Morgunblaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. MAÍ 2006 21
markmiðum stóriðjustefnunnar. „Stefnu, sem
mótuð var á Íslandi sem var svo gjörólíkt nútím-
num að menn trúa varla minningum sínum,“
agði Magnús m.a. „Fortíðin er framandi land,
efur verið sagt, en vantrúin á hugmyndaauðgi
g anda hinna mörgu bráðsnjöllu einstaklinga
em byggja þetta land og óttinn við, að ef patent-
ausnin verði ekki fundin, leggist hér allt í eyði,
efur engu að síður skilað sér inn í samtímann.“
Magnús vitnaði þar í orð Halldórs Ásgrímssonar
orsætisráðherra þegar hann sagði í kvöld-
réttum Ríkisútvarpsins í janúar að ljóst lægi
yrir að ef Íslendingar nýttu ekki orkulindir
andsins myndi hagvöxtur dragast verulega sam-
n strax á árinu 2007 og atvinnuleysi aukast.
Magnús fjallaði einnig um orðræðugreiningu
g þá hugmynd að stjórnmálamenn þurfi, til að
á árangri, að tala innan þess ramma sem gera
megi ráð fyrir að mikill meirihluti kjósenda skilji.
agði hann bók Andra Snæs hafa hitt inn í póli-
skan orðræðuramma sem ný kynslóð Íslend-
nga skilur. „Hún gefur okkur dæmi um hvernig
hálendið allt getur nýst þjóðinni sem annað og
meira en „Lowest Energy Prices“. Hún er þegar
orðin e.k. manifesto nýrrar og sjálfsöruggrar
kynslóðar út úr frumframleiðslu- og patentlausn-
ahugmyndafræðinni sem hér hefur ríkt.“
Í erindi sínu, „Lýðræði hrundið í fram-
kvæmd“, skýrði Kristrún Heimisdóttir lögfræð-
ingur frá því sem hún kallaði óþolandi ástand á
Íslandi, en hún kvað það felast í því að íslenskt
samfélag hefði þróast gríðarlega undanfarin ár
og atvinnulífið væri allt að færast til meira frjáls-
ræðis, fjölbreytni og nýsköpunar, en yfir því lægi
enn úrelt og afdankað stjórnmálalíf. „Það er
sport að sparka í sérfræðinga og ráðast á æru
þeirra,“ sagði Kristrún m.a.
Eiríkur Bergmann skýrði frá ferð sinni til
Litháens, sem hann sagði merkilega líkt Íslandi
fyrir nokkrum áratugum. Landið væri nýfrjálst
og sjálfsmynd þeirra sem þjóðar væri jafn-
brothætt og Íslendinga. Spurningin „How do you
like Lithuania?“ væri jafnalgeng þar og hin al-
ræmda spurning Íslendinga hefði eitt sinn verið.
Sagði Eiríkur Draumaland Andra Snæs eiga við
alls staðar í mannlegum veruleika, því það sner-
ist um að losa fólk undan óttanum við hið óþekkta
og framtíðina og virkja eigin möguleika.
Snæfríður Baldvinsdóttir aðjúnkt velti fyrir
sér tvíhyggju í verki Andra Snæs og spurði hvort
ekki væri hægt bæði að vernda og virkja, hvort
landið yrði annaðhvort byggt hugvits- og há-
tæknimönnum eða verksmiðjuþrælum. Kvað hún
spurningar vakna um gildi raka Andra Snæs og
hvort hægt væri að stilla upp slíkum andstæðum.
Þá fjallaði Gunnar Ólafur Haraldsson dósent
um sjálfsmynd Íslendinga, bæði hvað varðar við-
skiptalíf og iðnvæðingu samfélagsins. Sagði hann
ríkidæmi Íslendinga sem þjóðar nokkuð ýkt, hér
skorti mjög á ýmiss konar innviði sem önnur lönd
hefðu. Þá væri iðnvæðing landsins skammt kom-
in. Þótt fjárfestingar Íslendinga erlendis yxu
mjög hratt væru eignir landsmanna erlendis ekki
sérstaklega miklar. Íslendingar væru ung þjóð
sem ætti enn langt í land að ná öðrum þjóðum
efnahagslega. Virkjanaframkvæmdir og stór-
iðjuuppbygging væru eðlilegur hluti af hagsögu
þjóðar. Ekki væri auðvelt að svara því hvort ger-
legt væri að hoppa yfir iðnvæðingu samfélagsins
og beint yfir í þekkingarsamfélagið. Sagði hann
þá kenningu að nýting náttúruauðlinda og frum-
framleiðsla væru dragbítar á þjóðfélagið í besta
falli mjög ónákvæma. „Flestar þær þjóðir sem
hafa búið við mesta velsæld hafa notið nátt-
úruauðlinda og annarra utanaðkomandi að-
stæðna, s.s. landfræðilegrar staðsetningar og
byggt velferð sína á henni,“ sagði Gunnar. „Það
er ekki starfsemi Granda í Reykjavík sem kemur
í veg fyrir það að fólk skrifi bækur, hanni hug-
búnað, leiki Lýsiströtu eða læri hebresku.“
Breitt yfir erfiðar spurningar
Í lokaerindi málþingsins „Siðfræði andstöð-
unnar“ ræddi Jón Ólafsson prófessor við fé-
lagsvísinda- og hagfræðideild Viðskiptaháskól-
ans á Bifröst, orðræðu stjórnmálanna. Kvað
hann skorta siðferðilega skírskotun eða sýn í um-
ræðu um mikilvæg málefni. Tæknileg orðræða
gerði ráð fyrir samstöðu um ákveðin grundvall-
aratriði, t.d. um hvað sé í eðli sínu rétt eða rangt.
