Morgunblaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 15. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SAGA ÁSDÍSAR
Samkvæmt aðalnámskrá grunn-skóla eiga allir skólar að takavið öllum börnum, fötluðum
sem ófötluðum. Þetta grundvallar-
markmið skólanna er í samræmi við
lífsviðhorf og gildismat Íslendinga nú
á tímum. En er þetta svo í raun?
Því miður ekki og það kemur skýrt
fram í umfangsmiklum greinaflokki,
sem Morgunblaðið hefur birt þrjár
síðustu helgar, eftir Sigríði Víðis
Jónsdóttur blaðamann, sem unnið
hefur að könnun þessa máls síðustu
mánuði.
Í greinaflokknum er rakin saga átta
ára stúlku. Um skólagöngu hennar
segir m.a.:
„Fyrstu tvö árin í grunnskóla fylgdi
þroskaþjálfi Ásdísi eftir í kennslu-
stundum en í frímínútum var hún lögð
í einelti, kölluð illum nöfnum og jafn-
vel tekin hálstaki. Foreldrar hennar
ákváðu í framhaldinu að láta hana
skipta um skóla.“
Nýi skólinn var í öðru sveitarfélagi.
Og sveitarfélag Ásdísar var ekki
tilbúið til að greiða nýja skólanum þá
peninga, sem dugðu fyrir fagaðila,
sem Ásdís þurfti á að halda. Síðan
segir í fyrstu grein Sigríðar Víðis hinn
30. apríl sl.:
„Ásdís var enn skráð í gamla skól-
ann en í millitíðinni var búið að ráð-
stafa þroskaþjálfanum, sem hún hafði
haft. Nú var ákveðið að Ásdís deildi
stuðningsfulltrúa með öðru barni,
meðan ráðin væri ný manneskja til að
fylgja henni eftir í tímum. Það barn
var í öðrum bekk og hún því látin fara
yfir í hann.
Þessar breytingar voru of miklar
fyrir Ásdísi. Þær gerðu hana óörugga,
sem aftur braust fram í verri hegðun.
Stuðningsfulltrúinn réð ekki við tvö
börn í einu og í framhaldinu var
ákveðið að Ásdís biði heima þar til
tækist að ráða nýjan starfskraft. Sjálf
átti hún erfitt með að skilja út á hvað
allt gekk og spurði reglulega af hverju
hún þyrfti að vera heima en mætti
ekki vera í skólanum með krökkunum
í bekknum sínum.“
Eftir að Ásdís hafði verið heima hjá
sér um skeið var ráðinn stuðnings-
fulltrúi, sem hafði hvorki fagmennsku
né færni til að sinna barninu. Aftur
var hún tekin úr þeim skóla, sem hún
átti að vera í, og fór í skammtíma- og
sérúrræði á vegum sveitarfélagsins.
Foreldrar hennar lýsa því úrræði,
sem „hálfgerðri einangrun“.
Í kjölfarið á þeirri dvöl var sótt um
fyrir Ásdísi í sérskóla í enn öðru sveit-
arfélagi og höfðu skólamál hennar þá
verið í ólestri frá byrjun skólaárs sl.
haust.
Þótt ekki séu öll mál eins lýsir saga
Ásdísar í hnotskurn hlutskipti of
margra barna með sérþarfir.
Skóli án aðgreiningar er falleg hug-
sjón en þessi framkvæmd er fyrir neð-
an allar hellur.
Það fer ekki á milli mála, að mis-
jafnlega er haldið á málum þessara
barna. Í sumum skólum er staðið mjög
vel að þessum málum. Í sumum sveit-
arfélögum er það líka gert. Í öðrum
skólum er ekki haldið vel á málum
barna með sérþarfir og það á líka við
um sum sveitarfélög.
Kennarar og skólastjórnendur
standa augljóslega frammi fyrir mikl-
um vanda. Einn og sami kennarinn
getur ekki sinnt öllum nemendum
jafnt ef hann þarf hjálparlaust að
sinna einum eða tveimur nemendum,
sem þurfa á sérstakri hjálp að halda.
Margar spurningar vakna, þegar saga
Ásdíar er skoðuð. Hvernig stendur á
því að ekki er hægt að verja lítið barn
fyrir einelti í frímínútum? Er ekki
sérstök varzla í frímínútum?
Er frambærilegt að ráða stuðnings-
fulltrúa til starfa, þegar augljóslega
er nauðsynlegt að því starfi gegni sér-
menntað fólk?
Getur sveitarfélag leyft sér að
greiða ekki þá upphæð, sem þarf, til
skóla í öðru sveitarfélagi með barni,
sem fer á milli sveitarfélaga?
Geta opinberir aðilar leyft sér að
láta lítið barn og foreldra þess hrekj-
ast um í þessu kerfi í heilan vetur án
þess að nokkurs staðar sé nokkur að-
ili, sem axlar hina endanlegu ábyrgð á
því að barnið fái að njóta réttar síns
skv. íslenzkum lögum?
