Morgunblaðið - 16.05.2006, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Á LÆKJARTORGI, Austurvelli
og í Fógetagarði stendur Ljós-
myndasafn Reykjavíkur fyrir veg-
legri útisýningu sem ber yfir-
skriftina „Miðbær í myndum –
Reykjavík í 100 ár“. Sýningin er
jafnframt afmælissýning Ljós-
myndasafnsins en um þessar
mundir eru tuttugu og fimm ár
liðin frá stofnun þess. Alls eru til
sýnis um sjötíu ljósmyndir á sex-
tíu spjöldum sem skiptast niður á
sýningarsvæðin þrjú og spannar
sýningin um hundrað ár. Á hverj-
um stað verða myndir af svipuðum
slóðum þannig að hægt er að virða
fyrir sér viðkomandi svæði mið-
borgarinnar eins og það leit út
fyrr á tímum og samstundis bera
það saman við umhverfi nútímans.
Ljósmyndirnar sýna meðal annars
skoskt sauðfé á beit á Austurvelli,
standklukkuna eilífu á Lækjar-
torgi auglýsandi Persilþvottaefni,
fyrsta almenningssímann í
Reykjavík og unga leðurjakkatöff-
ara við gamla silfurreyninn í
Fógetagarði.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur var
stofnað árið 1981 og var upp-
haflega rekið sem einkafyrirtæki
en árið 1987 eignaðist Reykjavík-
urborg safnið. Árið 2000 flutti
Ljósmyndasafnið í Grófarhúsið á
Tryggvagötu ásamt Borgar-
bókasafni og Borgarskjalasafni
Reykjavíkur þar sem það hefur
verið með reglulegt sýningahald á
6. hæðinni allt árið um kring.
„Starfsemin hefur breyst í
gegnum árin að því leyti að hún er
meira í takt við nútímann,“ segir
María Karen Sigurðardóttir safn-
stjóri Ljósmyndasafns Reykjavík-
ur. „Við erum með það nýjasta í
skráningartækni og núna er hægt
að skoða hluta myndeignarsafns-
ins á heimasíðu safnisins. Þjón-
ustuþátturinn hefur sérstaklega
verið endurskoðaður og allt það
sem snýr út á við. Aftur á móti er
safnastarfið í grunninn alltaf það
sama, þ.e.a.s að safna, varðveita,
skrá, rannsaka og sýna ljós-
myndir.“
Elstu myndir safnsins eru frá
því í kringum 1880 og að sögn
Maríu Karenar bætist stöðugt við
safnkostinn sem nú telur hátt í
aðra milljón ljósmynda. Ljós-
myndirnar fara í gegnum ákveðið
umpökkunar- og skráningaferli og
eru síðan varðveittar í geymslum
sem eru hannaðar samkvæmt
ströngustu kröfum um varðveislu-
skilyrði.
Ljósmyndasýningin í miðborg-
inni er liður í Listahátíð og munu
vegfarendur geta notið hennar í
allt sumar.
„Það er búið að fara mikill und-
irbúningur í sýninguna, bæði hvað
varðar fjármögnun og að velja
myndirnar og útbúa þær,“ segir
María Karen. Hugmyndin er að
færa myndeign Ljósmyndasafns
Reykjavíkur nær íbúum og gest-
um borgarinnar og bjóða til stórr-
ar ljósmyndaveislu í tilefni afmæl-
is safnsins og jafnframt 220 ára
afmælis Reykjavíkurborgar.
Ljósmyndun | Afmælissýning Ljósmyndasafns Reykjavíkur í miðborginni
Sauðfé á beit á Austurvelli
Morgunblaðið/ÞÖK
Gestir á opnun sýningarinnar virða fyrir sér Reykjavík liðinnar tíðar.
