Morgunblaðið - 09.05.2003, Blaðsíða 57

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 2003 57
UNDANFARNA mánuði og
vikur hafa fréttir af fátækt á Ís-
landi verið umfangsmiklar í ís-
lenskum fjöl-
miðlum. Umfjöllun
sem því miður hef-
ur helgast af því að
stjórnmálamenn og/
eða annað fólk í
þjóðfélaginu mata
fjölmiðlana á ein-
hverjum upplýsingum sem eru svo
notaðar nánast hráar af fjölmiðl-
unum. Engin gagnrýni er sett í þá
umfjöllun sem sett er fram.
Hvort þetta er af vankunnáttu
fjölmiðlamanna í þessum efnum
eða vegna þess að þeir nenna ekki
að leggja vinnu í rannsóknir veit
ég ekki. Þetta hefur hins vegar
truflað umræðuna og menn jafnvel
sakaðir um að vera „óvinir“ litla
mannsins af þeim sökum. Þessi
umræða er ekki af hinu góða,
hvorki fyrir þá fátæku né þá sem
eru að reyna að sýna fram á hvar
vandamálin liggja.
Ástæða þessara skrifa minna nú
er frétt sem birtist á sumardaginn
fyrsta undir heitinu „Borga fyrst
og borða svo“. Þar er lýst rauna-
sögu ungrar konu í Reykjavík,
sem skv. greininni lifir við sára fá-
tækt. Fyrir leikmann má skilja af
greininni að konan hafi aðeins
100.000 kr. laun (sjá 1. dálk í
töflu) og mikla greiðslubyrði, sem
gerir það að verkum að eftir mán-
uðinn vantar uppundir 40.000 kr.
til að endar nái saman. Mér fannst
skrýtið að konan skyldi hvergi
minnast á barnabætur eða meðlag,
en allir einstæðir foreldrar fá
meðlag og flestir barnabætur. Ég
fæ að minnsta kosti hvort tveggja,
þrátt fyrir að hafa hærri laun en
hún.
Ég notaði tölurnar hjá konunni
til þess að reikna út hvað hún á að
vera með skv. því velferðarkerfi
sem við Íslendingar höfum í dag
og varð niðurstaðan þessi. Ég
setti sem forsendu að hún væri
með 100.000 kr. í laun fyrir skatta.
Önnur forsenda sem ég gaf mér,
sem ekki er víst að sé rétt, er að
hún sé í leiguhúsnæði.
Skv. mínum útreikningum eru
nettótekjur konunnar kr. 177.002
kr. miðað við þær forsendur sem
hún gefur (sjá dálk 1). Þessi tala
er nokkuð miklu hærri en 100.000
kr., eða 77,44% hærri, þrátt fyrir
að hún sé ekkert há. Það gleymist
nefnilega í greininni að benda á að
konan fær ýmsar bætur fyrir það
eitt að vera einstæð móðir, þ.e.
hærri ráðstöfunartekjur. T.d. fær
hún meðlag með báðum börnum
upp á 15.558 kr. hvort barn. Einn-
ig vantaði að greina frá því að hún
fær barnabætur upp á um 30.000
kr. á mánuði. Ekkert er minnst á
mæðralaun, sem eru 4.532 kr. á
mánuði, eða húsaleigubætur (eða
vaxtabætur ef hún á íbúðina), sem
eru allt að 20.000 kr. á mánuði (í
hennar tilfelli) m.v. reglur um
húsaleigubætur.
Hvernig á almenningur að skilja
vanda þessa fólks ef ekki eru sett-
ar fram réttar upplýsingar um
hagi þess?
Það sem mér finnst verra fyrir
þessa konu er að ef það er rétt að
hana vanti um 40.000 kr. um hver
mánaðamót, þá þýðir það að hún
þarf að hafa að minnsta kosti
217.000 kr. í nettótekjur á mánuði.
Til að ná því takmarki þarf hún að
hækka um 80.000 kr. á mánuði í
launum (sjá dálk 3). Þar er í raun
um stórt vandamál að ræða og
raunverulega efni í aðra grein.
Ég þekki fátækt, bæði af eigin
raun og einnig í gegnum reynslu
annarra. Sjálfur var ég atvinnu-
laus um tíma, í kringum áramótin
1997–1998. Hafði þá um 60.000 kr.
að lifa af eins og ég lýsti sjálfur á
þeim tíma. Gleymdi sjálfur alltaf
að telja með meðlagið og barna-
bæturnar, en sé það í dag að án
þeirra hefði þetta aldrei gengið
upp.
Einnig þekki ég fátækt í gegn-
um starf mitt sem gjaldkeri
stjórnar Geðhjálpar. Þar hef ég
bæði hitt og heyrt af því fólki sem
býr við raunverulega fátækt. Fá-
tækt, sem ekki er einvörðungu af
fjárhagsaðstæðum, heldur einnig
fátækt vegna félagslegrar ein-
angrunar. Þessu fólki hef ég mikla
samúð með.
Ég hef því miður ekki lesið
skýrslu Hörpu Njáls um fátækt en
ætla mér að gera það. Ég vona að
hún nálgist málefnið með ofan-
greinum hætti, þ.e. að skoða
hvernig mismunandi bætur breyta
stöðu mismunandi hópa.
Fjölmiðlar verða að minnsta
kosti að fara að vanda sig betur
og gleypa ekki við hverju sem er.
Það er ekki gott fyrir þjóðarsál-
ina, ekki heldur fyrir trúverð-
ugleika fjölmiðlanna og bitnar á
þeim sem síst skyldi. Ég á von á
því að fjölmiðlar eigi eftir að bæta
sig í þessum efnum og að í fram-
tíðinni lesum við réttar tölur í
svona greinum.
Fréttir af
fátækum
Eftir Ingimund K.
Guðmundsson
Höfundur starfar sem kerfisstjóri.
1 2 3
Laun 100000 100000 180000
Orlofs/desemb 0 4783 4783
Barnabætur 0 33954 28578
Meðlag 0 31116 31116
Mæðralaun 0 4532 4532
Húsaleigubætur* 0 20000 18925
100000 194385 267934
Gjöld
Skattur 0 12144 41750
Lífeyrissjóður 0 4191 7391
Stéttarfélag 0 1048 1848
0 17383 50989
Nettótekjur 100000 177002 216945
* Húsaleigubætur gætu verið vaxtabætur.
Ef svo er eru útreikningar aðeins öðruvísi.
SKATTAR á Íslandi lækka á
meðan skattar í útlöndum
hækka. Davíð Oddsson for-
sætisráðherra vill að skattar
lækki enn.
Tekjuskattur þannig að
venjulegt fólk hafi afgang,
eignaskattur svo eldra fólk fái
frið, virðisaukaskattur svo
matur kosti minna.
Þessi verður kjarabót
þeirra sem minna mega sín.
Þess vegna styð ég Davíð.
Jón Gunnar
Hannesson
Skattar
Höfundur er læknir.
S
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
fyrirtaeki.is