Greinar Sigríðar Víðis sýna fyrst og
fremst, að það ríkir ringulreið í þess-
um málum, sem snertir of mörg börn
og fjölskyldur þeirra. Það er verið að
fara illa með þessi börn. Getur þessi
ríka þjóð verið þekkt fyrir að fara illa
með börn?
Í Morgunblaðinu í gær birtast við-
töl við þrjá ráðherra, sem allir bera
ábyrgð á þessum málaflokki. Allir tala
þeir fallega um mikilvægi þess að vel
sé að þessum málum staðið og gera
það áreiðanlega af einlægni en enginn
þeirra bendir á lausn. Hin endanlega
ábyrgð á því að staðið sé við fyrirmæli
laga gagnvart þessum börnum og for-
eldrum þeirra liggur hjá ráðherrun-
um þremur. Enginn þeirra getur
skotið sér undan þeirri ábyrgð. Eng-
inn þeirra getur vísað eitthvað annað.
Hin endanlega ábyrgð er þeirra.
Ráðherrarnir hafa vald til þess að
brjótast í gegnum það kerfi ringul-
reiðar, sem ríkir á þessu sviði.
Sveitarstjórnir hafa valdið til þess
að koma í veg fyrir að lítið barn í
þeirra umdæmi þurfi að líða þær þján-
ingar, sem þessi litla stúlka hefur ber-
sýnilega orðið að þola allt þetta skóla-
ár og ekki bara hún ein heldur mörg
fleiri börn.
Nú er komið að því, að allir þeir,
sem við sögu koma, geri skyldu sína.
Skólastjóri, sem stendur frammi fyrir
verkefni á borð við það, sem hér hefur
verið lýst, má ekki vísa því frá sér.
Sveitarstjórn sem ber ábyrgð á þeim
hinum sama skóla getur ekki leyft sér
að þvo hendur sínar af málinu.
Og ráðherrarnir verða að gera ráð-
stafanir til þess þegar í stað að einn
aðili í kerfinu öllu sjái um að leysa úr
þeim vandamálum, sem koma upp við
framkvæmd svo vandasams verkefn-
is.
Sú hugsun má aldrei komast að í
þessu samhengi að þessi börn „kosti“
of mikið. Þau eiga sama rétt til skóla-
göngu og öll önnur börn. Kostnaður
við skólahaldið er heildarkostnaður
og honum verður ekki skipt niður á
þann veg, að sum börn „kosti“ meira
en önnur börn.
Það er áreiðanlega svo, að margir
stuðningsfulltrúar ráða við þessi
verkefni vegna lífsreynslu og mann-
gæzku. En auðvitað hlýtur markmiðið
að vera, að börn með sérþarfir fái að-
stoð frá fólki, sem er menntað til
þeirra verkefna.
Saga Ásdísar er sögð í von um, að
hún verði til þess, að þeir sem ábyrgð
bera hrökkvi við og taki til hendi.
LÍFLEGAR umræður kviknuðu um orðræð-
una í íslensku samfélagi, hagþróun og siðferð-
isleg álitamál á málþinginu, þar sem ólík sjón-
arhorn á Draumalandið nutu sín vel. Til máls
tóku nokkrir fræðimenn m.a. á sviði stjórn-
mála, hagfræði, bókmenntafræði og lögfræði
og ræddu hinar ýmsu hliðar bókarinnar og
þeirrar umræðu sem hún hefur kveikt í sam-
félaginu. Þá tók Andri Snær sjálfur virkan þátt
í umræðunum, en hann sat ásamt fyrirlesurum
við pallborð. Fögnuðu allir fyrirlesarar þeirri
umræðu sem bókin hefur vakið í samfélaginu.
Í inngangserindi sínu sagði Runólfur
Ágústsson, rektor á Bifröst, þá hugsun ráðandi
í samfélaginu að Íslendingar þyrftu svokallaða
undirstöðuatvinnuvegi á sviði frumframleiðslu,
að grunnur að allri velsæld felist í drápi dýra,
bræðslu áls eða smíði á vélum. Sagði hann
þessa hugsun hafa komið skýrt fram þegar
hann var viðstaddur afhendingu nýsköp-
unarverðlauna forseta Íslands í vetur, en þá
tóku tólf karlmenn við verðlaunum fyrir ný-
sköpun og frjóa hugsun meðal háskólanema.
