Hugur - 01.01.1989, Blaðsíða 40

MARTIN HEIDEGGER
HUGUR
hlutir einir og sér og hvorki er leitað ástæðna né þær gefnar
vegna þess að hlutimir eru sjálfum sér nógir og ekki er ætlast
til að hugsunin færi rök að einu né neinu. (Sú hugsun leitar á að
líklegast myndu íslenskir fjárlagasmiðir una sér best á þessum
vettvangi.)
Það hefði því verið rangt að líta svo á að Heidegger hafi
aðeins sýnt fram á mun manna og blóma með því að taka mark
á ljóðlínum Silesiusar. Niðurstaða hans er í rauninni þveröfug:
„Það væri vissulega að hugsa of skammt héldum við því fram
að orð Angelusar Silesiusar gangi aðeins út á að benda á
muninn á því hvemig menn og rósir séu það sem þau eru. Það
sem er ósagt í ljóðinu, og á því veltur allt, er að maðurinn, í
innstu veru sinni, er fyrst í raun og vem þegar hann er á sinn
eigin hátt eins og rósin - án hvers vegna. Þessari hugsun getum
við hins vegar ekki fylgt eftir.“38
Hugsun Heideggers er því ekki sú að dulspekingurinn sé að
reyna að segja okkur það sem blasir við öllum, að menn hugsi
og blóm ekki og þess vegna sé þetta tvennt ólíkt. Hann er að
segja okkur eða gefa okkur til kynna að maðurinn eigi að láta
eins og rósin, losa sig undan vangaveltum og áhyggjum af
ástæðum og rökum. Samkvæmt Ileidegger er skáldið því að
bjóða okkur inn á svæði þar sem lögmálið um fullnægjandi
ástæður gildir ekki og Heidegger virðist sjá fulla ástæðu til að
við þekkjumst boðið. Það er auðvitað vandkvæðum bundið þó
ekki sé nema vegna þess að maðurinn hefur frá alda öðli talið
sig skynsemisveru.39 Fyrir slíka veru virðist umræddur
vettvangur ekki beint lífvænlegur.
Aður en við skiljum við þessar vangaveltur er kannski rétt
að benda á eitt atriði. Ileidegger vinnur ekki úr ljóðlínunum
með því að brjóta reglur rökfræðinnar og hann segir'ekki að
skáldið geti leyft sér að láta eins og fmmsetningin sé ekki til.
Miklu fremur er um það að ræða að ljóðið hefur verið notað til
að vísa leið að svæði sem er handan áhrifasviðs lögmáls
Leibniz. Þar er kröfunni um að skýringar séu gefnar hvorki
hlýðnast né óhlýðnast.
Eigi að síður situr eftir spurningin um hver staða heim-
spekilegrar hugsunar verði við slíkar aðstæður. Er þetta ekki
38 Sama rit, bls. 72-73.
39 Sama rit, bls. 79.
38