Skírnir - 01.01.1917, Blaðsíða 105

98
Um heiti liljóðfæra og önnur hljómfræöisorö í islenzku. [SkírnÍE
en hér er mikill munur. L i r e er einskonar strokhljóðfæri (fiðla)*-
en lirekasse er skyldur organi.* 1'}
Til þess að finna heiti þau sem bezt eiga við á þessu sviSi
verSur maður aS þekkja hljóðfærin, einkenni þeirra og skyldleika.
Eg nota hór hljóðfæra-niðurskipun þá, sem Victor Char —
1 e s M a h i 1 1 o n, forstjóri hljóðfæra-3afnsins í Brussel hefir fundið
upp og víða er notuð. Eg ætla aðeins aS telja helztu hljóðfæriu,.
sem algeng eru eða líklegt er að muni verða algeng hór á landi, og
þau er getið kunni aS verða í ritum hór.
I. flokkur eru sjálfhljómandi hljóðfæri.
Til þeirra telst skálabumban ()>kymbala<í, »slagbakken«);
enn fremur klukkan, handskellan (»castagnetta«), t r é-
spiliS og glerspiliS. Tróspilið (xylophon) er röð stiltra tré-
platna, er slegnar eru með hömrum. I glerspilinu eru glerplötur
í stað tréplatna. Til þessa flokks verður einnig að telja gong
(— g o n g) Kínverja, er vel má kalla »málmbumba«.
II. flokkur eru h i m n u-h 1 j ó ð f æ r i n.
Til hans teljast b u m b a n, b j ö 1 1 u b u m b a n (tamburino)
og ketilbumban) (pauke, ít. timpano).
III. flokkurinn eru blásturhljóðfærin; en honum verður að
skifta í ýmsa uudirflokka.
A. Með munnblæstri. 1. Með vara-munnenda eru flautur
eða h 1 j ó ð p í p u r. Hér er nafnið flauta betra til samsetninga.
Algengasta flautan erþverf lautan. Alþýðuhljóðfæri er o c a r i n v
»leirf 1 autan«. 2. MeS reyrmunnenda og (a) tvöfaldri tungu, þ. e.
tveim litlum reyrblöðum, er opnast fljótt og lokast, er blásið er, —
eru hóbó, bassahóbó (Fagotto) og enskt horn, sem er úr tré'
einsog hóbóirnar og klaríuettan og ekkert skylt hornunum úr málmi.
Alþýðuhljóðfæri er teljasthór til eru smalaflautan (skalmeje)-
og belgflautan (sækkepibe, e. bagpipe, ít. piva, cornamúsa).
(b.) Með einfaldri tungu eru klarínettan ogbassa-
klarínettac. Hór er það þunt oddmjótt reyrblað sem sveiflast
gegn vegg munnendans, þegar blásið er. (c) Með lausri tungu.
þ. e. lítilli málmtungu, er sveiflast í lausu lofti í umgjörð sinni,
er blásturharmónikan.
3. Með ketilmynduSum munnenda (og úr blikki) eru g j ö 11 i n
(tromba), merkislúðurinn (signal-horn) v e i S i m a n n s 1 ú ð-
l) Aftur á móti eru liljómfræðis-lieiti þau, er Sigfús Einarsson notar
i „Hljómfræði11 sinni og í „Almenn söngfræði11 flest ágæt.