Vikan - 02.12.1965, Blaðsíða 29

mannastyrk, sem var hækkaður á síSasta ári. Þar
að auki lifi ég svo á góðra manna aðstoð, svo-
lítið af gömlum merg og þar fram eftir götunum.
— Með arð af skáldskap: Hefurðu haft teljandi
arð af honum annan en þennan listamannastyrk —
til dæmis af útgáfu verka þinna?
— Ég hef fengið allvel borgað upp á síðkast-
ið, má ég segia, það sem ég hef krafizt borgunar
fyrir.
— Svo skáldskapurinn hefur ekki eingöngu ver-
ið þér ólaunað tómstundagaman.
— Ég held hann hafi alltaf verið það. Því það
hefur ekki brugðizt, að hafi ég verið beðinn að
yrkja eitthvert tækifærisljóð eða svoleiðis, að ég
hef bara ekki getað það, eða valdið hneyksli,
hafi ég reynt. Ég hef aldrei lært að vinna fyrir
launum skilyrðislaust. Ég hef heldur aldrei sett
mér það takmark að rubba upp í heila bók. Hins
vegar, þegar ég hef átt í bók og leitað hefur ver-
ið eftir því til útgáfu, þá hef ég vitanlega látið
það fara.
— En svo við snúum okkur að þínu upphafi:
Ertu héðan frá Kirkjubóli?
— Já, ég er fæddur hér og uppalinn. Þau bjuggu
hér foreldrar mínir, þar til mamma dó þegar ég
var 10 ára, en þá leystist það heimili upp. Svo
gifti pabbi gamli sig aftur og ég fór til hans, mað-
ur þá kominn yfir tvítugt, en þegar hann dó af
slysförum 1932, tókum við búskapinn í okkar hend-
ur; ég var þá giftur frændkonu minni, Ingibjörgu
Sigurðardóttur; og bjuggum hér þar til eldri strák-
urinn okkar vildi fara að búa.
— Voruð þið mörg systkini?
— Við vorum þrír bræður. Og tveir eftir. Þor-
steinn bóndi í Grafardal — Jón bróðir okkar dó
fyrir þremur árum.
— Ingibjörg kona þín, er hún héðan úr grend-
inni?
— Hún er dóttir Sigurðar bónda í Hvammi, næsta
bæ hérna fyrir utan. Þeir voru bræður Sigurður,
Guðjón í Laxnesi og Arni organisti í Grindavík.
— Ert þú kannski skyldur þeim líka?
— Við erum þremenningar', ég og Inga, konan
mín. Jú, þetta er allt sama ættin held ég sé. Ann-
ars er ég allra manna lausastur við ættfræði.
— En þú veizt sem sagt um skyldleika þinn við
Guðjón í Laxnesi og þá Halldór Kiljan.
— Já, já, ég veit það. En þau eru bræðrabörn,
Inga og Halldór, en við ekki nema þremenning-
ar, og óekta, því afar okkar voru hálfbræður.
— Hvernig er þá með konuna þína, hefur hún
ekki skáldskaparhneigingar líka?
— Nei, það held ég ekki, minnsta kosti myndi
hún verða fljót að segja nei, ef þú spyrðir hana.
— En svo aftur þér nær í ættum: Eru nokkur
skáld eða aðrir þekktir höfðingjar þér nær?
— Bróðir konunnar minnar er Guðmundur Sig-
urðsson, sem oft er ( útvarpi með skemmtiþætti og
nú síðast með ferskeytluþátt. Svo er jafn skyldur
okkur og Kiljan, Stefán Jónsson rithöfundur og
kennari; hann er héðan úr Síðunni, — og hann er
gildari höfundur en menn almennt vita.
— Svo þetta leggst í ættir.
— Hver veit, hvort þetta er frekar ættir eða
tíminn?
— Kannski bara Hvítársíðan?
