Morgunblaðið - 03.09.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 3. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ur, erlendur diplomat sagði í samtali
við The Washington Post. Hann vildi
ekki láta nafns síns getið. Maðurinn
sagði að þjóðir sem ef til vill myndu
leggja fram fé og aðra aðstoð ætluðu
að „bíða og sjá til“.
Einnig er bent á að enn ríki sorg í
aðalstöðvum SÞ og menn eigi enn eft-
ir að ná áttum eftir að aðalfulltrúi Kofi
Annans framkvæmdastjóra í Írak,
Brasilíumaðurinn Sergio Vieira de
Mello, var myrtur í sprengjutilræði í
Bagdad fyrir skemmstu ásamt 15 öðr-
um starfsmönnum samtakanna.
„Árásin á [de Mello] olli því skilj-
anlega að menn vildu endurmeta
hvaða hlutverk SÞ ætti að leika,“
sagði embættismaður hjá SÞ. „Við er-
um miðja vega í því verkefni núna:
Hvað merkir þetta fyrir okkur á öll-
um sviðum, hvað snertir uppbygg-
inguna, mannúðaraðstoðina, stjórn-
málahliðina?“
Þrátt fyrir þessa erfiðleika er
stjórn Bush staðráðin í að láta verða
af ráðstefnunni í Madrid og er stefnt
að því að halda undirbúningsfund í
dag, miðvikudag, í Brussel. Þar verð-
ur stór sendinefnd frá Bandaríkjun-
um en einnig fulltrúar frá allmörgum
ríkjum er hyggjast bjóða aðstoð auk
fulltrúa frá Alþjóðabankanum, Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum og Þróunar-
stofnun SÞ (UNDP). Sum ríkin munu
leggja mikla áherslu á að fá meiri
TILRAUNIR sem ríkisstjórn
George W. Bush Bandaríkjaforseta
hefur gert til að fá önnur ríki til að
heita umtalsverðu fé til uppbyggingar
í Írak virðast ganga illa, að sögn
bandaríska dagblaðsins The Wash-
ington Post. Hefur blaðið eftir heim-
ildarmönnum sínum að margar er-
lendar ríkisstjórnir láti í ljós áhyggjur
af slæmu ástandi öryggismála í Írak
og kvarti einnig yfir því að Banda-
ríkjamenn vilji hafa síðasta orðið í öllu
starfinu. Tilræðin mannskæðu und-
anfarnar vikur hafa aukið enn
áhyggjur manna af öryggisleysinu.
Fyrirhugað er að halda í október
ráðstefnu í Madrid á Spáni þangað
sem ríki er vilja veita aðstoð munu
senda fulltrúa til að ráðgast um fram-
haldið við bandamenn. Embættis-
menn hjá Sameinuðu þjóðunum velta
því nú fyrir sér hvort fresta eigi ráð-
stefnunni þangað til samtökin hafi
komið sér upp öflugra starfsliði í Írak.
Einnig þurfi SÞ að semja við Banda-
ríkjastjórn um hlutverk samtakanna í
Írak.
Margar þjóðir sýna tregðu
Niðurstöðurnar gætu skipt banda-
ríska skattgreiðendur miklu. Útflutn-
ingstekjur Íraka eru mun minni en
gert hafði verið ráð fyrir og útgjöld
Bandaríkjamanna margfalt meiri.
Nýlega sagði L. Paul Bremer, sem er
æðsti fulltrúi Bandaríkjastjórnar í
Írak og í raun valdamestur manna
þar sem stendur, að verja yrði tug-
milljörðum dollara til uppbyggingar-
innar aðeins á næsta ári.
Frakkar hafa verið í forystu þeirra
sem andvígir eru hernámi Banda-
ríkjamanna og Breta í Írak. En marg-
ar aðrar þjóðir hafa einnig „sýnt
tregðu sem er ekki aðeins óheppileg,
hún er skammarleg“ eins og háttsett-
áhrif á stefnumótun bandamanna og
þá einkum Bandaríkjamanna í Írak.
Deilan um óskorað vald Bandaríkja-
manna á að nokkru leyti rætur að
rekja til þeirra illvígu deilna sem
komu upp þegar Bush og Tony Blair,
forsætisráðherra Bretlands, ákváðu í
mars sl. að ráðast inn í Írak án þess að
öryggisráð SÞ hefði lagt blessun sína
yfir áformið.
Skiptar skoðanir
í Bandaríkjunum
Skiptar skoðanir eru meðal banda-
rískra sérfræðinga um það hvernig
leysa beri þessar deilur. „Við munum
verða að gera þetta að raunverulega
fjölþjóðlegri aðgerð þar sem þeim [þ.
e. öðrum þjóðum] finnst að þær eigi
hlut að stjórnuninni ekki síður en
áhættunni og kostnaðinum,“ segir
James Dobbins, fyrrverandi sendi-
maður Bandaríkjamanna í Sómalíu,
Bosníu og Afganistan. Hann telur að
aðrar þjóðir verði að geta sannfærst
um að hernámið komi öflugu, fjölþjóð-
legu bandalagi til góða, ekki aðeins
Bandaríkjamönnum.