„Öll þessi verkefni áttu það sameiginlegt að
þar voru verðlaunaðir drengir sem höfðu fund-
ið upp einhvern áþreifanlegan og praktískan
hlut. Engin óefnisleg hugmynd í viðskiptum,
hugvísindum eða listum var verðlaunuð, enda
líklega ekki þar um að ræða nýsköpun í góðum
skilningi þess orðs. Slíkum hlutum væri ekki
hægt að halda á eða framleiða þá,“ sagði Run-
ólfur. „Þeir væru bara hönnun eða eitthvað
svoleiðis. Á slíku er ekkert að byggja.“
Runólfur sagði það misskilning að halda að
náttúruauðlindir landsins muni endalaust geta
staðið undir aukinni velferð, meiri hagsæld og
fleiri störfum. „Nútímasamfélagið byggist á
þeirri auðlind sem er mikilvægari öllum öðrum
en það er mannauðurinn,“ sagði Runólfur og
bætti við að háskólar væru í nútímasamfélagi
Vesturlanda aðgöngumiði að þekkingarsamfélagi
morgundagsins. „Þar verður vöxtur í störfum og
verðmætasköpun næstu áratuga. … Við erum að
ná hámarki í nýtingu okkar landgæða og fiski-
miða og einnig í nýtingu orkunnar, t.d. með stór-
iðju eru okkur takmörk sett, m.a. vegna breytts
gildismats og alþjóðlegra skuldbindinga. Ein-
ungis ein auðlind er ótakmörkuð, það er mann-
auðurinn. Sú auðlind sem býr í þekkingu okkar,
menntun, huga og þjóð. Þá auðlind þurfum við að
virkja umfram alla aðra virkjunarkosti út um
landið allt.“
Stjórnmál óttans
Magnús Árni Magnússon, aðstoðarrektor Við-
skiptaháskólans á Bifröst, gerði óttann að um-
ræðuefni í erindi sínu, sem fjallaði m.a. um orð-
ræðu og umræðu. Sagði hann óttann vera
leiðarstef í orðræðu vestrænna stjórnmálamanna
nú til dags. Þannig reyndu þeir að vekja ótta við
efnahagshrun, hryðjuverk, ógnun öryggis, verð-
bólgudrauga, hækkandi olíuverð og innflytj-
endur, til að hræða kjósendur til fylgilags við sig.
„Tilhneigingin til að hræða fjöldann til fylgilags
er fyrsta skrefið í áttina frá lýðræðinu,“ sagði
Magnús og vísaði síðan til þess að eitt stef í bók
Andra Snæs er lýsing á beitingu óttans við efna-
hagshrun og eymd fyrri alda, til að ná pólitískum
m
m
an
sa
he
og
se
la
he
M
fo
fr
fy
la
an
og
ná
m
Sa
tís
in
Umræðuvakning
fagnaðarefni
Ru
Jó
Bók Andra Snæs Magnasonar, Draumalandið – Sjálfshjálparbók
handa hræddri þjóð, var til umfjöllunar á vel sóttu málþingi í Við-
skiptaháskólanum á Bifröst. Svavar Knútur Kristinsson sat málþingið
og hlýddi á fjölbreytt erindi og líflegar umræður.
F
jöldi manns var samankominn við Brákarsund í
Borgarnesi þegar Landnámssetur Íslands var
opnað þar við hátíðlega athöfn á laugardag. Kom
þar m.a. fram sönghópurinn Voces Thules, sem
fluttu íslenska miðaldatónlist fyrir gesti, auk borg-
firskra lúðrablásara sem þeyttu horn sín fyrir utan.
Buðu hjónin Sigríður Margrét Guðmundsdóttir og Kjartan
Ragnarsson gesti velkomna og ávörpuðu viðstadda. Þökkuðu
þau samstarfsfólki, stuðningsaðilum og velunnurum setursins
og fóru í stuttu máli yfir sögu þess. Sögðu þau nú langþráðum
áfanga náð, þrátt fyrir stuttan meðgöngutíma setursins. Þá
þökkuðu forsvarsmenn Borgarbyggðar sérstaklega fyrir gott
samstarf og kváðust hlakka til að sjá framvindu setursins og
þau áhrif sem það kæmi til með að hafa á bæinn og mannlíf þar.
Meðal gesta voru Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands,
og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra, en
þau opnuðu hvort sína sýninguna, landnámssýninguna og sýn-
inguna um sögu Egils Skallagrímssonar, með aðstoð heima-
fólks. Fengu þau svo afhentar hljóðleiðsagnir fyrir sýningarnar
á iPod spilurum og gengu inn. Gekk greiðlega að lóðsa gesti
gegnum sýningarnar með hljóðleiðsögn, en sýningarnar eru
hannaðar þannig að einn gestur fer in
skyldur geta gengið saman um sýning
blaðamaður hitti að máli voru á einu m
beggja og kváðu vel hafa tekist til bæð
að skapa tilfinningu fyrir fortíðinni og
Sýningarnar eru afar ólíkar að gerð
hin tæknilegasta og er gagnvirk tækn
t.d. bæi og ættartölur, en Egilssögusý
handverki og leika tréskurðarlistamen
Þakkaði Sigríður hinum fjölmörgu list
af mörkum til sýninganna sérstaklega
Að opnuninni lokinni var nýr einleik
sonar, Mr. Skallagrímsson, frumsýnd
rómur að sýningunni, þar sem farið er
en skopskyn og sagnagleði ráða ríkjum
Í gær lék síðan Hallveig Thorlacius
leiksýningu sína um Egils sögu, Egla
setursins. Þá komu aðalsagnamenn se
arsson og Hjörleifur Stefánsson smiðu
þeir munu koma reglulega fram á sög
rækt við sagnahefð landans.
Feðginin Pablo Santos og Elisabet Narda Santos voru mjög ánægð með heimsóknina í setrið.
Landnámssetrið í Borgarnesi opnað með pomp
Langþráðum áfanga
F