Fréttablaðið - 28.11.2008, Qupperneq 62

38 28. nóvember 2008 FÖSTUDAGUR
HVAÐ? HVENÆR? HVAR?
Föstudagur 28. nóvember 2008
➜ Tónleikar
17.30 Blúsmaðurinn ET Tumason flytur
nýtt efni í bland við eldra í 12 Tónum
við Skólavörðustíg.
21.00 Dúndurfréttir verða með óraf-
magnaða tónleika í Dalvíkurkirkju á
Dalvík þar sem
flutt verða lög
Led Zeppelin,
Pink Floyd, Deep
Purple og Uriah
Heep.
22.00 Hlynur
Ben mun spila
lög af plötu sinni
Telling Tales á
Rósenberg, við
Klapparstíg.
22.00 Margrét Guðrúnar og Bandið
hans pabba spila á Græna Hattinum,
Hafnarstræti 96 á Akureyri. Húsið opnar
kl. 21.00.
➜ Leiklist
20.00 GRAL Grindvíska atvinnuleik-
húsið sýnir leikverkið 21 manns saknað
í Saltfisksetrinu, Hafnargötu 12a, Grinda-
vík. Nánari upplýsingar á www.gral.
blog.is.
20.00 Síðasta sýning fyrir jól á rokk-
söngleiknum Janis 27 í Íslensku óper-
unni við Ingólfsstræti.
➜ Opnanir
17.00 Karl Jóhann Jónsson opnar
sýningu í sýningasalnum Hurðir, Virtus á
Laugavegi 170, 3. hæð.
➜ Síðustu Forvöð
Kling & Bang vs. Torstrasse 111 Sýn-
ing á verkum sextán listamanna frá
Berlín ásamt verkum níu íslenskra lista-
manna. Opið fim.-sun. 14-18. Aðgangur
ókeypis. Sýningu lýkur 30. nov. Kling &
Bang, Hverfisgötu 42.
Lendið Færeyski listmálarinn Bárður
Jákupsson sýnir verk í Gallerí Fold við
Rauðarárstíg. Opið virka daga 10-18,
lau. 11-16 og sun. 14-16. Sýningu lýkur
á sunnudag.
➜ Myndlist
Picasso á Íslandi Styttan „Jacqueline
með gulan borða“ eftir Picasso er til
sýnis á Listasafni Árnesinga ásamt verk-
um 26 íslenskra listamanna þar sem
gætir áhrifa frá listamanninum. Lista-
safn Árnesinga, Austurmörk 21, Hvera-
gerði. Opið fim.-sun. 12-18. Aðgangur
ókeypis.
Vinnustofumyndir Elfar Guðni Þórðar-
son er með yfirlitssýningu á verkum
sínum í Svarta-kletti, sýningarsal í
Menningarverstöðinni, Stokkseyri. Sýn-
ingin er opin daglega frá 14-18.
Í bókinni eru allar ljóðabækur Sjóns
endurprentaðar í tímaröð sem hefst
á Söng steinasafnarans frá fyrra ári
og lýkur með þrítugum Sýnum.
Bókinni fylgir fræðandi eftirmáli
eftir doktor Guðna Elísson sem létt-
ir ritskýrendum (lesendum) aðför
að ljóðum skáldsins, ekki síst með
áherslunni á „frelsunina frá oki
raunhyggjunnar“ sem veldur því að
„merkingin verður ekki fönguð með
tækjum rökvísinnar“. Vel mælt.
„Vandi“ lesandans er því í senn
ærinn og ægilega spennandi, „hið
óræða“ fær alræðisvald, frelsi les-
andans er þá „ótakmarkað“ en um
leið algjörlega skilyrt af eigin
(myndvísu) ímyndunarafli, jafnvel
bannað að ráða tákn. En frelsi felst
ekki í því að banna, eða hvað?
Alræði frjálsræðisins? Er einhver
leið út úr þversögnum skáldskapar-
ins?, liggur hún vestur á Mela? Hún
hlýtur að enda í hring, annað er
mótsögn.
Lesandi ljóðs hefur fullt frelsi til
að lesa það hvort heldur með eða á
móti skáldi sínu, leita að meintum
ásetningi, eða því sem skáldið vildi
ekki sagt hafa (gera) eða lesandinn
einn getur fundið, og ákvarða síðan
sjálfur þann „vanda“ sem það hefur
í för með sér – eða lesa það bara
alveg vandræðalaust í sérgóðum
„misskilningi“, e.t.v. er slíkur lest-
ur einmitt framsæknastur þegar
upp er staðið. Sjálfsagt er líka að
hvetja til frumtáknslesturs á „súr-
realískum ljóðum“, annað er lítils-
virðing við Freud og alvísa dulvit-
und skáldsins. Slík leit endar 80
prósent í því að lesandinn hlær að
sjálfum sér – sem fer súrrealískum
ljóðum afar vel, og 10 prósent í
stóra sannleik sem fer þeim afar illa
(eftirlifandi 10 prósent eru síðan
galdurinn sjálfur eða algjör glötun).
