Morgunblaðið - 16.05.2006, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er svolítið sérstök
tilfinning að fá að taka
þátt í að bæta ein-
hverjum litum við ís-
lenskt samfélag með
skoðunum sínum. Ég ber virðingu
fyrir því og hef mikla unun af því.
Nú stend ég á tímamótum og
velti fyrir mér framtíðinni, bæði
minnar eigin, dóttur minnar og
fólksins í kringum mig. Margt
blasir við og annað er hulið. Til
dæmis blasir það við að dóttir mín
á aldrei eftir að fá að sjá landið
sem fer undir aur norðan Vatna-
jökuls. Ég hef ekki heldur fengið
tækifæri til að sjá það, enda verið
að byrja að koma undir mig fót-
unum og framfleyta fjölskyldu út
úr verstu námsskuldunum þegar
framkvæmdirnar stóðu yfir. Ég
ætla að reyna að komast þangað í
sumar. Kannski ég reyni að ná
dótturinni með, sýna henni hverju
verður fórnað fyrir stundargróða
nokkurra manna, en stórtap þjóð-
arinnar.
Hafið þið, lesendur góðir, spáð í
því hversu dýru verði hvert starf í
álverinu á Reyðarfirði er keypt,
bara frá hendi íslenskra skatt-
greiðenda? 250 milljónir kostaði
hver staða í 400 manna álverinu, ef
við reiknum með að kostnaður við
Kárahnjúkavirkjun fari í um 90–
100 milljarða. Ætti ég 250 milljónir
í vasanum er ég viss um að ég gæti
skaffað meir en einum manni
vinnu. Svona er það þegar ríkið
ætlar að gera svona hluti.
Ég vil benda þeim lesendum
sem ekki hafa enn gert það, hvaða
stjórnmálaskoðun sem þeir aðhyll-
ast, á að kaupa bókina Drauma-
landið – sjálfshjálparbók handa
hræddri þjóð, eftir Andra Snæ
Magnason. Þetta er gæðarit sem
dregur fram gallana í orðræðunni
undanfarin ár.
Hversu oft hefur maður ekki
lent á rabbi við sæmilega gáfað
fólk sem heldur því fram að Háls-
lón og Elliðavatn séu sams konar
fyrirbæri. (Hálslón er jökuls-
ármiðlunarlón sem sveiflast um 70
metra upp og niður á ári, sem gerir
tugi ferkílómetra af drullu-
ströndum, en Elliðavatn er stöðugt
bergvatnslón sem haldið er stöð-
ugu fyrir útivistargildi þess.)
Hversu oft hefur maður ekki heyrt
að Hálslón verði „falleg tjörn og
jafnvel bara útivistarparadís“?
Ekki einu sinni hörðustu verk-
fræðingar Landsvirkjunar myndu
skrifa undir slíkar sárasóttar-
fantasíur. Þá segja sumir að landið
sem fer undir Hálslón sé bara eyði-
mörk og vísa í ferð sem þeir fóru
undir leiðsögn starfsfólks Lands-
virkjunar, sem gaf þeim menntað-
an fyrirlestur um ágæti virkjunar-
innar. Að vísu var ferðin bara um
framkvæmdasvæðið og ekkert
annað. Sjálft landið sem fer undir
drullu er marga kílómetra í burtu
og Landsvirkjun gætir sín að sýna
engum það land í hallelújatúrum
sínum.
Sumir ganga jafnvel svo langt
að saka mann um að líta niður á
verkafólk og verksmiðjustarfsfólk.
Hafandi unnið á sjó og í fiski, ver-
andi stoltur bróðir vélsmiðs og
sonur bónda og sjómanns, veit ég
ekki hvort ég ætti að hlæja framan
í opið geðið á slíku fólki eða heilsa
því að sjómannasið. Manni hefur
meira að segja verið eignuð sú
firra að vera illa við Austfirðinga
og framfarir.
Margir vísa í velsældina fyrir
austan og segja þar allt í blóma.
Vissulega er þar allt frábært. Ég
er viss um að ég væri líka kátur ef
kastað væri 100 milljörðum í litlu
heimabyggðina mína, þangað til
timburmennirnir loksins kæmu, en
timburmenn eftir slíkar „framfar-
ir“ geta orðið ansi miklir. Þá er
sérstaklega fyndið að hlusta fólk
talandi um allt álið sem fer í þot-
urnar og hvað það sé mikil mót-
sögn að umhverfisverndarsinnar
ferðist með flugvélum og bílum.
