Vikan - 02.12.1965, Blaðsíða 33

Þar sem fyrir hálfum mannsaldri húktu
óhrjálegar verbúðir, eru nú húsakynni
slík, að Reykvíkingar mættu roðna af
skömm yfir kofum sínum, og þar sem
áður stóð hjallurinn með ýsuböndunum
stendur nú Mercedes Benz af nýjustu ár-
gerð. Þannig segir Ásgeir í greininni um
Bolungavík. Á meðfylgjandi myndum
má sjá sannindi orða hans, þar sem á
víxl standa „óhrjálegar verbúðir“ og glæsi-
leg einbýlishús, — jafnvel höggmyndir í
görðum, ef vel er að gáð.
varð síðan að skeri fram af Ófærunni, en hún að drang öndvert
honum í Óshyrnunni og gættu þau systkinin þannig víkurinnar um
langan aldur. Á nítjándu öld, sökk skerið og þrotnaði þá ofan af
drangnum, og er Þjóðólfur nú undir sjó og það vantar ofan á Þuríði,
en bæði eru þau þarna að nokkru enn þá.
Fólk hefur lengst af verið áberandi dökkhært í Bolungavík, eins
og víða um Vestfjörðu og virðist Geirmundur heljarskinn og hans
lýður hafa orðið þar mjög kynsæll. Háralitur fólks hefur að vísu
nokkuð breytzt í þorpinu með aðfluttu fólki seinni ár, en um skeið
var það svo í tíð núlifandi manna að það gat varla heitið að þar
sæist ljóshærður maður.
Erfitt er að hugsa sér að Vestfirðir séu byggðir frá Noregi, að
minnsta kosti er öruggt, að Vestfirðingar hljóta almennt að vera
kynjaðir annarsstaðar frá en t.d. Þingeyingar, því að ólíkari mann-
gerðir er varla hægt að hugsa sér og mætti þar helzt til jafna stein-
bítnum, sem er botndýr og svo aftur fuglum heiminsins, og þó að
hið sífellda vængjáblak og kvak Þineyinganna sé leiðingjarnt og
þreytandi, mættu Vestfirðingar líta oftar til lofts og láta til sin heyra,
en svo má heita, að af mörgum stöðum á Vestfjörðum fari engin
saga. Það heyrist bókstaflega ekki í fólkinu í margar aldir. Það er
ekki einu sinni, að það sendi betlibréf. Þannig er það um Bolunga-
vík. Af því fólki, sem þar bollokar, fer engin saga, allt frá því skömmu
eftir 9 hundruð eða landnámsöld og þar til aftur seint á nítjándu
öld. Þeir eiga ekki einu sinni nafnkunnan draug.
Það er hægt að telja á fingrum sér, þau skipti, sem Bolungavík er
nefnd í þessi þúsund ár og þá helzt í sambandi við Hól, kirkjujörð
og höfðingjasetur.
Nægjanlega oft skýtur þessu nafni upp til þess, að hægt er sð
gera sér ljóst, að þarna er samfelld byggði og samfellt útræði.
Mjög líklega er þarna búsett tvö til þrjú hundruð manns allar
þessar aldir. Báðir dalirnir hafa verið fullsetnir alla tíð, og einnig
hafa nokkur býli verið við sjóinn og haft bæði grasnytjar og sjó-
fang.
Engar sögur fara þarna af hungursneyð og enginn maður er nú
svo gamall, að hann muni hungur þarna á borð við það, sem gamalt
fólk hefur af að segja í öðrum landshlutum.
Það var að vísu aldrei mulið undir mannskapinn og fátækt var
þarna að sjálfsögðu mikil, en ekki hungur. Bolvíkingar hafa senni-
lega einnig haft mjög lítið af dönsku einokunar- eða selstöðuvaldi að
segja, enda illt að komast að víkinni bæði á landi og sjó. Það er
því líklegt að útlendir valdsmenn hafi ekki talið það ómaksins vert,
að leggja sig í lífshættu og harðræði til að aga þennan vindþurrk-
aða kotalýð.
Þetta á ekki einasta við um Bolvíkinga, heldur Vestfirðinga al-
mennt, að þeir skilja hvorki upp né niður, þegar þeir lesa um alla
þá kúgun, sem ýmsir aðrir landsmenn urðu að sæta allt fram á 19.
öld. Það er mjög snemma á öldum, sem Vestfirðingar fara að hafa
samband við umheiminn.
Þarna eru um aldir erlend skip fyrir landi. Þeir verða líka til þess
fyrstir manna að taka upp siglingar beint og eru á margan hátt
orðnir sjálfum sér nógir snemma á nítjándu öld,
Og um það leyti, sem illa framgengnir menn úr norður hluta lands-
ins, stíga á bak kviðdrengum truntum sínum og lemjast yfir heiðar
með söng og vísnaþrugli til að bjarga sjálfu landinu, en nokkuð af
fólki stekkur vestur um haf, þá sitja Vestfirðingar í velsæld að
soðningunni og hirða lítið um allan gauraganginn. Þegar þeir sáu
að ekki gekk fram málið með látum og hávaða lögðu þeir til mann
við stýrið og réttu að honum pening, til að hressa hann, þegar hrúg-
uðust að honum betlibréfin úr öðrum landsfjórðungum.
Þannig hverfa Bolvíkingar- líkt og fleiri Vestfirðingar hljóðir í
myrkur aldanna, atvinnuhættimir breytast ekki um þúsund ára bil
og lífsvenjurnar ekki heldur. Lífsbjörgin var sótt undir högg, og
stælir það kjarkinn, en árahlummurinn efldi taugina og styrkti
vöðvana og í landi var svarrandi brim á aðra hönd en svört fjöll á
hina og þannig lögðust atvinnuhættirnir og umhverfi á eitt við að
móta harðgert fólk, sem veit enga skömm þeirri ægilegri að gef-
ast upp.
Þegar áraskipatímanum loks lýkur, verður stórfelld breyting i
Bolungavík og nýtt landnám.
Skömmu eftir aldamótin 1900 verða vélbátarnir allsráðandi í út-
gerð Bolvíkinga, en eins og alkunna er, var þaðan fyrst róið á ver-
tíð vélbáti við fsland, og var það 1903. Þess er rétt að geta, að þessi
fyrsta smábátavél okkar íslendinga var sett í bátinn á fsafirði í
nóvember 1902, og því ekki rétt að eigna Bolvíkingum á nokkurn
hátt heiðurinn af þeirri framkvæmd, enda hlógu þeir að Árna Gísla-
syni, þegar hann kom til að róa bátnum úr Víkinni árið eftir. En
VIKAN 48. tt>l.
■ i ■ a