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
„ÁRIÐ 1958 skrifaði ég eftirfarandi: „Það eru
engin skörp skil milli þess sem er raunverulegt og
þess sem er óraunverulegt. Ekkert er endilega
satt eða logið; það getur verið hvort tveggja.“ Ég
held að enn sé vit í þessum fullyrðingum og þær
séu enn nothæfar við rannsókn á veruleikanum í
gegnum listina. Ég get því staðið við þær sem rit-
höfundur, en ekki sem þjóðfélagsþegn. Sem þegn
hlýt ég að spyrja: Hvað er satt? Hvað er logið?“
Þannig er upphaf þeirrar ræðu, í þýðingu Silju
Aðalsteinsdóttur, er breska skáldið Harold Pinter
hélt við móttöku Nóbelsverðlaunanna árið 2005.
Og Þjóðleikhús okkar er vakandi fyrir straumum
evrópskar menningar, það lætur sér ekki nægja
að hylla þennan Nóbelsverðlaunahafa með því að
halda málþing um skáldið í samvinnu við Listahá-
tíð, það frumflytur nýjasta leikverk hans, leyfir
okkur að skoða síðustu listrænu rannsókn hans á
veruleikanum, og einnig mun það eftirleiðis bjóða
okkur að sýningu lokinni (hún tekur bara klukku-
tíma) að ganga niður í kjallarann og horfast þar í
augu við Harold sjálfan flytja Nóbelsverðlauna-
ræðuna sem vakið hefur mikla eftirtekt, heyra þá
skoðun hans að það sé grundvallarskylda okkar
manna „að skilgreina raunverulegan sannleika lífs
okkar og samfélags“, rjúfa það lyganet sem við er-
um flækt í, viljum við endurheimta okkar mann-
legu reisn.
Stefán Jónsson leikstýrir þessu vandasama
verki sem ef til vill er best lýst sem nokkur konar
gátu fyrir leikhúsunnandann. Eins og oftar neglir
Pinter persónurnar niður á einum stað, á veit-
ingastað fyrir efnafólk. Börkur Jónsson lætur
okkur í byrjun (best að sitja í miðjum sal) horfa í
grámósku kringlótts ops sem í mjúkri lýsingu
breytist „mjög hægt úr skugga yfir í birtu“ í lang-
an snjóhvítan sívalning, últranútímalegan veit-
ingastað, geimskip eða „móðurkviðinn“ sem
þjónninn talar síðar um í verkinu – fremst tvö hvít
kringlótt plastborð og stólar fyrir gestina, aftast
lítið vínborð, annað ekki. Þetta rými heldur utan
um, lokar persónurnar af frá umheiminum og
leyfir þeim að teikna sig skýrt í þeim fáum drátt-
um sem þær eru dregnar úr. Og í lokaatriði, þar
sem Birni Bergsveini gefst aftur kostur á að leika
sér með ljós og skugga, er sköpuð ein fallegasta
mynd sem ég hef lengi séð á þessu sviði.
Við stærra borðið sitja tvenn miðaldra hjón,
ráðgjafarnir eða glæponarnir og bræðurnir,
Lambert og Matt sem kvæntir eru systrunum
Julie og Prue en þær dunda sér í þeim mikla
bissness góðgerðarstarfsemi. Þau eru „að fagna“
brúðkaupsafmæli Lamberts og Julie. Við hitt
borðið situr ungur bankamaður Russel sem einnig
er að fagna framgangi sínum innan bankans og
kona hans Suki og tala fram hjá hvort öðru. Þegar
líða tekur á borðhaldið rekur Lambert augun í
Suki sem hann segist hafa áður haft náin kynni af
og hann býður hjónunum að borði sínu. Drukkin,
köld, klúr, ruddaleg, sambandslaus og laus við alla
mannlega reisn híma þessir gestir – en báðir að-
ilar höfðu byrjað kvöldið á sýningum í óperu og
ballett sem þeir muna ekki lengur hvað heita, hafa
gleymt!– og minnast, brotakenndar eru þær
minningar og örstuttar og oftast snúa þær um
kynlíf. Gegn hversdagslegum raunveruleika
þeirra er svo teflt þjónaliði hússins, eigandanum
Richard, yfirþjóninum Sonju og lykilpersónu
verksins Þjóninum sem öll nálgast villidýrin á fág-
aðan undarlegan hátt.