Það ál sem færi í að endurnýja all-
an flugflota Bandaríkjanna yrði að
mér best vitandi framleitt á hálfu
ári á Reyðarfirði.
Það hefur tíðkast skoðanakúgun
á Íslandi í umræðunni um virkj-
anir. Margir vilja halda því fram að
svo hafi aldrei verið, en það er eins
og að afneita helförinni. Vissulega
er auðvelt að afneita einhverju sem
ekki kom fyrir mann sjálfan. Þeir
sem harðast tala með virkjunum
hafa engu þurft að kvíða í íslensku
samfélagi. En þeim sem mæltu
mót slíku hefði án efa verið hollast
að halda kjafti. Blaðamönnum og
ljósmyndurum hefur verið hótað
kærum, ærumissi og ofbeldi.
Fræðimenn hafa misst styrki og
stöður, verið gert lítið úr þeim og
hermdarverk verið framin á ferli
þeirra. Listamenn hafa fengið
snautlegar móttökur og svo mætti
lengi telja. Þá var fjárhagslegum
grundvelli kippt undan Land-
vernd, hógværustu og málefnaleg-
ustu umhverfisverndarsamtökum
Íslands, vegna þess að hún gegndi
sínu hlutverki. Skemmst er líka að
minnast þess þegar Skipulags-
stofnun var vængstýfð eftir að hún
lagðist gegn Kárahnjúkavirkjun
vegna umhverfisáhrifa.
Saga Kárahnjúkavirkjunar er
sorgarsaga lýðskrums, lýðræð-
isbrests og flaðurs stjórnmála-
manna við alþjóðleg stórfyrirtæki.
Hún er saga þess hvernig valdið
þröngvar sinni sýn upp á þjóðina í
krafti fjármagns og stjórnvalds.
Hún er saga þess hvernig tókst að
blekkja stóran hluta þjóðarinnar
til að trúa því að ekkert nema álver
gæti bjargað henni frá yfirvofandi
kreppu. Að enginn geti gert neitt
nema ríkið komi með steinsteypu
og stórvirkjanir.
Það er lygi að jökulsárvirkjanir
framleiði hreina og endurnýj-
anlega orku. Bergvatnsvirkjanir
gera það og geta gengið næstum
endalaust, en jökulsárvirkjanir
fyllast af aur og drullu og endast
stuttan tíma. Virkjanalón í jökuls-
ám Skagafjarðar munu fyllast af
aur á nokkrum áratugum. Erum
við til í að fórna náttúruverðmæt-
um fyrir nokkurra áratuga strípi-
námuvinnslu? Ekki fyrir mig og
ekki fyrir dóttur mína.
Sorgar-
saga
Faðir minn átti fagurt land
sem margur grætur.
Því ber ég hryggð í hjarta mér
um daga og nætur.
svavar@mbl.is
VIÐHORF
Svavar Knútur Kristinsson
(Íslensk þjóðsaga.)
FÁTT hefur verið jafn vinsælt
fréttaefni á síðustu misserum og
fasteignamarkaðurinn. Umfjöll-
unin hefur verið ærið misjöfn og
svo virðist sem fjölmiðlafólk hafi
oft ekki mikið fyrir því að kynna
sér málin að neinu marki og búi
oft til reyksprengjur
úr engu. Gott dæmi
um þetta var sam-
anburður á sölutölum
á höfuðborgarsvæðinu
fyrir apríl í ár og í
fyrra þar sem stórar
ályktanir voru settar
fram um mikla sölu-
minnkun. Allir vita
hins vegar að pásk-
arnir voru í mars í
fyrra og í apríl í ár og
tölurnar því í rauninni
alls ekki samanburð-
arhæfar. Sé litið til
kirkjuársins kemur í ljós að veltan
í kring um páskana var í raun
meiri í ár en í fyrra eins og með-
fylgjandi tafla sýnir. Stóru álykt-
anirnar voru því á misskilningi
byggðar.
Mikil umræða hefur líka farið
fram um væntanlegar og mögu-
legar verðlækkanir á fasteignum.