Sakar því ekki að „gera tilraun“ og
„sjá í orðunum táknræna dýpt“, það
vindur ofan af eigin vitleysu með
skapandi hætti og réttir lesandan-
um hjálparhönd á vit hins óræða.
Tákn eru ljósberi, ekki lykill. Lesa
ljóðin, umbreyta orðum þeirra í
mynd, skynja síðan myndina í stað
þess að skilja orðin, þar er merking
þeirra fólgin? Má vera. En þá verð-
ur skynjunin að vera í vídd sem
varpar af sér oki raunveruleikans,
hvað merkir það? Það sem gerir ljóð
að ljóði, frelsi þess frá rökvísi,
stefnumót við óendanleika … þetta
eru bara orð, orð sem fara í hring,
það er ekki hægt með orðum að lýsa
því sem kviknar handan orða, bara í
ljóðinu sjálfu (sem er úr orðum).
Ha? Svo er almættinu fyrir að þakka
að skáld yrkja ljóð, ekki við bók-
menntafræðingar, þá myndi orðið
vefjast endalaust fyrir, betra að
hafa bara sjón. Sjón skáldsins, skáld-
skapur sjónarinnar, gegnumlýst orð,
það er lykillinn.
Samt ekkert víst að hann passi,
það er ótakmarkað framboð af
skrám, ekki síst í safnbókum. Skiln-
ingur skálda (á Vesturlöndum) á
náttúrunni var til dæmis til skamms
tíma bara af tvennum toga, annað
hvort var maðurinn hluti af henni
(heiðna viðhorfið) eða yfir hana
settur (kristna viðhorfið). Í nátt-
úruljóðum Sjóns er önnur vídd,
önnur skrá, annar krókur fram hjá
þeirri keldu að list er í eðli sínu
andóf gegn lögmálum náttúrunnar
og lofgjörð hennar því hræsni í
garð jarðar; skáldið endurskapar
manninn í mynd náttúrunnar, yrkir
honum þar nýtt upphaf innan
ramma skáldskaparins, þar sem
hann er hvorki af jörðu né yfir hana
settur, finnur list hans stað í lifandi
steini sem líka er dýr og maður og
skáld, og orð. Í óræðum tíma og
rými. Ha?
Dauði og líf eru á tungunnar
valdi, segir Salómon og grýtir
þann sem ekki hlýðir. Bókin er á
sama máli en grjótið er úr orðum
(ekki sjón). Sigurður Hróarsson
Fyrirsögn rímar við gögn
BÓKMENNTIR
Ljóðasafn
Sjón
Bjartir
★★★★
Eðalskáldskapur
Lab Loki kynnir í samstar
vi Hafnarfjararleikhúsi Hafnarfjararleikhúsi - Miasala á midi.is og í síma 555-2222
Sningin hefur hloti
frábærar vitökur og
einróma lof gagnrnend
a.
Sjá nánar á labloki.is.
Föstudag 28. k l . 20.00
Laugardag 29. k l . 20.00
Fimmtudag 4. k l . 20.00
Sunnudag 6 . k l . 20.00
ATH. eingöngu þessar sýningar
Skilaboðaskjóðan
Þorvaldur Þorsteinsson
og Jóhann G. Jóhannsson
sun. 30/11, örfá sæti laus
Allra síðasta sýning
Gjafakort á Kardemommubæinn
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Þjóðleikhúsið
Miðasala í síma 551 1200 og á www.leikhusid.is
Utan gátta
Sigurður Pálsson
Snarskemmtileg sýning. JVJ, DV
fös. 28/11 uppselt
lau. 29/11 örfá sæti laus
Sýningum lýkur 13. desember!
Hart í bak
Jökull Jakobsson
Verk sem snertir okkur öll. EB, FBL
fim. 27/11 uppselt, fös. 28/11 uppselt,
lau. 29/11 uppselt
Aukasýningar í sölu
Leitin að jólunum
Þorvaldur Þorsteinsson
Aðventusýning Þjóðleikhússins hefst 29/11
Örfá sæti laus í desember
Gefum góðar stundir
Gjafakort Þjóðleikhússins
er sígild gjöf
kynntu þér málið á
www.leikhusid.is