Skírnir - 01.01.1917, Blaðsíða 103

Um heiti hljóðfæra og önnur
hljómfræðisorð i islenzku.
ÞaS er oft tekið fram — og það með réttu — hvað íslenzkan
<er auðug. Hún hefir getað fylgst með tímanum og hefir þó varð-
•veitt fornan kraft og auð. Það er sama málið og það sem Egill
■kvað og Snorri reit, en yngt upp og nytízkulegt. Fjöldi rithöfunda
íhefir auðgað það og fært út kvíar þess. Hefir það einkum á
seinni tímum auðgast mörgum fræðiorðum, jafnvel í vísindagrein
svo sem heimspeki.
Þó er talmálið ekki altaf sem hreinast. Mann furðar á að
heyra orð eins og »dúkka«, »kústur« o. s. frv. í stað svc góðra og
gildra orða eins og »brúða«, »sópur« o. s. frv. Að nokkru leyti er
þetta að kenna auglýsingunum í búðunum og í blöðunum. Mig
hefir t. d. oft furðað á orðinu b e t r æ k, sem einatt kemur fyrir í
auglýsingum, að minsta kosti í svigum við hlið góða orðsins »vegg-
fóður«. Hvaða mál er betræk? Ekki aanska. Á dönsku er
altaf sagt tapet eða papir; betræk er hinsvegar notað um
húsgagna - fóður. Mörg önnur ljót orð gæti eg til tínt einsog
j u 11 u t a u, tau, rulla, krullujárn, kirseber, en eg
skal ekki fara frekar út í þá sálma. í s 1 e n z k a kaupmannastóttin
ætti ekki að spilla málinu svona, og blöðin ættu ekki að taka upp
slíkar auglýsingar óbreyttar.
En það er að öðru leyti einnig að kenna því að menn hafa
tekið upp f ritmálið orð sem eru óhentug og lítt lífvæn. — Það er
engum blöðum um það að fletta að það er yfirleitt róttara að mynda
nýyrði úr íslenzkum efnivið, heldur en að taka upp útlend orð.
•■Oftast eru innlendu orðln hentugri. Þau eru auðskildari, stafsetn-
Ing og framburður valda engum erfiðleikum, það má beygja þau á
,-islenzku og búa til íslenzkar afleiðslur og samsetningar úr þeim;