Æskan - 01.11.1971, Page 51

i Austurlöndum áttu auðugar konur skrautlegar og dýrar
fingurbjargir, stundum skreyttar perlum og eðalsteinum.
Þegar Grænlendingar sauma
Eskimóar nota ennþá þessa aðferð, þegar karlmenn
Þurfa að sauma. Grænlenzk karlmannsfingurbjörg líkist
helzt hlíf á særðan þumalfingur. Að innanverðu er hún
klædd hertri skinnpjötlu, en að utan er hún skreytt með
skinnmósaik, en notuð á þumalfingri. Fingurbjörg eskimóa-
kvenna líkist hins vegar helzt innsiglishring, grönn leður-
vefja, sem heldur fast smáleðurplötu á stærð við tví-
eyring á fingrinum. Hins vegar er hægt að nota hana eftir
hentugleikum á vísifingri, löngutöng eða litlafingri.
»,Hattur“ á fingurinn
Fingurbjörgin, eins og við hugsum okkur hana almennt,
er ekki annað en lítill vafningur, sem hægt er að búa íil
úr málmi, horni, fílabeini, leðri, plasti eða öðru hagkvæmu
efni. Eins er hún helzt ætluð kvenfólki, og hefur því frá
ómunatið verið gerð eftir ýmsum kúnstarinnar reglum og
listbrögðum. Fingurbjörgin hefur einnig komizt inn í skáld-
skapinn; á 12. og 13. öld lofsungu þýzku mansöngvaskáld-
in þetta litla heimilisáhald, sem fagrar konur settu á granna
fingurna; á þýzku nefnist hún fingerhut (fingurhattur). Og
e 14. öld var farið að skreyta fingurbjargir með skjaldar-
merkjum aðalsætta.
Í þýzku ritverki, sem fjallar um ýmiss konar handiðnað
°9 gefið var út 1564 ásamt tréskurðarmyndum eftir Joost
Amman, er m. a. mynd af handiðnaðarmanni, sem er að
útbúa fingurbjörg, en nemendur hans standa hjá honum
°9 fylgjast með. Undir myndinni er kvæði eftir skáld-skó-
smiðinn Hans Sachs, þar sem nákvæmlega er skýrt frá,
hvernig fingurbjörgin er búin til, ásamt upptalningu allra
heirra, sem þurfi að nota „fingurhattinn".
Listmálari í Amsterdam, einn af nemendum Rembrandts,
fékk þá hugmynd að skreyta fingurbjargir úr gulli og
Á miðöldum sátu hefðarfrúr við sauma meðan þær biðu
þess, að riddarar þeirra kæmu heim úr herleiðangri til
annarra landa; stundum léttu söngvarar þeim söknuðinn.
silfri með örsmáum myndum og dýrmætum steinum, og á
síðari hluta 17. aldar komst það i tizku, að ungir aðalsmenn
gæfu sinni ástkæru útvöldu gullfingurbjörg prýdda gim-
steinum.
Fjöldaframleiðsla hefst
Fram undir 1696 voru fingurbjargir framleiddar í hand-
iðnaði i borgunum Núrnberg, Köln og Amsterdam, en það
ár fann Bernd van der Becke (aðrar heimildir segja Johann
Lotting) upp vél, sem gat framleitt þennan smáhlut í
fjöldaframleiðslu fyrir lítið verð, nokkur hundruð árum
áður en byssulásar og naglar voru framleiddir þannig, svo
að því leyti ruddi fingurbjörgin brautina.
Samkvæmt bóklegum heimildum sendi gullsmiður i
Amsterdam, Nicolas van Benschooten, 19. okt. 1648 frú
van Reusselar fingurbjörg í afmælisgjöf. í bréfi, sem fylgdi
gjöfinni, biður hann hina háæruverðu frú að taka við
þessari gjöf, svo að hún geti verndað sina viðkvæmu fing-
ur gegn þráðunum, ,,sem höggva eins og fuglar“, eins og
franska skáldið Francois Villon orðaði það.
Hins vegar hafa fundizt fingurbjargir frá miklu eldri tím-
um úr beini, horni, bronsi, fílabeini og öðru efni ekki
aðeins í Mið-Evrópu, heldur einnig nyrzt í Rússlandi, og
þær hafa i meginatriðum verið af sama tagi og nútíma
fingurbjargir.
Með vélasaumaskap okkar tíma er fingurbjörgin farin
að glata nokkuð almennu notagildi sínu; þeir tímar eru
liðnir, er ungir eiginmenn gáfu konu sinni gullfingurbjörg,
ef hún skyldi þurfa að festa hnapp á flik fyrir þá, en m. a.
i Kína hefur hún til skamms tíma notið fornrar frægðar.
Sérstakt notagildi fingurbjargar hafa kínverskir kauþ-
menn á Madagaskar fundið uþþ, þegar þeir þurfa að selja
eyjarskeggjum ,,í smásölu". Þeir mæla sykur, hveiti og
aðra mjölvöru í fingurbjörgum!