Paul Bremer svarar því til að alls
45 þjóðir hafi nú heitið aðstoð í Írak
og 15 þeirra eigi fulltrúa í samráðs-
nefnd í Bagdad. Nefndin sendir
skýrslur sínar til hans. Hann mælti
nýlega gegn því að SÞ fengju umtals-
verð völd í Írak og er einnig andvígur
því að ábyrgðinni verði skipt á nokkra
aðila.
„Hvað er það sem mun breytast til
batnaðar í Írak ef SÞ fær yfirumsjón
með uppbyggingunni? “ spurði Brem-
er. Dobbins svarar því til að meira fé
fengist til starfsins og lögmæti her-
námsliðsins yrði aukið.
Umfang útgjaldanna til uppbygg-
ingar í Írak er svo mikið að sumir sér-
fræðingar telja að hefðbundin fram-
lög frá öðrum þjóðum til slíks starfs
muni ekki duga til. Fulltrúar alþjóða-
stofnana eins og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins eru enn hikandi við að við-
urkenna framkvæmdaráðið í Írak
sem fulltrúa landsins. Talsmaður Al-
þjóðabankans sagði að ekki yrði hægt
að veita Írökum veruleg lán fyrr en
fyrir hendi væri „ríkisstjórn sem við
getum samið við“. Framkvæmdaráð-
ið hefur nú tilnefnt fólk í bráðabirgða-
stjórn sem mun sverja eið í dag en
ekki er ljóst hvert valdsvið hennar
verður. Ekkert embætti forsætisráð-
herra er í væntanlegri stjórn.
Demókratar vilja
efla hlutverk SÞ
Bandaríska þingið kemur saman á
ný eftir sumarhlé eftir nokkra daga.
Demókratar hafa síðustu vikurnar
ráðist harkalega á stjórn Bush fyrir
að hafa ekki fengið önnur ríki til að
axla byrðarnar og vilja að SÞ fái stórt
hlutverk í Írak, að sögn AP-frétta-
stofunnar. Einkum hafa sumir af
þeim sem keppa að því að verða for-
setaefni flokksins haustið 2004 gengið
hart fram og sakað Bush og menn
hans um að hafa ekki búið sig undir
eftirleikinn að loknu stríðinu í Írak.
Er ljóst að Íraksmálin og mannfallið
þar geta orðið fyrirferðarmikil á þingi
næstu mánuði þótt efnahagsástandið
vegi vafalaust þyngra.
Jim Kolbe, sem er repúblikani frá
Arizona og situr í fulltrúadeild
Bandaríkjaþings, er formaður undir-
nefndar sem fjallar um aðstoð við
önnur ríki. Hann segir að Bandaríkja-
menn eigi að búa sig undir að Írak
muni kosta þá mikið fé. Aðstoð ann-
arra ríkja sé mikilvæg en ekki sé ráð-
legt að treysta á að hún verði að veru-
leika. Kolbe gagnrýndi stjórn Bush
fyrir að hafa ekki sagt skýrt hve mikið
fé þyrfti til en sagði jafnframt að
þingið myndi ekki bregðast forsetan-
um. Ekki kæmi til greina að Banda-
ríkjamenn gæfust upp og hyrfu frá
hálfnuðu verki í Írak.
En jafnt demókratar sem sumir
repúblikanar segja að leggja verði
áherslu á að fái aðrar þjóðir til að axla
kostnaðinn ásamt Bandaríkjamönn-
um, ekki síst vegna þess að nú stefnir
í mesta fjárlagahalla sem dæmi eru
um vestra.
Paul Bremer George W. Bush
Vilja að fleiri ríki
axli kostnaðinn
Útgjöld vegna uppbyggingar í Írak verða mun meiri en gert var ráð fyrir og olíutekjurnar minni
MIKIÐ þrumuveður með gífurlegu úrfelli gekk yfir Las
Vegas í Bandaríkjunum í gær og logaði þá allur him-
inninn í eldingum. Hér á myndinni, með flugturn Las
Vegas-flugvallar í miðju, má sjá eina af þeim mynd-
arlegri en ekki er vitað til, að hún eða aðrir lofteldar
hafi valdið neinu teljandi tjóni.
Lofteldur yfir Las Vegas
Reuters
ÁHRIFAMIKILL sjíti í fram-
kvæmdaráði Íraks, bráðabirgðarík-
isstjórn landsins sem starfar undir
verndarvæng bandarísku hernáms-
stjórnarinnar, hafði uppi stór orð
gegn hernáminu í líkræðu við útför
bróður síns, sjítaklerksins Baqir al-
Hakim sem lét lífið í hryðjuverka-
sprengjuárás í Najaf, helgri borg
sjíta, sl. föstudag.