Sú umræða er líka á talsverðum
villigötum vegna þess hvernig
fasteignamarkaðurinn er mældur,
sem er reyndar með dálítið und-
arlegum hætti. Í fyrsta lagi koma
ekki allar eignir inn í verðmæl-
ingu. Til þess að hægt sé að verð-
mæla eign þarf hún að vera fullbú-
in og samanburðarhæf við aðrar
eignir. Þetta þýðir að stór hluti af
nýju húsnæði sem er selt á ýmsum
byggingarstigum kemur alls ekki
inn í mælingu við fyrstu sölu. Nýj-
ar íbúðir sem eru seldar tilbúnar
undir tréverk koma þannig ekki
inn í opinberar verðmælingar.
Annar annmarki á verðmæling-
unni er að einungis þær eignir
sem eru seldar og verðmældar eru
notaðar til þess að ákvarða hækk-
un fasteignaverðs á
öllum markaðnum.
Eins og staðan er í
dag er fasteigna-
markaðurinn mjög
tvískiptur. Stór hluti
eigna sem er til sölu
hreyfist lítið sem ekk-
ert og kemur því ekki
inn í neinar mæl-
ingar. Lítill hluti
markaðarins, sá eftir-
sóttasti, er hins vegar
á mikilli hreyfingu,
þar ganga sölur vel
og verð hækkar. Þær
verðhækkanir eru notaðar til þess
að ákvarða verðhækkanir á öllum
markaðnum. Á öðrum mörkuðum,
t.d. á launamarkaði, er þessu allt
öðru vísi farið. Fái einn hópur á
markaðnum, sem við skulum segja
að telji 10% launafólks, 10% launa-
hækkun mælist hækkun launa-
vísitölunnar ekki 10%, heldur ein-
ungis 1%. Það er auðvitað vegna
þess að 10% launahækkun fyrir
10% hópsins gefur 1% að meðaltali
fyrir allan hópinn. Á fast-
eignamarkaði þýðir 10% hækkun á
þeim 10% eigna sem seljast að
fasteignaverð í landinu er talið
hækka um 10%.
Ætla má að um 1.500 íbúðir hafi
verið til sölu á höfuðborgarsvæð-
inu í mars, sem nemur
u.þ.b. tveggja mánaða
sölu m.v. að ekkert bæt-
ist í stokkinn. Hins vegar
er verið að byggja mikið
og það bætist sífellt við
stokkinn. Töluverður
hluti þessara íbúða hreyf-
ist næstum ekkert og
hefur verið lengi í sölu.
Hins vegar er lifandi
markaður fyrir ákveðnar
eignir á ákveðnum stöð-
um og þar bítast margir
um hituna, verðið hækkar og það
er mælt. Niðurstaðan er sú að
verð heldur áfram að hækka á
fasteignamarkaði, og þar með
verðbólgan, þrátt fyrir tilfinningu
manna um að markaðurinn hafi
kólnað mikið. Kólnunin og sölu-
tregðan er hins vegar hvergi
mæld og lítill hluti eigna er not-
aður til mælinga.
Nú hefur þrengt að í efnahags-
lífinu og ekki er ólíklegt að staða
einhverra byggingarfyrirtæka sé
erfið. Einhver þessara fyrirtækja
kunna að íhuga að lækka verð á
íbúðum sem þau eiga til þess að
leysa vandamál sín. Ef þessar
íbúðir eru hins vegar ekki full-
búnar og verða seldar á lægri
byggingarstigum munu þessar
verðlækkanir hvergi nokkurs stað-
ar mælast. Þessar íbúðir koma
ekki inn í verðmælinguna fyrr en
þær eru seldar fullbúnar í næstu
eða þarnæstu sölu.
Það er því mikilvægt að átta sig
á því í allri umræðu um fast-
eignamarkaðinn að allur sam-
anburður er vandasamur og erf-
iður og það ber að varast að draga
snöggar ályktanir af fáum mæl-
ingum. Þá er langt frá því að mæl-
ingarnar séu fullkomnar og gefi
mynd af því sem menn halda. Það
er alls ekki þannig að það sé verið
að mæla verð á öllum íbúðum sem
seljast og þar að auki er það ein-
ungis sá hluti markaðarins sem er
lifandi sem er látinn gefa mynd af
ástandinu. Staðan er því sú að svo
lengi sem lítill hluti fasteigna-
markaðarins er vel lifandi munum
við halda áfram að sjá hækkanir á
fasteignaverði í opinberum tölum.