Ein birtingarmynd þess væri spurningin um
hvort virkja eigi eða ekki, en hún snúist hjá
stjórnmálamönnum einvörðungu um þá spurn-
ingu hvort framkvæmdin sé nægilega arðvænleg.
Sagði Jón hugsanavillu fólgna í þeirri nálgun að
arðsemishugtakið væri nægilega vítt til að geta
rúmað allt sem máli skipti við að taka ákvarðanir.
Ekki væri hægt að komast að neinni skýrri nið-
urstöðu um arðsemi, því það hlyti að velta á þeim
forsendum sem menn gæfu sér og þar væru fjöl-
margar ólíkar forsendur mögulegar. Tæknileg
orðræða skapaði blekkingu lausnarinnar.
Þá hugði Jón að því að afleiðingar hinna tækni-
legu lausna næðu langt út fyrir hið tæknilega.
„Með því að byggðarlag kjósi að láta byggja risa-
stórt álver er byggðarlagið að skapa nýjan veru-
leika sem mun einkenna líf næstu kynslóða,“
sagði Jón. „Hagur álverksmiðjunnar mun ráða
því hvernig afkoma, hagur og menning íbúanna
þróast. En þegar fjallað er um kosti og galla ál-
versbyggingarinnar er yfirleitt ekki spurt um
þetta. Spurningarnar varða þær framtíðarspár
sem hægt er að gera um álverð og raforkufram-
leiðslu og tengda þætti. Þó að hitt, mannlíf, lífs-
stíll, menning, möguleikar sé ekki beint auka-
atriði, þá er augljóst að það er undir hinu komið.
Hugsunin er einfaldlega sú að ef þessi tegund
rekstrar skili hagnaði, verði allt hitt sjálfkrafa
eins og best verður á kosið.“
Sagði Jón umræðunni haldið á sviði hins tækni-
lega þar sem hún hefur tilhneigingu til að breiða
yfir eða hylja spurningar af öðru tagi sem varði
umhverfi framtíðarinnar í heild sinni. „Hvers
konar umhverfi, menningarlegt og náttúrulegt og
hverskonar sjálfstæði er æskilegt? Hversu mikil
fórn er færð með því að gera iðnframleiðslu af
ákveðnu tagi að grundvelli mannlífsins á þessum
slóðum? Hvað er unnið með því? Hvað kemur
annað til greina? Það er eins og ekkert mark sé
tekið á þessum spurningum – kannski vegna þess
að erfitt er að svara þeim á einn veg frekar en
annan,“ sagði Jón. „Kannski vegna þess að þær
virðast hafa siðferðilegan undirtón.“
Þannig kvað Jón tæknilega umræðu yfir-
breiðslu af ákveðinni tegund. „Hún er tilraun til
að gera umræðu skýrari og skarpari og það tekst
henni að vissu marki, en svo gengur hún of langt.
Hún kemur í veg fyrir að við skoðum og rann-
sökum möguleika sem við eigum að skoða og
rannsaka. Hún lætur okkur halda að þeir mögu-
leikar sem eiga sér ekki augljós verkferli og sem
ekki er hægt með góðu móti að stilla upp innan
hinnar tæknilegu orðræðu séu ekki alvörumögu-
leikar og það sé tímaeyðsla að velta vöngum yfir
þeim, eða að það sé eitthvað sem helst henti börn-
um og heimspekingum.“
Öll erindin á ráðstefnunni verða bráðlega birt á
vefsetrinu www.kistan.is
Morgunblaðið/Svavar Knútur
unólfur Ágústsson, rektor Bifrastar, og Kristrún Heimisdóttir lögfræðingur hlýða á fyrirlestur
óns Ólafssonar um siðferðilegar spurningar í stjórnmálum og alræði tæknihyggju.
svavar@mbl.is
nn á mínútu fresti, en fjöl-
garnar. Þeir gestir sem
máli um ágæti sýninganna
ði við að miðla sögunni og
g stemmningu.
ð. Landnámssýningin er öll
ni notuð til að sýna gestum
ýningin er öll unnin með
nn þar stórt hlutverk.
tamönnum sem lögðu sitt
a fyrir.
kur Benedikts Erlings-
dur og var gerður góður
r snarlega yfir Egils sögu,
m.
s brúðuleikkona brúðu-
í nýjum spegli, fyrir gesti
etursins, þeir Gísli Ein-
ur, fram í fyrsta sinn, en
guloftinu í sumar og leggja
Morgunblaðið/Svavar Knútur
Ása Hlín Svavarsdóttir leiðbeinir feðgunum Baltasar Kormáki og Stormi um notkun hljóðleiðsagnar á iPod-tæki, en þeir hlustuðu saman á barnaleiðsögn um Egils sögu.
David Walters, tæknistjóri Landnámssetursins og sýninganna, fylgist með, en hann átti veg og vanda af skipulagningu og vinnslu hljóðleiðsagnarinnar.
Sigríður Margrét ásamt systur sinni, Elísabetu, sem fagnaði með henni hinum langþráða áfanga.
p og prakt
a náð
Forsetanum fannst níðstöngin sem Egill reisti norsku konungshjónunum ekki árennileg.