Abdel-Aziz al-Hakim krafðist
þess í líkræðunni, sem allt að
400.000 líkfylgdarþátttakendur
hlýddu á, að bandaríska setuliðið
yfirgæfi Írak og sakaði hann það
jafnframt um að bera ábyrgð á
þeim lélegu öryggisráðstöfunum
sem gerði tilræðið mögulegt. 84 lét-
ust í því og 173 særðust, að sögn
lögreglu í gær.
Þá gerðist það ennfremur í gær,
að íraskur lögreglumaður dó er
bílsprengja sprakk fyrir utan lög-
reglustöð í Bagdad. Talsmenn
Bandaríkjahers greindu frá því að
einn hermaður hefði týnt lífi er
þyrla hrapaði af slysförum. Tveir
aðrir hermenn setuliðsins voru
drepnir í fyrirsát daginn áður.
„Hernámsliðið ber höfuðábyrgð-
ina á blóðsúthellingunum í hinni
helgu Najaf, blóði al-Hakims og
hinum fróma hópi sem staddur var
við moskuna [er sprengjurnar
sprungu],“ sagði Abdel-Aziz al-Ha-
kim. Hin harði tónn í líkræðunni ýt-
ir undir áhyggjur manna af því að
til sé að verða óbrúanlegt bil milli
hernámsstjórnarinnar og sjíta, sem
eru yfir 60% íbúa Íraks og máttu
þola margs konar kúgun á valda-
tíma Saddams Husseins. Samskipti
leiðtoga sjíta og hernámsstjórn-
valda hafa fram til þessa verið að
mestu uppbyggilegs eðlis en nú
þykir óvíst hvernig þau munu æxl-
ast í framhaldinu.
Al-Hakim sagðist ekki ætla að
segja af sér úr framkvæmdaráðinu,
en talaði af mikilli reiði um vangetu
setuliðsins til að koma á öryggi í
landinu. „Írak má ekki vera áfram
undir hernámi og setuliðið verður
að fara svo að við getum byggt upp
Írak eins og Guðs vilji er að við
gerum,“ sagði hann.
Írakar axli sjálfir aukna
ábyrgð á öryggismálum
L. Paul Bremer, sem hefur yf-
irumsjón með uppbyggingarstarf-
inu í Írak fyrir hönd Bandaríkja-
stjórnar, sagði á blaðamannafundi í
Bagdad að hermenn bandamanna
væru allir af vilja gerðir að deila
ábyrgð á öryggisgæzlu í landinu
með Írökum. „Við erum fullkom-
lega sammála því sjónarmiði að
okkur beri að finna leiðir til þess að
láta Íraka axla stærri hluta ábyrgð-
ar á öryggismálum í landinu og það
er reyndar einmitt þetta sem við
erum að vinna að,“ sagði Bremer.
Hart deilt á
setulið við út-
för sjítaklerks
Reuters
Íraskur sjía-múslími kyssir mynd af
ajatollanum Mohammad Baqir al-
Hakim við útför hans í Najaf í gær.
Najaf. AP.
ALLT sem komið hefur fram um
dauða breska vopnasérfræðings-
ins Davids Kellys bendir til þess
að hann hafi fyrirfarið sér, að
sögn sérfræðings sem kom fyrir
rannsóknarnefnd Brians Huttons
lávarðar í gær.
„Þegar öll gögnin eru tekin
saman er nær öruggt að hann
stytti sér aldur,“ sagði Keith
Edward Hawton, yfirmaður
Sjálfsmorðsrannsóknamiðstöðvar
geðlækningadeildar Oxford-há-
skóla. Hann sagði að sárin á líkinu
bentu til þess að Kelly hefði fyr-
irfarið sér með hnífi og rannsókn-
in hefði leitt í ljós að hann hefði
einnig tekið inn of stóran skammt
af lyfjum.
Ruth Absalom, nágrannakona
sem hitti Kelly í skóginum
skömmu áður en hann lést, kvaðst
hafa spjallað við hann í nokkrar
mínútur og sagði að hann hefði
verið eðlilegur í fasi. Lögreglu-
maður, sem kom einnig fyrir
nefndina, sagði að morguninn eft-
ir að Kelly hvarf hefðu eiginkona
hans og tvær dætur hans verið
vongóðar um að hann myndi finn-
ast á lífi. „Ég hygg að þær hafi
talið að hann hafi veikst einhvers
staðar,“ sagði hann.
Kelly lá undir ásökunum um að
hafa verið heimildarmaður breska
ríkisútvarpsins, BBC, að frétt um
að bresk stjórnvöld hefðu látið
ýkja hættuna af meintum gereyð-
ingarvopnum Íraka.
Allt bendir til sjálfsvígs
London. AFP, AP.