Hugur - 01.01.1989, Blaðsíða 43

HUGUR
SIGURÐUR KRISTINSSON
klíkunnar koma hver öðrum til aðstoðar, jafnt í einkalífi sem í
glæpastarfseminni sjálfri, hafa skemmtun og félagskap hverjir
af öðrum, bera virðingu hver fyrir öðrum og svo framvegis.
Slíkur vinskapur virðist glæpaklíkum nánast lífsnauðsyn, því
að án hans ættu þær erfiðara en ella með að skipuleggja og
dylja starfsemi sína og flýja þannig öfl réttvísinnar. Hér höfum
við þá dæmi um að vinátta leiði alls ekki til réttlætis, heldur
þvert á móti: hún virðist ganga í lið með óréttvísinni. Fleiri
dæmi mætti nefna um þetta, svo sem það hvemig vinskapur
manna virðist oft undirrót hvers kyns fyrirgreiðslupólitíkur,
klíkuskapar og spillingar í þeim málum, þar sem sóst er eftir
völdum, auði eða mannvirðingum. Ekki mun heldur óþekkt að
fólk svíki undan skatti til að geta verið rausnarlegt við sína
nánustu. Slík dæmi virðast sýna að vináttan geti leitt til þess að
menn freistist til að víkja réttlætinu til hliðar, með því að
bregðast skyldum sínum eða beita aðra menn órétti, allt í þágu
sinna eigin vina. Þó er enn ekki öll sagan sögð, því að til er
líka, að umhyggja fólks hvert fyrir öðru verði til þess að
réttlætið víki í þeirra eigin samskiptum, svo sem þegar einn
veldur öðrum skaða með því að ætla að hafa vit fyrir honum
langt umfram það sem eðlilegt má teljast, af eintómum velvilja
eða umhyggjusehii. Um þetta mætti nefna ofur hversdagsleg
dæmi, en öfgakennt dæmi í þessa veru gæti verið ef ég ætti vin
sem hyggðist stytta sér aldur og af eintómri samkennd og
meðaumkun hvetti ég hann til að binda endi á þjáningar sínar
eða hjálpaði honum jafnvel til þess. Þar með hefði ég af vinar-
hug framið hinn alvarlegasta glæp.
Af þessum vangaveltum væri freistandi að draga þá
ályktun, að hversdagsleg dæmi sýni að vinátta og réttlæti hljóti
annaðhvort að vera óháð hvort öðru, eða að vináttan sé í eðli
sínu andsnúin réttlætinu; hún villi um fyrir mönnum svo að
þeir blindist á rétt og rangt. Vináttan komi iðulega fram sem
úlfur í sauðargæru og tæli menn til ranginda. Hún hvetji menn
til að gera hver öðrum gott án þess að hirða um hvers konar
ráðum skuli beitt til að koma hinu góða til leiðar, eða láta það
sig varða hvort það sem mönnum virðist gott geti talist gott í
raun og veru.
41