— Já, það var anzi líflegt hér í Hvítársíðunni,
um það leyti sem ég var að alast upp. Það var
mikið um hvers konar kviðlinga, en sumt kannski
ekki laust við hnútur og spé, er óhætt að segja,
en ég vil taka fram, að allt var það í svo gaman-
sömum stíl, að það olli aldrei óvild milli manna.
— Manstu nokkurt dæmi — þá frekar um spé
en hnútu?
— Það er einn Hvítsíðingur, sem safnar vísum
og á líklega stærsta vtsnasafn sem saman hefur
verið dregið hér á þessu landi. Það er Sigurður frá
Haukagili. Ég myndi vísa á hann eftir vfsum.
Hann hefur allt ( röð og reglu.
— En við getum sem sagt slegið því föstu, að
Hvítársíðan hafi verið mesta vísnasíða.
— Hún var það, en nú er þar miklu minna um
vísnagerð en var. Og ætli það sé ekki svo víðast.
Nema kannski í Húnavatnssýslunum. Ég gæti vel
trúað, að þær væru einna drýgstar núna. Og jafn-
vel Þingeyingar líka. Þeir eru sumir anzi góðir
þar norður frá.
— Nú hefur þú ekki einskorðað þig við vísna-
smíð; þú hefur farið út í Ijóðagerð.
— Já, ég hef líklega ofmatazt á vísum, því
stundum leiðast mér þær. Maður getur orðið leiður
á öllum fjandanum til lengdar. Svo verður mað-
ur leiður á lyrik líka. Það var kannski þess vegna,
sem ég setti saman Saltkorn i mold; af því ég var
svo leiður á lyrik. Hún fékk mjög slæma dóma og
gerði mig að vissu leyti óvinsælan. Saltkorn í mold
er kvæðaflokkur, mannaminni, má segja, sögur af
mönnum, sem pabbi gamli sagði mér, en svo hafa
menn villzt á því, að sumt er bara um týpur,
hreinar týpur. Persónur dregnar fram, sem hafa
helming sinn úr þessari sögu og hinn helminginn
úr annarri. En af því ég var ekki nærri tæmdur
af þeim sögum, sem pabbi hafði sagt mér, og
kannski líka af hinu, að bókin fékk slæmar við-
tökur, lét ég Hafstein í Hólum hafa síðari hluta
kvæðaflokksins núna í haust og það kemur senni-
lega út núna fyrir jólin. — Þetta er sem sagt það
sem presturinn sagði ekki, þegar hann jarðaði fólk-
ið.
— Og líður þér þá betur gagnvart lýrikkinni,
þegar þetta er komið frá?
— Já — — — ég held það. — Aftur gæti ég
trúað, að kvæðagerð eltst af mönnum. Það er svo
að sjá með marga, sem hafa fengizt lengi við
Ijóðagerð, að þeir hætti því allt í einu og fari að
fást við skáldsögur. Ég er ekki að segja, að þeir
þurfi endilega að ná betri árangri; ég segi það
ekki, en það kann að vera hvíld að skifta um
verk.
— En er þá hægt að skrifa sig frá þeim Ijóða-
leiða, sem veldur umskiftunum?
— Ef menn reka sig á, finna að nýja formið
er misheppnað, hygg ég að þeir haldi yfirleitt
ekki áfram með það.
— Hvað með vélvæðinguna og hraðann — hvern-
ig verkar þetta á Ijóðagerð og skáldskap?
— Ég get ekki trúað, að það verki neinn veg-
inn á Ijóðagerð. Sá sem elzt upp við hraða, hávaða
og skrölt ( vélum — við sjáum þetta til dæmis á
okkar nábúum, til dæmis Svíunum, sem mér finnst
frjósamari núna en Danir og Norðmenn — það
virðist ekki standa þeim neitt fyrir þrifum. Flest-
öll skáld koma núna einmitt úr borgunum, með
öllum sínum hávaða og gauragangi.
— Þú kveður sem sagt við annan tón en Guð-
mundur kollega þinn Daníelsson, sem ég rabbaði
við fyrir jólablaðið í fyrra. Hann taldi af og frá,
að nokkur yrkti kvæði á traktor.
