Morgunblaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. MAÍ 2006 19
UMRÆÐAN
NÚ ER til skoðunar að byggja upp
sjávarþorp í austurhluta Viðeyjar.
Um 20 hús úr Árbæjarsafni, auk
gamalla húsa úr R101 sem eru að
þvælast fyrir skipulaginu, eiga að
mynda þorpið. Húsin á að búa nútíma
þægindum með heitu vatni og net-
tengingu auk þess sem ganga á frá
yfirborði allra gatna. „Safnið“ á að
verða eins nútímalegt og hægt er.
Rökin fyrir hugmyndinni eru þau
að aðsókn í Viðey hafi minnkað frá
því sem áður var og sömuleiðis að-
sóknin í Árbæjarsafn. Árbæjarsafn
hafi upphaflega verið reist utan
byggðar í Reykjavík en nú sé byggð
allt í kringum það og möguleikar
þess til þróunar takmarkaðir. Hug-
myndin hefur hlotið góðar móttökur
hjá þeim sem bera hag Viðeyjar fyrir
brjósti. Í miðri kosningabaráttu
myndast meira að segja þverpólitísk
samstaða um hugmyndina.
Í umræðunni undanfarið hafa fáir
tekið upp hanskann fyrir Árbæj-
arsafn og talað máli þess. Sem fyrr-
verandi forstöðumaður safnsins og
áhugamaður um faglega uppbygg-
ingu safnastarfs hér á landi tel ég
mig því knúna til að leggja orð í belg
og andmæla þessari arfavitlausu
hugmynd. Hún ber þess merki að
þeir sem að baki hennar standa hafa
enga hugmynd um eðli og starfsemi
safna eða hver starfsemin er í Árbæj-
arsafni og að lóðabraskarar renna
hýru auga til lóðanna í Ártúnsholti.
Það er eins og menn haldi að lítið
gerist á safninu þegar það er lokað
almenningi. Hversu oft hafa ekki
starfsmenn safnsins fengið spurn-
inguna: „Hvað gerið þið eiginlega á
veturna þegar safnið er lokað?“
Starfsmenn Árbæjarsafns hafa
meira en nóg að gera allt árið um
kring við söfnun, skráningu, for-
vörslu, varðveislu, kynningu, miðlun
og rannsóknir á safnmunum og sögu
Reykjavíkur. Það er þetta starf sem
gerir Árbæjarsafn að raunverulegu
safni og ekki eingöngu að sýningu
eða leiktjöldum eins og virðist eiga að
byggja upp úti í Viðey. Árbæjarsafn
er stærsta og öflugasta minjasafn
landsins að Þjóðminjasafni Íslands
frátöldu og það yrði menningar-
sögulegt slys að leggja það niður.
Er mönnum ljóst hvað hér er raun-
verulega um að ræða og þvílíkan
kostnað slíkur flutningur myndi hafa
í för með sér? Á í alvöu að taka niður
og flytja Prófessorsbústaðinn frá
Kleppi, ÍR-húsið, Lækjargötu 4, Suð-
urgötu 7, Líkn, Laugaveg 62, Lauf-
ásveg 31, Dillonshús, Þingholtsstræti
9, Smiðshús, Nýlendu, Hábæ og Mið-
hús? Að auki þrjár nýjar skemmur,
Hólmsheiðarbraggann og Vopna-
fjarðarhúsin? Öll þessi hús hafa á
undanförnum áratugum verið flutt í
safnið og endurreist þar með ærnum
tilkostnaði.
Mér er sem ég sjái borgaryfirvöld í
Osló, Stokkhólmi og Kaupmanna-
höfn flytja Norsk folkemuseum,
Skansen og útisafnið í Brede eitt-
hvert annað. Er þó bæði „þrengt“ að
þeim og byggingarlandið undir þeim
dýrmætt. Og Danir nýta eina dýr-
mætustu lóð Kaupmannahafnar und-
ir hringekjur, parísarhjól og rússí-
bana í stað flottra glerhýsa.
Sennilega er margur lóðabraskarinn
í borginni við Sundið alveg í rusli yfir
því að halda í Tívolí þarna í mið-
bænum.
Á næsta ári eru 50 ár liðin frá
stofnun Árbæjarsafns. Tilvist þess
hefur bjargað mörgum gömlum hús-
um úr miðbænum, því hefði þeim
ekki verið skapað umhverfi þar sem
þau fengju notið sín og grunnur lagð-
ur að safni sem sýnir þróun bygging-
arlistar í Reykjavík, þá ættum við
ekki þessi hús í dag. Aðalbjörg RE5
væri heldur ekki til ef henni hefði
ekki verið bjargað frá niðurrifi á síð-
ustu stundu og komið fyrir á safninu.
Við uppbyggingu í Árbæjarsafni
er fylgt deiliskipulagi fyrir safn-
svæðið þar sem gert er ráð fyrir
þyrpingu stærri borgarhúsa frá alda-
mótunum 1900 efst í lóð safnsins,
þorpi með elstu húsunum neðar í
brekkunni og sveitinni með Árbæ og
kirkju. Vopnafjarðarhúsin standa
neðst á safnsvæðinu við sjávarkamb-
inn og gert er ráð fyri lóni neðan við
þau þar sem m.a. Aðalbjörgu RE5 er
komið fyrir.
Húsin í Árbæjarsafni eru safn-
gripir. Þeim verður ekki viðhaldið
með stjörnuskrúfjárn og plastmáln-
ingu að vopni. Eyða á stórfé í að
flytja safnið út í Viðey en ekki er til fé
til að sinna nauðsynlegu viðhaldi
gömlu húsanna. T.d. hefur Smiðshús
verið lokað gestum og gangandi um
nokkurn tíma þar sem ekki er til fé til
viðhalds þess.
Tillögurnar og umræður um þær
bera með sér að fæstir sem um hlut-
ina fjalla þekkja safnið og sögu þess.
Vopnafjarðarhúsin eru eign Þjóð-
minjasafnsins þó svo söfnin hafi gert
samkomulag sín á milli um afnot Ár-
bæjarsafns af þeim. Ef hrófla á við
þeim, hvers vegna eru þau þá ekki
send til síns heima? Mér skilst að
Vopnfirðingar dauðsjái eftir því að
hafa ekki haft rænu á að varðveita
þau á sínum tíma og vilji gjarnan fá
þau aftur. Og „gamla“ kirkjan er í
raun aðeins rúmlega 40 ára gömul
endurgerð af Silfrastaðakirkju. Að
hafa kirkju við Árbæinn án þess
ramma sem safnið skapar er út í hött
og gróf sögufölsun. Árbær hefur
aldrei verið kirkjustaður. Og í ljósi
breyttra aðstæðna á Aðalbjörg RE5
e.t.v. best heima á hinu nýja sjó-
minjasafni úti á Granda.
Byggið upp þorp í Viðey, flytjið
þangað gömul hús og búið til iðandi
mannlíf en fyrir alla muni látið Ár-
bæjarsafn í friði. Safnið á betra skilið
en að verða fyrir barðinu á lóða-
bröskurum og misvitrum stjórn-
málamönnum.
Um Viðey og Árbæjarsafn
Ragnheiður H. Þórarinsdóttir
fjallar um Árbæjarsafn og
hugmyndir um byggð í Viðey
’Byggið upp þorp í Viðey, flytjið þangað
gömul hús og búið til ið-
andi mannlíf en fyrir
alla muni látið Árbæj-
arsafn í friði.‘
Ragnheiður H.
Þórarinsdóttir
Höfundur er fyrrverandi borg-
arminjavörður og forstöðumaður
Árbæjarsafns.