Það er í andstæðunum milli klúrs innantóm-
leika efnuðu gestanna og fágaðrar undarlegrar
framkomu þjónustuliðsins (þau eru líkt og frá
annarri öld) sem galdur verksins og húmor sprett-
ur. En þjónninn sem eilíflega vill skjóta inn minn-
ingum af afa sínum, afrekssögum og nöfnum á öllu
því merka fólki sem hann þekkti er „sá utan-
aðkomandi“ sem eins og oftar í verkum Pinters
ógnar á einhvern óræðan og dularfullan hátt öllu
samkvæminu, leysir það að lokum beinlínis upp.
Ólafur Egill Egilsson sem ólánlegur, heldur
ósnyrtilegur þjónninn, sýnir undarleikann vel og
það að eiga en geta ekki haldið aftur af drýldninni
yfir afrekum afans og gott að sjá hann svona kyrr-
an og þurfa að nota fá meðul. Hjálmar Hjálm-
arsson teiknar af leikni upp ógeðfelldan ruddann
Lambert sem er með augum á hverjum kven-
mannsrassi, veður í peningum, og klossstífnar í
innbyrgði valdsmannslegri gremju geti hann ekki
öskrað á þann sem ögrar sólóleik hans í tilverunni.
Eldri bróðirinn, Matt, Ólafur Darri Ólafsson er í
hlutverki hins undirokaða trúðs, sem yfirgengur
eða breiðir yfir með grófum fíflalátum, en verður
svo ósköp lítill þegar hin ódannaða, kjaftagleiða
kona hans Prue fer að reyna við eigandann og
mikið leikur líka Edda Arnljótsdóttir hana vel.
Guðrún S. Gísladóttir sem hin þrautpínda, fúl-
lynda eiginkona Lamberts sem fyrir löngu er búin
að fá sig fullsadda fær ekki mikinn texta til að
moða úr og þar vantaði einhvern herslumun til að
persóna lifnaði. Jón Páll Eyjólfsson dregur upp
nákvæma stúdíu af Russel, hugmyndasnauðum,
kaldlyndum manni lokuðum inni í sjálfum sér og
útreikningum sínum. Og Nanna Kristín Magn-
úsdóttir er flott sem kona hans Suki, einhvers
konar stöðugt brosandi útstillingarhlutur á varð-
bergi, þvingaður í hreyfingum en þó ótrúlega
mjúkur og eftirlátur í nálægð karlmanna. Kristján
Franklín er fágaður, kurteis eigandinn sem reynir
stöðugt að halda fjarlægð sinni líkt og hann búist
við að á hann verði ráðist og Margrét Kaaber er
yfirþjónninn og útlendingahatarinn Susie, hjá-
rænuleg og varfærin og miklar eru framfarir
hennar hér frá Túskildingsóperunni. Búningar
Ragnheiðar Gylfadóttur eru fínlega unnir í litum
og styðja persónurnar vel.
Þetta er skýr, hrein, falleg, fyndin sýning, tón-
list Sigurðar Bjólu styður það og þýðing Elísabet-
ar Snorradóttur hljómar vel, persónusköpun
ágæt. Þó þykir mér gátan hefði mátt vera flókn-
ari, þagnirnar lengri og í þögnunum meira að ger-
ast, í sambandsleysi persónanna meira samband.
Hreinlega meira sem ég hefði þurft að velta fyrir
mér um sannleikann og lygina.
Hvað er satt? Hvað er logið?
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Eftir Harold Pinter í þýðingu Elísabetar Snorradóttur.
Leikstjóri: Stefán Jónsson. Leikmynd: Börkur Jónsson.
Búningar: Rannveig Gylfadóttir. Lýsing: Björn Berg-
steinn Guðmundsson. Hljóðmynd: Sigurður Bjóla. Leik-
arar: Hjálmar Hjálmarsson, Jón Páll Eyjólfsson, Ólafur
Darri Ólafsson, Edda Arnljótsdóttir, Guðrún S. Gísladótt-
ir, Nanna Kristín Magnúsdóttir, Kristján Franklín Magn-
ús, Ólafur Egill Egilsson og Margrét Kaaber
Stóra svið, sunnudagur 14. maí kl. 20.