— Það er áreiðanlega auðveldara að yrkja
kvæði á traktor en á hestasláttuvél!
— Ég held ég hafi orðað spurninguna eitthvað
á þá leið, hvort fjósamokstur væri meira inspírer-
andi fyrir skáld heldur en til dæmis að aka trakt-
or. Og hann svaraði svona: Ég skil ekki, að neinn
yrki kvæði á traktor.
— Það getur vel verið, að þegar maður rölti
heim með heybandslest, og allt fór vel á; engin
hætta á að snaraðist af, þá getur hent sig, að
maður hefði getað klofað yfir þá báða, Pegasus og
millireiðarhestinn, þó að það yrði aldrei tilfellið
með mig. En til dæmis að halda trylltum hestum
fyrir sláttuvél af öllum kröftum, það gefur ekki
mikið tóm til skáldskapar, það þori ég að ábyrgj-
ast! Þá er auðveldara að sitja langan skára á
traktornum.
ÚR SÍÐARI HLUTA
Vállhumall vex i þúfu
Völku gömlu frá Tjörnum.
Sú stóö viö sætingu og rákstur
sjáldan á engjateigi,
fornleg um þykkju og þel.
Langtímis fór hún á fjálli
aö fé, meö toppmjóa húfu,
gagnkunnug hálendishagans
Violtum, móum og dýjum,
Einbúa og Útbrúnir þekkti,
Illasund, Háamel,
því hún rak á hverjum degi
hreppstjórans ær úr kvíum,
meö sér aö morgni tók hún
mal sinn og blöndulegil,
staf sinn, og stytti sig vel.
Valka var vel aö manni,
í vextinum stutt og digur,
ótœpt var í lmna spunniö
andanum tAl aö duga,
og ófremdir sárt henni sveiö,
oft vó hún upp stórgrýti í vöröur
og vann þar lofsveröan sigur,
en oflangt frá álfaráleiö,
því henni brann þaö í huga
aö hafa sér nokkuö unniö
til frægöar fyrri en væri
framhjá í markleysu runniö
örfleygt ævinnar skeiö.
Kristfinnur Kortsson af Skaga
var ícaupamaöur á Tjörnum,
kattliöugt kvikindi var hann
og krœkti leikandi báöum
hælunum upp fyrir liaus,
list sína löngum á kvöldum
hann lék fyrir krakkaskarann
og hélt sínum frænleik til haga
lireykinn af sínum dáöum,
gálandi gort og raus,
kállandi kals til Völku:
— klofstutt og rassslö er Válka,
brauöstirö og liöálaus.
Þaö var á aftani einum
aö örfáar gamalrollur
kreikuöu heim undir kvíar,
komnar án hunds og smála,
margs var þá spurt, — og spáö
aö ef til vill álfasollur,
iökandi brellur nýjar,
villt heföi um fyrir Völku
var þá meö nokkrum kála
munuö mörg þeirra dáö,
en ekki var um aö tála:
afi var sendur aö leita.
Drjúg eru reynds manns ráö.
Afi á RefstaÖa-RauÖku
reiö nú skætinginn glaöan,
margur var brekkubollinn,
Berjadátinn og Flatann
leitaöi hann inn og út,
og vestur viö Vatnsmýrarpollinn
Völku fann hann aö lokum,
og dauöskelfdur datt hann af báki
og drottin um liösinni baö hann,
þvi illa var ástatt um Völku:
öörum stuttfœti sínum
krækt haföi hún yfir kollinn
og kom honum ekki þaöan,
állt var í höröum hnút.
En Válka mín, — okkur öllum
sem œtluöum stórt aö gera,
skal endast til hugarhægöar
í 'hjásetu á lífsins fjöllum,
stí lífsreynsla mín og margra,
aö misheppnan afreksverksins —
fékk manni nokkurrar frægöar,
frá tapinu sorg og sút.
VIKAN 48. tbl. 29