Ari Skúlason fjallar um
fasteignamarkaðinn ’… að allur saman-burður er vandasamur
og erfiður og það ber að
varast að draga snöggar
ályktanir af fáum
mælingum.‘
Ari Skúlason
Höfundur er forstöðumaður
greininga á fyrirtækjasviði
Landsbanka Íslands.
Sölutölur á höfuðborgarsvæðinu
miðað við kirkjuárið
2005 2006
Vikan fyrir páska 186 179
Páskavikan 127 214
1. vika eftir páska 208 190
2. vika eftir páska 233 214
Samtals 754 797
Heimild:
Fasteignamat Ríkisins, www.fmr.is
Fasteignamarkaður,
skrýtnar fréttir og
ófullkomnar mælingar
BRESKA fjölmiðlafyrirtækið
The Economist hélt ráðstefnu um
íslensk efnahagsmál á Nordica-
hótelinu í gær undir
fyrirsögninni „Raun-
verulegur stormur,
eða stormur í vatns-
glasi?“ Meðal þeirra
sem styrktu ráðstefn-
una fjárhagslega var
alþjóðafyrirtækið Al-
coa, sem er að byggja
álver í Reyðarfirði.
Ástæða þess að Al-
coa styrkti ráðstefn-
una er að okkur þótti
það mikil lyftistöng
fyrir land og þjóð að
fyrirtæki, sem gefur
út eitt virtasta viðskiptatímarit
heims, skyldi hafa áhuga á að koma
hingað og fjalla um íslensk efna-
hagsmál. Það er tímanna tákn og
sýnir að Íslendingar eru að hasla
sér völl á alþjóðavettvangi og að ís-
lenskir athafnamenn hafa vakið
verðskuldaða athygli langt út fyrir
landsteinana.
The Economist hefur haldið sam-
bærilegar ráðstefnur víða um heim.
Fyrirtækið ákveður hvernig dag-
skrá þeirra er háttað og útbýr upp-
lýsingaefni ráðstefnunnar. Það
ákveður einnig ráðstefnugjaldið.
Fyrirtækin sem
styrkja viðkomandi
ráðstefnu hafa þar
enga aðkomu. Þau fá
hins vegar hvert um
sig að bjóða 15–20
gestum. Fyrirkomulag
ráðstefnunnar er
þannig að þar gefst
gestum tækifæri til að
koma sínum sjón-
armiðum á framfæri
og ræða málin við
stjórnmálamenn, er-
lenda og innlenda
stjórnendur úr við-
skiptalífinu og fleiri.
Alcoa ákvað að bjóða til þessarar
ráðstefnu á Hótel Nordica breiðum
hópi fólks. Meðal þeirra sem við
buðum voru gestir frá náttúru-
verndarsamtökum, háskólafólk,
þingmenn úr Norðausturkjördæmi
bæði úr stjórn og stjórnarandstöðu,
fulltrúar frá litlum sveitarfélögum á
landsbyggðinni og fleiri. Með því
vildum við stuðla að því að sem flest
sjónarmið heyrðust í umræðunni.
Okkur þótti eðlilegt að bjóða þér
sem alþingismanni kjördæmisins
þar sem Alcoa Fjarðaál starfar og
sem leiðtoga stjórnmálaflokks. Þar
með gæfist þér tækifæri til að koma
skoðunum þínum á framfæri. Þú
hefur ítrekað afþakkað boðið í fjöl-
miðlum og það hefur komist ágæt-
lega til skila. Það er að vitaskuld
þeirra sem boðið er að ákveða hvort
þeir þekkjast boðið. Við virðum það
grundvallarsjónarmið þitt að þiggja
ekki boð einkafyrirtækja á kostn-
aðarsamar ráðstefnur þar sem
fjallað er um íslensk efnahagsmál
og þjóðmál.
Best afþakkaða boð
Íslandssögunnar?
Tómas Már Sigurðsson svarar
opnu bréfi Steingríms J. Sigfús-
sonar, formanns Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs
’… okkur þótti það mikillyftistöng fyrir land og
þjóð að fyrirtæki, sem
gefur út eitt virtasta við-
skiptatímarit heims,
skyldi hafa áhuga á að
koma hingað og fjalla um
íslensk efnahagsmál.‘
Tómas Már Sigurðsson
Höfundur er forstjóri
Alcoa Fjarðaáls.