Fagnaður
„Þetta er skýr, hrein, falleg, fyndin sýning,“ segir m.a. í umsögn um Fagnað Harolds Pinters.
María Kristjánsdóttir
DÍVAN og djassmaðurinn
var yfirskrift óvenjulegra
ljóðatónleika sem haldnir
voru í Iðnó seint á laug-
ardagskvöldið. Að vísu var
dagskráin í sjálfu sér ekkert
óvenjuleg, þarna gat að heyra
lög eins og Kossavísur Páls
Ísólfssonar, Draumaland Sig-
fúsar Einarssonar og Mamma
ætlar að sofna eftir Sigvalda
Kaldalóns. En það sem var
sérstætt við tónleikana var að
enginn píanóleikari „annaðist
undirleik“ – svo ég bregði
fyrir mig ógeðfelldum frasa –
heldur var Sigurður Flosason
meðleikari söngvarans. Og
hann er ekki píanóleikari,
hvað þá klassískur píanóleik-
ari; nei, hann spilar á saxó-
fón.
Söngvarinn var hins vegar
úr klassíska geiranum, Sól-
rún Bragadóttir sópran.
Hlutverk hennar sem díva
var undirstrikað með óperu-
legum, gamaldags, dökk-
rauðum kjól. Djassmaðurinn
var aftur á móti í hversdags-
legum jakkafötum og hann
sveiflaði hljóðfærinu sínu á
afslappaðan máta á meðan
hann spilaði. Í rauninni voru
þau tvö eins miklar and-
stæður og hugsast getur og
skapaði það spennu í túlk-
uninni sem maður á ekki að
venjast á íslenskum ljóða-
tónleikum.
Það skal játast að hug-
myndin er góð. Íslensku ein-
söngslögin eru flutt hvað eftir
annað og sjálfsagt er að gera
tilraunir með að setja þau í
nýjan búning. Stundum var
þessi umgjörð fyndin; kossa-
vísur Páls voru kostulegar og
sömuleiðis dýrahljóðin við
Hani, krummi, hundur, svín,
sem Sigurður framkallaði úr
saxófóninum. Almennt talað
skapaði djassleikurinn íhug-
ult andrúmsloft; það var eins
og djassarinn, sem fulltrúi
nútímamannsins, væri að
horfa um öxl og meta það
hvort gamla tónlistin kæmi
okkur við eða ekki. Og miðað
við þá alúð sem einkenndi
spilamennskuna var auðheyrt
að niðurstaðan var jákvæð.
Saxófónninn var afar hljóm-
fagur; hver einasti tónn var
mótaður af nostursemi en
virkaði að sama skapi frjáls-
legur og spontant; maður
vissi aldrei hvað kæmi næst.
Rödd Sólrúnar hljómaði
líka fallega á tónleikunum,
hún var þétt og fókuseruð,
skær, en jafnframt notalega
mjúk. Hins vegar einkenndist
túlkunin af heldur mikilli til-
finningasemi; það var eins og
söngkonan væri að reyna að
skapa eins ríkuleg hughrif
með hverri setningu og
framast var mögulegt, og það
gerði tónlistina fremur til-
gerðarlega og ósannfærandi.
Mörg laganna koma betur út
þegar þau eru flutt af lát-
leysi, þau þurfa ekki geig-
vænlegt drama. Ég hvet Sól-
rúnu til að leyfa flæðinu í
lögunum að njóta sín meira
næst þegar hún flytur þessa
dagskrá. Ég veit að hún get-
ur það, svo oft hef ég heyrt
hana syngja.
Einn
með dívu
TÓNLIST
Iðnó
Íslensk einsöngslög í nýstárlegum
búningi. Flytjendur voru Sólrún
Bragadóttir sópran og Sigurður
Flosason saxófónleikari. Laugar-
dagur 13. maí.
Listahátíð í Reykjavík
Jónas Sen