu
breyta þótt gagnrýnin sé rökstudd með alþekktum dæmum.
Leiðarahöfundar mættu athuga að þrátt fyrir óttablandna
aðdáun flokksmanna á formanni sínum er hann samkvæmt
könnunum óvinsælasti og ómálefnalegasti stjórnmálamað-
ur landsins. Fyrir því eru gildar ástæður.
Má lagfæra
Það er óheppilegt að fréttamenn megi ekki orðinu halla án þess að for-
sætisráðherra missi stjórn á skapi sínu. Vanstilling hans er embættinu til
minnkunar. Hótanir ráðherra í garð embættismanna og virðingarleysi í
tali um Hæstarétt Íslands eru líka til skammar. Þá er ólíðandi að forsætis-
ráðherra segi þjóðinni ósatt líkt og gerðist í bolludagsleikriti hans, en
sannað var, þvert á orð ráðherrans, að Hreinn Loftsson ræddi úrsögn sína
úr einkavæðingarnefnd á fundi þeirra í London. Ummæli ráðherra um fá-
tækt eru einnig svívirðileg. Fólk sem stendur við dyr hjálparstofnana hef-
ur áður þurft að stíga mörg þungbær skref. Hrakyrði formanns Sjálfstæð-
isflokksins í þess garð sýna að hann er of lítill fyrir embætti
forsætisráðherra. Það má lagfæra 10. maí.
Passar ekki í embættið
Eftir Hjört Hjartarson
Höfundur er kynningarstjóri og kjósandi í Reykjavík.